Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχωρεί στη Βρετανία την Κύπρο

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχωρεί στη Βρετανία την Κύπρο

23.5.1878 (παλαιό ημερολόγιο)

Η Κύπρος προσαρτάται στην Αγγλία. Υπογράφεται η μυστική αγγλοτουρκική συμφωνία της 23ης Μαΐου 1878 (παλαιό ημερολόγιο), βάσει της οποίας η σουλτανική κυβέρνηση επιτρέπει στη Μεγάλη Βρετανία να αναλάβει, αντί συμβολικού ενοικίου (92.687 λιρών στερλινών κατ’ έτος), τη διοίκηση και κατοχή της Κύπρου.

Η μεταβίβαση της κυριαρχίας της Κύπρου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη Βρετανία το 1878 αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της βρετανικής διπλωματίας. Η διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ το 1869 αναβάθμισε τη γεωστρατηγική θέση της Κύπρου, αφού αποτέλεσε κομβικό σταθμό στην ύψιστης σημασίας θαλάσσια αρτηρία προς τις Ινδίες και την Άπω Ανατολή. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και στα πλαίσια του Ανατολικού Ζητήματος τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή οδήγησαν τη Βρετανία να προβεί σ΄ ένα οργιώδες παρασκήνιο με συνεχής διπλωματικές επαφές και μυστικές συμφωνίες με τις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις με απώτερο στόχο να διαφυλάξει τον κυρίαρχο ρόλο της στον χώρο αυτό.

Τα αποτελέσματα του ρωσοτουρκικού πολέμου που έληξε το 1878 ενέτειναν τις παραδοσιακές αγγλικές φοβίες για κάθοδο της τσαρικής Ρωσίας στη Μεσόγειο και έτσι το Λονδίνο θεώρησε ότι έπρεπε να θέσει υπό τον έλεγχό του είτε τα Στενά των Δαρδανελλίων, είτε την Κύπρο που βρισκόταν πλησίον της Διώρυγας του Σουέζ. Η υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου (Μάρτιος 1878) επιτάχυνε τις εξελίξεις, αφού οι αποφάσεις της υλοποιούσαν εν πολλοίς τα πανσλαβιστικά σχέδια της Ρωσίας.

Οι υπόλοιπες Δυνάμεις αντέδρασαν άμεσα και ανάγκασαν τους Ρώσους να προσέλθουν 3 μήνες αργότερα στο Συνέδριο του Βερολίνου για να επιλυθούν οι διαφορές. Οι αποφάσεις του νέου συνεδρίου περιόριζαν τα ρωσικά κέρδη της προηγούμενης συνθήκης και ταυτόχρονα προσέδιδαν στρατηγικά και εδαφικά οφέλη στην Αυστροουγγαρία στα Βαλκάνια και στη Βρετανία στην ανατολική Μεσόγειο.

Στο χρονικό διάστημα ανάμεσα στα δύο Συνέδρια η Βρετανία κινήθηκε μεθοδικά προς όλες τις Μεγάλες Δυνάμεις με σκοπό να εκμηδενίσει τις βλέψεις και τα κέρδη της Ρωσίας και να περιορίσει αυτά των υπολοίπων δυνάμεων στα Βαλκάνια. Παρουσιαζόταν ως προστάτης της ακεραιότητας της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έναντι των εδαφικών βλέψεων της Ρωσίας και στο πλαίσιο αυτό κατάφερε να αποσπάσει την Κύπρο από το σουλτάνο. Η μετάβαση της κυριαρχίας στην Κύπρο ήταν προϊόν αγγλοτουρκικής μυστικής συμφωνίας, που υπογράφηκε στις 4 Ιουνίου 1878 στην Κωνσταντινούπολη και επικυρώθηκε από το Συνέδριο του Βερολίνου ένα μήνα αργότερα.

Η «Κυπριακή Συνθήκη», όπως ονομάστηκε, ήταν το αποτέλεσμα της αμυντικής αγγλο-οθωμανικής συνθήκης της Κωνσταντινούπολης και δύο προσθηκών στη Συμφωνία που υπογράφηκαν λίγο αργότερα. Προνοούσε τη βρετανική στρατιωτική βοήθεια προς την Πύλη εφ’ όσον η Ρωσία διατηρούσε τις περιοχές Βατούμ, Καρς και Αρδαχάν, που κατέλαβε κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου ή επιχειρούσε να καταλάβει άλλα οθωμανικά εδάφη. Σε αντάλλαγμα ο σουλτάνος θα παραχωρούσε προνόμια προς όφελος των χριστιανών υπηκόων της αυτοκρατορίας και θα παρέδιδε την Κύπρο στους Βρετανούς με την υποχρέωση της τελευταίας να καταβάλλει το ετήσιο περίσσευμα που θα προέκυπτε από τα δημοσιονομικά του νησιού. Με τη δεύτερη προσθήκη, που υπογράφηκε τον Αύγουστο του ιδίου χρόνου, ο σουλτάνος αποποιήθηκε τα κυριαρχικά του δικαιώματα στην Κύπρο και από κάθε ανάμειξή του στα εσωτερικά του νησιού.

Στις 9 Ιουλίου 1878 ομάδα Βρετανών ναυτών ύψωσε τη σημαία της Αγγλίας στο λιμάνι της Λάρνακας και τρεις μέρες αργότερα ανάλογες σκηνές διαδραματίστηκαν με κάθε επισημότητα στην Πύλη Πάφου στη Λευκωσία. Η μετάβαση στη Βρετανία ολοκληρώθηκε στις 22 Ιουλίου με την άφιξη του πρώτου Αρμοστή σερ Γκάρνετ Γούλσλεϋ, ο οποίος ευθύς αμέσως διακήρυξε στους κατοίκους ότι η νέα διακυβέρνηση θα ελάμβανε μέτρα για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη των Κυπρίων. Τον νέο κυβερνήτη υποδέχθηκαν με κάθε εγκαρδιότητα οι κάτοικοι του νησιού με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Σοφρώνιο, ο οποίος διατύπωσε τους πόθους των Κυπρίων για αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής και την παροχή ισονομίας σε όλους.

Η Κύπρος με βάση το νομικό καθεστώς τελούσε μέχρι το 1914 υπό μια τυπική σουλτανική επικυριαρχία. Οι Βρετανοί στην πραγματικότητα συγκυβερνούσαν με τους Οθωμανούς και το Χεδιβάτο της Αιγύπτου μέχρι τις 5 Νοεμβρίου 1914.

Απόσπασμα από άρθρο του Στέφανου Στεφανίδη Ταγματάρχη (ΠΖ) της Εθνικής Φρουράς Κύπρου, Απόφοιτου του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ τ.31