Αμφίπολις Εμπιστευτικόν

Ίσως έτσι και μόνον έτσι θα έπρεπε να είχε αντιμετωπιστεί από την ελληνική πολιτεία η διεξαγωγή και τα πρώτα ευρήματα της ανασκαφής στον τύμβο Καστά των Σερρών. Σε αντιδιαστολή με την απρόσκοπτη και διακριτική εργασία της αρχαιολογικής σκαπάνης, η ομιχλώδης ροή στοχευμένων εικόνων και δηλώσεων τους τελευταίους μήνες έχει καταγάγει την όποια επιστημονική έρευνα σε δευτερεύον θέμα μιας ιδιάζουσας «τυμβωρυχίας», την οποία συντηρούν τόσο οι πιεστικές παρεμβάσεις όσο και η μαζικοποίηση από τα μέσα ενός θέματος που θα έπρεπε να χρήζει ασυλίας έως ότου ξεδιπλώσει τα μεγαλοπρεπή μυστικά του. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η Αμφίπολη αποτελεί προς το παρόν ένα προϊόν μαζικής κατανάλωσης, το οποίο κρίνεται απαραίτητο για την τόνωση ενός λαού σε χρόνια συναισθηματική παρακμή. Με άλλα λόγια, αν δεν υπήρχε η Αμφίπολη, θα έπρεπε να την εφεύρουν.

Και ενώ, αρκετούς μήνες νωρίτερα, η ανακάλυψη του εντυπωσιακού μαρμάρινου περιβόλου προϊδέαζε για την ανακάλυψη ενός φαραωνικών διαστάσεων μνημείου, κανείς δεν θα μπορούσε να εκτιμήσει τον αντίκτυπο του ευρήματος στο πολιτικό σκηνικό, στα δημοσιογραφικά γραφεία και κατ' επέκταση στη συλλογική συνείδηση. Ήταν ίσως η ανάγκη του πολιτικού συστήματος να καλλιεργήσει την αίσθηση της αναγέννησης της ελληνικής συνείδησης μετά από έξι χρόνια μίζερης απαξίωσης; Ήταν μήπως η ανάγκη της ελληνικής κοινωνίας να μπολιαστεί με την ιδέα ότι η οικονομική κρίση είναι απλά πολύ εφήμερη, μπροστά στο μεγαλείο της διαχρονικότητας ενός κοσμοπολιτισμού που συνεχώς εκπλήσσει; Ή μήπως απλά ήταν η απροκάλυπτη παρέμβαση της πολιτείας και των μέσων ενημέρωσης σε ένα πεδίο που θεωρούνταν μέχρι σήμερα «άβατον» μέχρι νεωτέρας από τους επιστήμονες αρχαιολόγους; Η αλήθεια πιθανόν να εμπεριέχει τα πάντα,

Η επίσκεψη του πρωθυπουργού τον περασμένο Αύγουστο στην Αμφίπολη, χωρίς να της καταλογίζεται αμιγής πολιτική σκοπιμότητα, ήταν το εναρκτήριο σάλπισμα μιας μάχης εντυπώσεων. Η πρωθυπουργική παρουσία στο χώρο ήταν επιβεβλημένη. Δεν νοείται μια τέτοια μοναδική ανακάλυψη να μην έμπαινε εξαρχής υπό εντατική κυβερνητική μέριμνα Ή παρουσία Σαμαρά στην ανασκαφή έδωσε την αίσθηση ότι η Ελλάδα μπορεί να προκαλέσει ξανά τον διεθνή θαυμασμό και να παραγάγει επιτέλους καλές ειδήσεις, ότι η Ελλάδα κάνει το άλμα και ξαφνιάζει τον κόσμο, τόσο δημοσιονομικά όσο και αναδυόμενη μέσα .άπα την άμμο του ποταμού Στρυμόνα, με την οποία ήταν σκεπασμένη η ταφική τούμπα! Ο πρωθυπουργός προφανώς θέλησε να αξιοποιήσει τη μοναδική ευκαιρία που παρουσιάστηκε και χρονικά ταυτίζεται με τη διαφαινόμενη οικονομική ανάκαμψη. Τότε ήταν που το παιχνίδι άλλαξε τροπή.

Οι διαστάσεις του τύμβου, λοιπόν, καλλιέργησαν και προσδοκίες ανάλογων διαστάσεων. Ο τρόπος παρουσίασης των ανασκαφών και των ευρημάτων, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο και με ζωντανή κάλυψη, αλλά και η κάθε λογής θεωρία και συμπέρασμα δημοσιογράφων, μάλλον θύμιζαν περισσότερο απευθείας σύνδεση από τις ημέρες νοσηλείας του Ανδρέα Παπανδρέου, όπου ο κάθε ρεπόρτερ μπορούσε να εξάγει ιατρικά πορίσματα και μόνο από τον τρόπο που αποχωρούσαν, οι συγγενείς του ασθενούς από το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο. Ιατρική και αρχαιολογία ίσως θεωρούνται επιστήμες προσιτές και εύκολες στην εξαγωγή συμπερασμάτων από τον οποιονδήποτε διαθέτει λαϊκό βήμα και απλά διαβάζει σύννεφα καπνού.

Ο τρόπος που αντιμετωπίζουν κάποια μέσα την ανασκαφή στην Αμφίπολη βασίζεται αποκλειστικά στην αποσπασματική εικόνα και την όποια ερμηνεία μπορεί να δώσει κανείς, χωρίς βέβαια επιστημονική τεκμηρίωση. Και όσο η σκαπάνη περνά από θάλαμο σε θάλαμο, τόσο πληθαίνουν οι θεωρίες που βασίζονται από τα πέλματα των Καρυάτιδων ως τις ορθομαρμαρώσεις και τα κιονόκρανα για την ταυτότητα του νεκρού. Είναι η πρώτη φορά που τεκμηριωμένα αρχαιολογικά συμπεράσματα, ανακοινώσεις επίσημων φορέων και ακατάσχετες θεωρίες συνωμοσίας αντιμετωπίζονται και συζητιούνται με τον ίδιο τρόπο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργώντας πλέον ένα μύθο γύρω από την Αμφίπολη. Κανείς δεν θέλει αυτός ο μύθος να χάσει έστω και λίγη από την πομπώδη ελληνική του λάμψη.

Και μετά ήρθαν οι αρχαιολόγοι και πάσης φύσεως συγγραφείς και ερευνητές. Κάποιοι αρχαιολόγοι, χωρίς να μπορούν να ακυρώσουν το αυταπόδεικτο, μίλησαν για συλημένο και άδειο τάφο. Άλλοι αμφισβήτησαν τη «μακεδονικότητα» του τύμβου και άλλοι αποφάσισαν τελεσίδικα για την ταυτότητα του νεκρού. Για πρώτη φορά η τεκμηρίωση και εξαγωγή αρχαιολογικών συμπερασμάτων από επιστήμονες γίνεται μέσα από φωτογραφίες που αναπαράγουν η τηλεόραση και τα μέσα. Είναι τέτοια, λοιπόν, η δύναμη και η γοητεία του μυστηριώδους ενοίκου που άπαντες επιθυμούν να έχουν μέρος στην ιστορία της Αμφίπολης; Πράγματι, η ιστορία της ανασκαφής είναι άνευ προηγουμένου. Ποτέ ο Μανόλης Ανδρόνικος δεν θα φανταζόταν ότι οι εν εξελίξει εργασίες του στη Βεργίνα θα είχαν χρονοδιάγραμμα από την πολιτεία και ότι θα αποτελούσαν σκηνικό για selfies τουριστών που προσεγγίζουν το χώρο. Η άμοιρη Κατερίνα Περιστέρη είναι αναγκασμένη να κινηθεί σε πλαίσιο που εμπεριέχει ολίγη σαπουνόπερα, ολίγη απάντηση στα περί αλυτρωτισμού των Σκοπίων, ολίγη μεγαλομανία και πολλή πίεση για βιαστικές απαντήσεις. Μόνο που στην αρχαιολογία συνετή είναι η υπομονή και όχι η προχειρότητα μιας μεγάλης δήλωσης. Ο  τύμβος Καστά αποτελεί το μήλον, το οποίο πρέπει να δοθεί στην καλλίστη των εντυπώσεων, που θα επιβιώσει από τις έριδες και θα αδιαφορήσει για όποια Νέμεσιν ο νεκρός ένοικος με ικανοποίηση θα έστελνε στους επίδοξους Ιντιάνα Τζόουνς.

Η Αμφίπολη αποτελεί το παραστατικότερο ριάλιτι σόου των τελευταίων ετών. Διαθέτει τα πάντα. Μυστήριο, φωνακλάδες αρχαιολόγους, πολιτικές κόντρες και αμέτρητες εικασίες, και όλα αυτά πλαισιωμένα από το λαμπρό φως του χρυσού των μακεδονικών στεφανιών. Ιερή αγελάδα, λοιπόν, η Αμφίπολη. Περιμένουμε εξιλέωση από αυτήν για τον οικονομικό μας μαρασμό. Δεν πρέπει να απογοητεύσει κανέναν. Η ανασκαφή είναι καταδικασμένη να ταράξει τον ύπνο ενός σχεδόν μεταφυσικού προσώπου, κάποιου στα όρια του μύθου. Οτιδήποτε λιγότερο πλέον θα θεωρηθεί απογοήτευση. Δώστε μας Αλέξανδρο ή έστω Ολυμπιάδα, αλλά δώστε σήμερα ή το πολύ αύριο. Η διακριτικότητα, η υπομονή, η επιμονή και οι ανακοινώσεις μετά το πέρας των εργασιών δεν έχουν θέση εδώ. Αμφίπολις μη εμπιστευτικόν!                                 

*Ο Βασίλης Κ. Καραμητσάνης είναι δικηγόρος Αθηνών και πρόεδρος της ΠΛΑΤΦΟΡΜΑΣ -Εταιρείας Αστικού Πολιτισμού.

FREESUNDAY