Παναγιώτης Λιάκος : Η σιωπηλή προετοιμασία του καλού

Η σιωπηλή προετοιμασία του καλού

Η παρατήρηση των ανθρώπινων πραγμάτων έχει αποδείξει ότι οι επί τα βελτίω μεταβολές είναι οι ύστατες συνέπειες αθόρυβων διαδικασιών

Το καλό είναι αθόρυβο». Λαϊκή ρήση. 

Γράφει ο Παναγιώτης Λιάκος

Η συλλογική εμπειρία που έχει καταλήξει σε άποψη θετική για τη σιωπή και αρνητική για τον θόρυβο, την οχλοβοή, τη φλυαρία έχει ρίζες απλωμένες στις χιλιετίες. Πιο πρόσφατες, οι χριστιανικές: «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον». Ο απόστολος Παύλος στην Α΄ Προς Κορινθίους Επιστολή (13.1) κάνει μια αντιπαραβολή όπου η ύπαρξη της αγάπης νοηματοδοτεί την ίδια την ομιλία και τη μετουσιώνει, τη διακρίνει από τον θόρυβο, τη φασαρία. Η αγάπη δεν είναι ήχος. Είναι κίνηση της καρδιάς προς τον Θεό και τον άνθρωπο. Η ίδια η ομιλία, δηλαδή, άνευ της προς το θείο κίνησης είναι σαματάς - ακόμα κι αν διατυπώνει υψηλά νοήματα.

Ακόμα πιο βαθιές είναι οι ρίζες μας που αντλούν ζωή από τον υδροφόρο ορίζοντα της ελληνικής αρχαιότητας, που δόξασε την απερίσπαστη, ενεργό σιωπή. «Ενίοις το σιγάν κρείττον έστι του λαλείν» (Μενάνδρου, Sententiae e codicibus Byzantinis, στ. 258) συνιστά τον 4ο προχριστιανικό αιώνα ο εκπρόσωπος της Νέας Κωμωδίας, Μένανδρος (342-292 π.Χ.).

Ο Πλούταρχος στο «Περί Παίδων Αγωγής» (10F, εκδόσεις Κάκτος, σ. 77) επισημαίνει: «Η σιωπή τη στιγμή που πρέπει είναι σοφό πράγμα και ανώτερο από κάθε λόγο. Για τούτο νομίζω πως και οι παλαιοί θέσπισαν τις μυστηριακές τελετές, για να μπορούμε, αφού συνηθίσουμε κατά τις τελετές αυτές στη σιωπή, να μεταφέρουμε τον θεϊκής προέλευσης φόβο και στην πιστή τήρηση των ανθρώπινων μυστικών. Κανείς, άλλωστε, που σιώπησε δεν μετανόησε ποτέ, αμέτρητοι, όμως, που μίλησαν μετανόησαν».

Οι Πυθαγόρειοι δεν συνιστούσαν απλά τη σιωπή, αλλά την εφάρμοζαν από την αρχή της εξοικείωσής τους με τη διδασκαλία του Πυθαγόρα έως το τέλος του βίου τους. Η αξία της, πολλαπλή: Από άσκηση στην εγκράτεια του λόγου, που είναι ίσως ένα από τα δυσκολότερα επιτεύγματα, μέχρι τον συντονισμό με το θείο, που επιτυγχάνεται διά της απόλυτης συγκέντρωσης και ενδοσκόπησης. Στο «Περί του Πυθαγορικού βίου» του Ιαμβλίχου διαβάζουμε ότι ο Πυθαγόρας επέβαλε στους μαθητές του «εχεμύθεια και απόλυτη σιγή για να μάθουν να συγκρατούν τη γλώσσα τους» (68, στ. 15-16) και ότι «επέβαλε στους μαθητές πενταετή σιωπή, δοκιμάζοντας την αυτοπειθαρχία τους, διότι αυτό είναι πιο δύσκολο, να κρατήσει κανείς το στόμα του κλειστό, όπως μας δείχνουν αυτοί που θέσπισαν τα μυστήρια» (72. στ. 5-9, εκδόσεις Κάκτος, σ. 149).

Τα προαναφερθέντα αλλά και δεκάδες άλλα παραδείγματα από τον χρυσοφόρο ποταμό της ελληνικής γραμματείας, που αφορούν την ανάγκη για σιωπηλή δράση και σκέψη, δεν είναι αυθαίρετα συμπεράσματα φιλοσόφων, οι οποίοι εισέρχονται σε κατάσταση ιεράς μανίας και διατυπώνουν αφορισμούς. Προέκυψαν από τη μητέρα όλων των επιστημών: την παρατήρηση.

Η παρατήρηση των ανθρώπινων πραγμάτων έχει αποδείξει ότι οι επί τα βελτίω μεταβολές, τα ατομικά ή τα συλλογικά επιτεύγματα είναι οι ύστατες συνέπειες αθόρυβων διαδικασιών. Ο αθλητής που προπονείται στο στάδιο, ο επιστήμονας που αποπειράται ξανά και ξανά να αποδείξει μια θεωρία, ο συγγραφέας που οικοδομεί με λέξεις το πνευματικό έργο του, αθόρυβα, σταδιακά, με κόπο και συστηματικότητα, προσεγγίζουν τον στόχο τους.

Η ολοκλήρωση της προσπάθειας μπορεί να συνοδευτεί από θόρυβο και παράτες και από πολλά, εύκολα λόγια, αλλά η διαδικασία για τους τρίτους φαντάζει μονότονη, σχεδόν αχάριστη και απωθητική. Κι όμως, η νίκη είναι τέκνο αυτής ακριβώς της προσπάθειας. Προκύπτει έπειτα από τον μόχθο και το αντίτιμό της είναι η ύψιστη των θυσιών: Ο χρόνος που διαθέτουμε σ’ αυτήν την πλάση.

Ένα από τα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί από τους λίγους επιφανείς σε βάρος των πολλών σημαντικών αλλά ασήμων είναι η προπαγάνδα της εύκολης λύσης, της αστραπής που θα πλήξει το πρόβλημα ώστε να μην απαιτηθούν κόπος και ιδρώτας για την επίλυσή του. Φωνές πολλές, βουές αδιάκοπες, θόρυβος και κύμβαλα αλαλάζοντα παντού αποσπούν την προσοχή των μαζών και αφαιρούν το μεγαλύτερο μέρος της πνευματικής δυνάμεώς τους. Κι ενώ η πλειονότητα πνίγεται στο πέλαγος των περιττών ντεσιμπέλ, η μειονότητα, αθόρυβα, προετοιμάζει τον επόμενο θρίαμβό της, τον οποίο θα διαφημίσει τόσο πολύ, ώστε η οδός της να φαντάζει στις παραζαλισμένες μάζες σαν μονόδρομος.

http://www.dimokratianews.gr/content/80979/i-siopili-proetoimasia-toy-kaloy