ΤΣΙΓΑΡΟ : Ας μη γίνουν όλα καπνός

ΤΣΙΓΑΡΟ

Ας μη γίνουν όλα καπνός

Έρευνα σε μπαρ του Καναδά έδειξε ότι οι μπάρμαν παρουσίασαν μείωση της εμφάνισης καρκίνου των πνευμόνων κατά 50% εντός των πέντε πρώτων ετών της καπνοαπαγόρευσης.

Από τον Dr. ΣΤΕΦΑΝΟ ΚΑΡΑΠΑΝΝΟΠΟΥΛΟ*

Το τσιγάρο είναι απόλαυση. Και οι Ελληνες, οι πιο «φουμαδόροι» Ευρωπαίοι. Ωστόσο χάνονται άδικα περίπου 2.000 άτομα μέσης ηλικίας κάθε χρόνο, ανά 100.000 «υγιείς» -υγιείς, επειδή ιατρικές έρευνες αποδεικνύουν ότι η κύρια αιτία της πρόωρης απώλειας ζωής είναι το κάπνισμα.

Η νικοτίνη, η κοκαΐνη και άλλες ισχυρές νευροδιεγερτικές ευφραντικές ουσίες ερεθίζουν τα «κέντρα ηδονών και παθών», δηλαδή συγκροτημένες ομάδες ειδικών κυττάρων του μεσεγκεφάλου (ιππόκαμπος, αμυγδαλή, υποθάλαμος), και «αιχμαλωτίζουν» το άτομο. Υπάρχει στενός αμαρτωλός δεσμός μεταξύ καπνιστή και τσιγάρου, ο οποίος μετατρέπει τη λήψη της ημερήσιας δόσης σε ψυχική δουλεία και σωματική ανάγκη. Μερικοί βρίσκουν δύσκολη ή ακατόρθωτη την προσπάθεια να περιορίσουν και σταδιακά να διακόψουν την έξη, δηλαδή την αδάμαστη τάση επανάληψης της ίδιας πράξης, την υποταγή της λογικής στο θυμικό.

Όλοι συμφωνούν σήμερα ότι το τσιγάρο βλάπτει ανεπανόρθωτα, όχι μόνον αυτούς που καπνίζουν, αλλά και αυτούς που βρίσκονται σε χώρους καπνιστών. Τα παιδιά είναι τα πλέον ευάλωτα, και τα οποία μέχρι πρόσφατα «κάπνιζαν» πριν γεννηθούν. Η μητέρα «προμήθευε» στο έμβρυο νικοτίνη, ως ενεργητική ή παθητική καπνίστρια. Οι ενημερωμένες μητέρες προφυλάσσουν, σήμερα, το κύημα αποφεύγοντας να εκτίθενται σε καπνούς.

Το τσιγάρο κατέχει την πρώτη θέση ανάμεσα στις πλέον τοξικές ουσίες, που για λόγους καθαρά κερδοσκοπικούς πωλείται ελεύθερα και διαφημίζεται (τώρα «μασκέ») ασύστολα. Πρόσφατα αποκτήσαμε «προστατευόμενους χώρους καπνιστών», καθώς λειτουργούν ως άβατον για τη Δημοτική Αστυνομία, ενώ αδειοδοτούνται ως χώροι «υγειονομικού ενδιαφέροντος» και προσφέρουν μενού υγιεινής διατροφής. Το τσιγάρο, ωστόσο, είναι πιο ισχυρό δηλητήριο από τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα σε μπαρ του Καναδά έφερε στο φως εντυπωσιακά συμπεράσματα: Οι μπάρμαν παρουσίασαν μείωση της εμφάνισης καρκίνου των πνευμόνων και χρόνιας αναπνευστικής ανεπάρκειας κατά 50% εντός των 5 πρώτων ετών της «καπνοαπαγόρευσης» σε δημόσιους χώρους

Ο καπνιστής 20τσιγάρων την ημέρα για 20 χρόνια αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης εμφράγματος συγκριτικά με έναν συνομήλικο του που δεν κάπνισε ποτέ κατά 25%. Ο καρκίνος των πνευμόνων είναι ο συχνότερος καρκίνος στους καπνιστές. Η πρώην Σοβιετική Ένωση είναι η τέταρτη καπνοπαραγωγός περιοχή του πλανήτη. Η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου σε όργανα του σώματος όπου η πίσσα προσκολλάται απευθείας στα κύτταρα (πνευμόνων, λάρυγγος και ουροδόχου κύστεως) συμπίπτει με την τοπική συχνότητα των πωλήσεων τσιγάρων στις διάφορες επαρχίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Το κάπνισμα είναι κοινωνιογενής συνήθεια. Διδάσκεται στον νεοφώτιστο από τους μεγαλύτερους και πλέον «αξιοσέβαστους» της ομήγυρης που μεγαλώνει. Το 76% των καπνιστών προέρχονται από οικογένειες καπνιστών. Μόνον το 7% των καπνιστών είναι παιδιά οικογενειών όπου κανείς δεν κάπνιζε.

Οι περισσότεροι «προσηλυτίστηκαν» στον καπνό πριν από τα 15 τους, στο σχολείο. Παλαιότερα που οι άντρες κάπνιζαν, κάθε νέος άντρας που επιθυμούσε να προσκολληθεί σε κάποια κοινωνική ομάδα έπρεπε να καπνίζει, να εξισωθεί με τους άλλους. Ο άνθρωπος παραμένει μιμητικό ζώο. Ο κοινωνικός κομφορμισμός επέβαλε το μίνι και το τσιγάρο στη νέα κοπέλα, το σκουλαρίκι στο αγόρι και το πούρο στον πλούσιο μεσήλικα. Ο νέος επιστήμονας σήμερα κόβει το τσιγάρο προσαρμοζόμενος στις απαιτήσεις και στους νέους τύπους συμπεριφοράς της ομάδας που επιθυμεί να προσκολληθεί, δηλαδή όσο λιγότεροι καπνίζουν στη νέα ομάδα τόσο μικρότερες πιθανότητες έχει να συνεχίσει να καπνίζει ή να γνωρίσει και να εθιστεί στην ουσία.

Σε αυτή την ψυχολογική παρατήρηση στηρίζεται ο φαινομενικά κατακριτέος νόμος της απαγόρευσης του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους: Όσο λιγότερες ευκαιρίες έχει ο άκαπνος να συναντήσει καπνιστές ή να συναγελάζεται σε δημόσιους χώρους με άλλους που καπνίζουν, τόσο μειωμένες πιθανότητες έχει να εθιστεί, με καθαρά «στρατολογική» οργανωτική βάση, δηλαδή ευκαιρίες συγκέντρωσης «νεοσύλλεκτων» καπνιστών σε «στρατόπεδα», δηλαδή ομάδα ανθρώπων με κοινή καπνιστική ψυχοτοποθέτηση. Σε όλα τα κράτη ο αστυνομικός περιορισμός του καπνίσματος σταδιακά οδήγησε στην εξάλειψη της συνήθειας. Είναι παράδοξο, όμως, να απαιτείται αστυνόμευση για να περιφρουρήσουμε την υγεία μας.

Τα τσιγάρα με φίλτρο και το παθητικό κάπνισμα είναι τόσο βλαβερά όσο και η κλασική μορφή πρόσληψης της νικοτίνης. Γυναίκες που ξεκίνησαν να καπνίζουν πριν από τα 18, περιέργως, παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν εγκεφαλικό επεισόδιο ή βαρύ έμφραγμα μυοκαρδίου στη μέση ηλικία, συγκριτικά με συνομήλικους άντρες.

Η διακοπή του καπνίσματος είναι ψυχολογική απόφαση. Τα πάντα απέτυχαν στον σκοπό διακοπής του καπνίσματος, επειδή ο καπνιστής συνήθως επανέρχεται στη συνήθεια έπειτα από διακοπή μηνών ή ετών. Η νικοτίνη ως εθιστική ουσία έχει ακαταμάχητα προσόντα, αλλά εξίσου επιτακτική είναι η ανάγκη διακοπής του καπνίσματος. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν, στα ήδη υπάρχοντα σκευάσματα, δυο φάρμακα που επηρεάζουν το ισοζύγιο νευροδιεγερτικών ουσιών στα «κέντρα παθών και ηδονών» στον εγκέφαλο. Κάθε προσπάθεια είναι αποδεκτή στον αγώνα διακοπής του καπνίσματος, μιας συνήθειας που προκαλεί ρυτίδες στις γυναίκες και στυτική ανικανότητα στους άντρες.

"ΕΙΚΟΝΕΣ"

*O καθηγητής Στέφανος Καραγιαννόπουλος είναι δ/ντής του Τμήματος Προληπτικής Ιατρικής του Κυανού Σταυρού Αθηνών dtruth@pegasus.gr).