Hi-tech βουτιά για να βρεθεί ο θησαυρός των Αντικυθήρων

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ

 

Επιστροφή στα Αντικύθηρα με υπερσύγχρονη τεχνολογία. Για πρώτη φορά οι Ελληνες αρχαιολόγοι έχουν ξεκινήσει μια μεγάλη και συστηματική έρευνα και καταδύονται στον βυθό των Αντικυθήρων σε αναζήτηση των χαμένων θησαυρών του ιστορικού παρελθόντος. Είναι η περιοχή όπου ουσιαστικά «γεννήθηκε» η υποβρύχια αρχαιολογία.

 

Η στολή-ρομπότ Exosuit. Ενα πολύτιμο εργαλείο σύγχρονης τεχνολογίας το οποίο δίνει μεγάλες επιχειρησιακές δυνατότητες στους ερευνητές.

Η τυχαία ανακάλυψη του περίφημου «ναυαγίου των Αντικυθήρων» πριν από 114 χρόνια, έφερε στην επιφάνεια ένα πολύτιμο φορτίο, έστρεψε την προσοχή στην πολιτιστική κληρονομιά που βρίσκεται στη θάλασσα, αλλά δημιούργησε και πολλά ερωτήματα που παρέμειναν αναπάντητα. Τώρα, μια οργανωμένη έρευνα αναμένεται να δώσει τις απαντήσεις που, ίσως, βρίσκονται κάτω από το παχύ στρώμα της λάσπης στον βυθό.

«Τελειώσαμε τη χαρτογράφηση και αφού βρέθηκε ο χώρος του ναυαγίου χρησιμοποιήθηκαν ανιχνευτές μετάλλου και έχουν κτυπήσει σε ένα σημείο που φαίνεται πολύ ενδιαφέρον» λέει στο «Εθνος της Κυριακής» η προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων κ. Αγγελική Σίμωση.

«Αυτό το σημείο βρίσκεται κοντά στην τομή που έκανε ο Κουστό το 1976 και ίσως να είμαστε κοντά σε κάτι σημαντικό, σε ένα αντικείμενο υψηλής τέχνης. Τώρα προσπαθούμε να βάλουμε αναρροφητήρες και να αρχίσουμε να σκάβουμε, όμως πρόκειται για βαθιά νερά, 55 μέτρα, και υπάρχουν δυσκολίες καθώς η περιοχή βρίσκεται στο μάτι του καιρού».

Με ανιχνευτές μετάλλων οι αρχαιολόγοι προσπαθούν να εντοπίσουν τμήματα του φορτίου. Ηδη κατεγράφη ένα σήμα που υποδηλώνει πιθανό εύρημα, κοντά στην τομή που είχε κάνει ο Κουστό το 1976.

Με την πεποίθηση ότι αυτή η θαλάσσια περιοχή κρύβει, ακόμα, πολύ σημαντικά ευρήματα, η ενάλια αρχαιολογική έρευνα στρέφεται στην εξερεύνηση του περίφημου ναυαγίου, ενώ διερευνά και την πιθανότητα να εντοπιστεί στην ευρύτερη περιοχή και ένα δεύτερο πλοίο.

Από το ναυάγιο των Αντικυθήρων έχει ανελκυστεί το 1900 ένας ανεκτίμητος θησαυρός με ευρήματα όπως το άγαλμα του Εφήβου και δεκάδες άλλα χάλκινα και μαρμάρινα αγάλματα, σπαράγματα από το κύτος και αντικείμενα του πληρώματος. Κορυφαίο εύρημα ο αστρολάβος, ο αποκαλούμενος «μηχανισμός των Αντικυθήρων», που χαρακτηρίστηκε ως πρόδρομος των σύγχρονων κομπιούτερ, ίσως η πρώτη υπολογιστική μηχανή της ανθρωπότητας, για την οποία δεν έχει καταγραφεί καμία αρχαία μαρτυρία και την ύπαρξή της θα αγνοούσαμε εάν δεν είχε τυχαία βρεθεί.

Ο αστρολάβος, ένας πολύπλοκος μηχανισμός ο οποίος θεωρείται η πρώτη υπολογιστική μηχανή της ανθρωπότητας. Τα μυστικά του ίσως βρίσκονται ακόμα στον βυθό των Αντικυθήρων.

Προετοιμασία δύο χρόνων

Τα στελέχη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων με επικεφαλής τη διευθύντρια κ. Αγγελική Σίμωση μαζί με τους αρχαιολόγους κ. Θεοτόκη Θεοδούλου και Δημήτρη Κουρκουμέλη, σχεδιάζουν επί δύο χρόνια αυτό το σημαντικό εγχείρημα, προετοιμάζοντας μια σύνθετη διαδικασία. Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη οργανωμένη και συστηματική έρευνα των Ελλήνων επιστημόνων, μετά τον αρχικό εντοπισμό του ναυαγίου το 1900 και την έρευνα που πραγματοποίησε το 1976 ο διάσημος Γάλλος ερευνητής Ζακ Ιβ Κουστό όταν είχε έρθει με το σκάφος του «Καλυψώ» στην Ελλάδα.

Πολύτιμος σύμμαχος των επιστημόνων στην έρευνά τους είναι το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole της Μασαχουσέτης, το οποίο θεωρείται εκ των κορυφαίων ερευνητικών ιδρυμάτων διεθνώς και επιπλέον διαθέτει τεχνολογία αιχμής που χρησιμοποιείται στην έρευνα και διευκολύνει ιδιαίτερα την κατάδυση και τη σάρωση του βυθού.

Είναι η πρώτη φορά στα παγκόσμια χρονικά όπου θα χρησιμοποιηθεί σε υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα, το Exosuit, όπως ονομάζεται μια ειδική στολή κατάδυσης. Είναι μια υπερσύγχρονη στολή, έχει βάρος 240 κιλά, αποτελείται από κράμα αλουμινίου και το κόστος της ανέρχεται σε 1,5 εκατ. ευρώ. Παρέχει δε τη δυνατότητα στους δύτες να παραμένουν για αρκετή ώρα στον βυθό, ακόμα και σε βάθος 300 μέτρων. Η στολή-ρομπότ μεταφέρθηκε μόλις χθές με πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού και θα χρησιμοποιηθεί την προσεχή εβδομάδα από τον κ. Θ. Θεοδούλου, ο οποίος εκπαιδεύτηκε στο Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης για τη χρήση της.

Τηλεπικοινωνιακή κάλυψη

Ηδη αυ­τές τις ημέρες, σε πρώτο στάδιο, έχουν ξεκινήσει οι καταδύσεις καθώς και οι γεωφυσικές έρευνες, με ανιχνευτές μετάλλων, ενώ το πρόγραμμα των ερευνών στον βυθό των Αντικυθήρων προβλέπεται ότι θα ολοκληρωθεί στις 15 Οκτωβρίου. Παράλληλα με την επιφανειακή έρευνα στον βυθό, πέριξ του ναυαγίου, οι ερευνητές θα πραγματοποιήσουν ανασκαφικές τομές και στον πυθμένα με τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο και κυρίως σε βαθιά ύδατα.

Μια ιδιαίτερη πρόβλεψη απαιτήθηκε για το σύστημα επικοινωνιών με τη συνεργασία του ΟΤΕ και της COSMOTE που εξοπλίζουν το νησί με τηλεπικοινωνιακές υποδομές νέας γενιάς, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες τηλεπικοινωνιών της έρευνας και την επικοινωνία των μελών της ερευνητικής ομάδας σε Ελλάδα και εξωτερικό. Οι υποδομές θα παραμείνουν στη διάθεση των κατοίκων της περιοχής και μετά το τέλος της έρευνας.

Συνεχείς έρευνες

Ψάχνουν ακόμη ένα ναυάγιο στην ίδια περιοχή

Η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, υποστηριζόμενη τεχνολογικά και οικονομικά από το αμερικανικό Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Woods Hole, διεξήγαγε το φθινόπωρο του 2013 υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα αντλώντας νέες πληροφορίες για το γνωστό ναυάγιο των Αντικυθήρων και εντοπίζοντας εκ νέου τη θέση του.

Αν και η έρευνα των σφουγγαράδων το 1900 και της ομάδας Κουστό - υπουργείου Πολιτισμού το 1976 περιορίστηκε σε μία μόνο περιοχή, τα κατάλοιπα της κεραμικής του φορτίου δείχνουν να καταλαμβάνουν μια αρκετά μεγαλύτερη έκταση, τουλάχιστον 50 μέτρων. Οπως σημειώνεται χαρακτηριστικά από την Εφορεία Εναλίων: «Στον βυθό υπάρχουν ακόμα ολόκληροι και θραυσμένοι αμφορείς, ενώ εντοπίστηκε και τμήμα κεράμου. Εντυπωσιακά και ενδεικτικά για τον τρόπο βύθισης του πλοίου αποτελούν τα μολύβδινα μέλη μιας εκ των αγκύρων του (στύπος και σύνδεσμος), τα οποία εντοπίστηκαν, τεκμηριώθηκαν και ανελκύστηκαν με στόχο να συμπληρωθεί η έκθεση του φορτίου του ναυαγίου, που βρίσκεται σε εξέλιξη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο».

Επίσης η Εφορεία αποτύπωσε ολόκληρη την περίμετρο των Αντικυθήρων μήκους 30χλμ. Με τα ειδικά σκούτερ και μεγάλη ταχύτητα εντοπίστηκε και χαρτο­γραφή­θηκε το πλάτωμα στον βυθό. Η κοινή ομάδα της Εφορείας και του Woods Hole μετά τις έρευνές τους τα δύο τελευταία χρόνια εικάζουν την πιθανή ύπαρξη δύο ναυαγίων στην ίδια περιοχή.

Ηταν στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. όταν ένα μεγάλο εμπορικό πλοίο, κατάφορτο, ναυάγησε έξω από το μικρό νησάκι των Αντικυθήρων. Το πλοίο μήκους 30 μ. ναυάγησε κοντά στη θέση Πινακάκια σε βάθος 55 μέτρων. Πέρασαν 2.000 χρόνια όταν Δωδεκανήσσιοι σφουγγαράδες ανακάλυψαν τυχαία το ναυάγιο. Ο σφουγγαράς Ηλίας Λυκοπάντης ανέβηκε από τον βυθό κρατώντας το πρώτο εύρημα από ένα πλήθος μπρούντζινα αγάλματα.

Λίγο καιρό μετά αρχαιολόγοι με το πολεμικό πλοίο «Μυκάλη» ξεκίνησαν το πρόγραμμα ανάσυρσης χωρίς βεβαίως ιδιαίτερα τεχνικά μέσα. Ανέσυραν έναν μεγάλο αριθμό αντικειμένων με μεγάλες δυσκολίες, αλλά και θύματα, ανάμεσα στους δύτες. Τα επόμενα χρόνια εμφανί­στηκαν και οι πρώτες δημοσιεύσεις για τον θησαυρό των Αντικυ­θήρων, και σταδιακά το επίκεντρο της προσοχής εστιάστηκε στον Ααστρολάβο και την προσπάθεια κατανόησης του οδοντωτού μηχανισμού με τα αρχαία γρανάζια και τις επιγραφές.

 http://www.ethnos.gr/

http://www.inter-news.gr/2014/09/hi-tech.html