Ο επίλογος της Μάχης της Κρήτης

Ο επίλογος της Μάχης της Κρήτης

 

Η Εκκένωση

Στις 26  Μαΐου   συγχαρητήριο  τηλεγράφημα  του   Υπουργού Στρατιωτικών της Μ. Βρεταννίας υπόσχεται κάθε δυνατή στρατιωτική βοήθεια.  Ο αντιστράτηγος Μπέρναρντ Σύριλ Φράιμπεργκ (Bernard Cyril Freyberg, 1889–1963),  προσγειωμένος,  είχε ήδη αποφασίσει αποχώρηση για να περισώσει ό,τι μπορούσε από τα στρατεύματά του.  Κατά το διάστημα αυτό οι διοικηταί των ελληνικών δυνάμεων ζητούσαν επιμόνως βοήθεια και περιέγραφαν την απελπιστική κατάσταση στην οποία ευρίσκοντο.

Το πρωί της 26 Μαΐου ο Φράιμπεργκ με σήμα του προς το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής πληροφόρησε τον Ουέιβελ ότι τα στρατεύματα είχαν υπερβεί το ανώτατο όριο αντοχής και ότι οι δυσκολίες απαγκίστρωσης ήταν ανυπέρβλητες. Έπρεπε να ληφθεί αμέσως απόφαση για την εκκένωση, ώστε να διασωθεί το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεων του επιβιβαζόμενο σε πλοία στα Σφακιά.

«Κατά τη γνώμη μου, τα στρατεύματα μας έχουν φθάσει εδώ στη Σούδα στα όρια της αντοχής [...]. Η θέση μας είναι απελπιστική».

Ο Αρχιστράτηγος της Μέσης Ανατολής διεμήνυσε στον Φράιμπεργκ ότι έπρεπε να συγκρατηθεί η κατάσταση. Ταυτοχρόνως ανέφερε στο Λονδίνο ότι το μέτωπο Χανίων κατέρρευσε και ο όρμος της Σούδας ήταν αδύνατο να κρατηθεί περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες και εζήτησε την έγκριση προκειμένου να διατάξει την εκκένωση. Ο Τσώρτσιλ ανακοίνωσε στο Υπουργικό Συμβούλιο ότι η μάχη της Κρήτης είχε χαθεί. Η εκκένωση άρχισε στις 27 Μαΐου.

Στις 3 το πρωί της 29ης Μαΐου 1941 η πρώτη νηοπομπή, με την οποία αποχωρούσαν τα βρετανικά τμήματα τού τομέα Ηρακλείου, απέπλευσε για την Αφρική. Οι Έλληνες δεν έλαβαν γνώση της επιβιβάσεως και της αποχωρήσεως. Η δράση των Γερμανών στην περιοχή δεν επέτρεπε την ασφαλή μετάδοση των διαταγών και τα πλοία δεν ήταν δυνατόν να μεταφέρουν περισσότερους άνδρες.

Η υποχώρηση πάντως άρχισε με κάποια αταξία. Οι επικοινωνίες ήταν πολύ δύσκολες και οι συγκοινωνίες είχαν αποκοπεί. Τη νύκτα της 28ης Μαΐου επρόκειτο να επιβιβασθούν στον λιμένα της νοτίου παραλίας της Κρήτης. Η υποχώρηση της στρατιωτικής δυνάμεως διεξαγόταν υπό πολύ δυσχερείς συνθήκες. Τη νύκτα της 29ης επιβιβάσθηκαν 7.000 άνδρες. Η τελευταία νηοπομπή απέπλευσε στις 31 Μαΐου. Παρέμειναν 9.000 περίπου άνδρες τού Εκστρατευτικού Σώματος, οι τραυματίες οι οποίοι δεν ήταν δυνατόν να μεταφερθούν και τα ελληνικά τάγματα. Ο Φράιμπεργκ αναχώρησε τελευταίος για την Αίγυπτο με υδροπλάνο.

Στις 30 Μαΐου ο υποστράτηγος Λιναρδάτος μετέβη στα γραφεία τού 43ου  Συντάγματος  Πεζικού  για  να  συναντήσει τον  διοικητή  των Γερμανικών δυνάμεων και να υπογράψει την ανακωχή.

Στις 31 Μαΐου ολόκληρη η Ελλάς, ηπειρωτική και νησιωτική, κατεχόταν από τον εχθρό.

Οι   γερμανικές απώλειες έφθασαν τους 6.500 νεκρούς, τραυματίες και αγνοουμένους. Κατερρίφθησαν διακόσια αεροπλάνα και συνετρίβησαν ή πυρπολήθηκαν επί του εδάφους άλλα εκατόν πενήντα, μεταξύ των οποίων πολλά ανεμόπτερα. Οι απώλειες του Εκστρατευτικού Σώματος ανήλθαν σε 2.500 νεκρούς και τραυματίες και 11.500 αιχμαλώτους. Οι ελληνικές δυνάμεις της νήσου είχαν 1.250 νεκρούς και τραυματίες και 5.000 αιχμαλώτους, στους οποίους πρέπει να προστεθούν και 3.000 νεκροί από τον άμαχο πληθυσμό.

Η απώλεια της Κρήτης θα επηρεάσει τόσον τον Τσώρτσιλ, ώστε να μη σκέπτεται πλέον οποιαδήποτε προσπάθεια να κρατηθεί η Κύπρος, αν αυτή επρόκειτο να είναι ο επόμενος στόχος της γερμανικής επιθέσεως. Έκρινε ότι δεν έπρεπε να επαναληφθεί στην Κύπρο η δραματική πολεμική κατάσταση, την οποία η Μ. Βρετανία αντιμετώπισε στη Κρήτη, όπως βεβαιώνει ο προσωπικός γραμματεύς τού Βρετανού πρωθυπουργού Τζων Κόλβιλ, που παρατηρεί ότι ο κύριος λόγος για την ήττα ήταν η έλλειψη αεροπορικής βοηθείας.

Τη Μάχη της Κρήτης έδωσαν γενναίοι αλλά πολύ καταπονημένοι άνδρες, κυρίως Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί, οι οποίοι αποβιβάσθηκαν στο νησί, μετά από μία δραματική υποχώρηση. Αν, αντί της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας, όπου παρά πάσα λογική είχαν αποσταλεί αποβιβάζονταν κατευθείαν στην Κρήτη, η Μάχη της Κρήτης θα είχε κερδηθεί. Με την εξαίρετη βοήθεια των εθελοντών κατοίκων, χωρίς αεροπορική και θαλάσσια προστασία, οι καταπονημένοι αυτοί άνδρες επέτυχαν να κρατήσουν μέχρι της ύστατης ώρας. Ένα ακόμη εικοσιτετράωρο ήταν αρκετό, όπως αποκαλύφθηκε εκ των υστέρων, για να εγκαταλείψουν οι Γερμανοί τον αγώνα.

Είναι αυτονόητο ότι, αν η Μάχη της Κρήτης είχε κερδηθεί, άλλη θα ήταν η εξέλιξη, όχι μόνον στο μέτωπο της Συρίας, αλλά και στην Αίγυπτο, την οποία απειλούσε ο Ρόμμελ και η τελική συμμαχική νίκη είναι πολύ πιθανόν ότι θα είχε συντομευθεί κατά ένα χρόνο τουλάχιστον.

Πάντως και απολεσθείσα η Κρήτη προσέφερε ανεκτίμητη υπηρεσία στον Συμμαχικό αγώνα. Ουδείς πλέον αρνείται ότι ο χρόνος για τη Μάχη της Κρήτης, της οποίας η αντίσταση δεν αναμενόταν από τους Γερμανούς, υπήρξε αιτία να καθυστερήσει η εναντίον της Ρωσίας γερμανική επίθεση, σε συνδυασμό ασφαλώς με τις εξελίξεις στη Γιουγκοσλαβία, όπου η ανατροπή του Αντιβασιλιά Παύλου δεν είχε βεβαίως ουσιαστικό αποτέλεσμα, υποχρέωσε όμως τη Γερμανία να καθυστερήσει την επίθεση της κατά της Ελλάδος επί δύο εβδομάδες. Η καθυστέρηση αυτή υπήρξε η αιτία να αντιμετωπίσει και ο Χίτλερ, όπως άλλοτε ο Ναπολέων, τον «στρατηγό Χειμώνα».

Η εντύπωση που προκάλεσε η Μάχη της Κρήτης υπήρξε ανάλογη προς εκείνη τού «Όχι» της 28 Οκτωβρίου και της Μάχης της Πίνδου. Η βρετανική κοινή γνώμη εξεγέρθηκε για την απώλεια και ο Τσώρτσιλ κινδύνευσε να πέσει. Διεσώθη, διότι την εποχή εκείνη καταβυθίσθηκε η -θεωρούμενη αβύθιστη γερμανική ναυαρχίδα «Bismark» που συγκέντρωσε την προσοχή των Βρετανών.

Ένα από τα λαμπρότερα κεφάλαια της ελληνικής ιστορίας που είχε αρχίσει στις 28 Οκτωβρίου 1940 έκλεισε εν μέσω παγκοσμίου θαυμασμού. Κανείς, την ώρα εκείνη, δεν φανταζόταν ότι επρόκειτο να επαναληφθούν οι προγονικές αμαρτίες που ενδημούν στη μακραίωνα ελληνική Ιστορία: Οι αθλιότητες που ακολουθούν την έξαρση και το μεγαλείο.

Απόσπασμα από την Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος του Σπ. Β. Μαρκεζίνη.