Μαρίνα Καραγάτση : Ο Καραγάτσης ήταν σαν παιδί που κάνει διαολιά

Φωτογραφία:   Σπύρος Μπακάλης

Μαρίνα Καραγάτση : Ο Καραγάτσης ήταν σαν παιδί που κάνει διαολιά

Η συγγραφέας του «Ευχαριστημένου» μιλά για τη δύσκολη σχέση με τον πατέρα της, τις ανασφάλειες του και τη θέληση της να γράψει το παραμύθι της ζωής της. "Πίστευε ότι ήταν ένας καλός συγγραφέας. Στη δεκαετία του '50, μετά τον Εμφύλιο, η Αριστερά τον χτύπησε πάρα πολύ. Αναθεώρησαν οι αριστεροί, αλλά είχε πεθάνει".

Συνέντευξη στην  Ιωάννα Κλεφτογιάννη

Το σπίτι της Μαρίνας Καραγάτση είναι ένα μουσείο μνήμης. Φωτογραφίες με τον πατέρα της, τη μητέρα της και ζωγράφο Νίκη, πίνακες της, το κουκλοθέατρο της για τον εγγονό της Δημήτρη Τάρλοου, φωτογραφίες των παιδιών του, βιβλία, πάρα πολλά βιβλία, έργα του Γιάννη Τσαρούχη, επιστήθιου φίλου της Νίκης. Και ανάμεσα σε όλα αυτά, ένας γάτος, που έρχεται και σου χαϊδεύεται και στη δική της αγκαλιά γουργουρίζει. Με προκαταλαμβάνει από το πρώτο λεπτό: «Δεν θα μιλήσουμε μόνο για τον Καραγάτση». Δεν το αποφύγαμε. Τη συναντώ ξανά, για το «Ευχαριστημένο ή οι Δικοί μου άνθρωποι» (εκδόσεις Άγρα), ένα βιβλίο μυθοπλασίας μεν, που όμως αντλεί από τη δεξαμενή της καθαρής βιωματικότητας, την οποία είχε το θάρρος να μην εξωραΐσει.

Στο πρώτο κεφάλαιο μας μιλά ο πατέρας της, ο Καραγάτσης. Εμείς εισχωρούμε στα μύχια των σκέψεων του. Στο δεύτερο, δίνει τον λόγο στην υπηρέτρια της οικογένειας, που τη βάφτισε «Ευχαριστημένο», τη Λασκάρω, αιτία συγγραφή του βιβλίου, και στο τρίτο στη γιαγιά της, Νίνα, που μας συνδέει με τα αρχοντικά ανδριώτικα εφοπλιστικά παρακλάδια της οικογένειας, από την πλευρά της μητέρας της Νίκης. Στο τέλος η Μαρίνα Καραγάτση σκηνοθετεί μια ανοιξιάτικη μέρα του 2006, με τους νεκρούς τη να επιστρέφουν και να συζητούν συμφιλιωμένοι τα περασμένα.

Γιατί ξανά, σήμερα ειδικά, μια δεύτερη κουβέντα με τη Μαρίνα Καραγάση για ένα βιβλίο του 2009 (βραβείο μυθιστορήματος περίοδικού «Διαβάζω»); Γιατί ο γιος της και εγγονός του Καραγάτση, Δημήτρης Τάρλοου, μετά την επιτυχία της σκηνικής μεταφοράς της «Μεγάλης Χίμαιρας, αποτολμά τη θεατροποίηση και του «Ευχαρισημένου». «Οι ώρες που περιμέναμε με τον μπαμπά μου τη μητέρα μου να γυρίσει από το εργαστήρι χαλκογραφίας του Κεφαλληνού ήταν αβάσταχτες» αφηγείται η Μαρίνα κάποια στιγμή που ο γάτος βρίσκεται στο αυτί μου.

Για ποιο λόγο;

Γιατί φοβόμουνα.

Τι φοβόσασταν;

Τις εκρήξεις του.

Με τι εκρήγνυτο;

Δεν ήξερες ποτέ. Ήταν αναπάντεχο. Κάτι τον ενοχλούσε. Από μέσα του ο άνθρωπος υπέφερε, είχε νεύρα. Ήταν άυπνος.

Υπέφερε από αϋπνίες ο Καραγάτσης;

Αϋπνίες φοβερές. Αν δεν είχε κοιμηθεί καλά, δεν μπορούσε μετά να καθίσει να γράψει. Ήταν ένας φαύλος κύκλος.

Υπήρξε όντως μαζί σας απορριπτικός; Συνέκρινε τις σχολικές εκθέσεις σας με τις δικές του, για να αποδείξει πόσο απλοϊκά σκεφτόσασταν;

Είναι αλήθεια. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί έπρεπε να με συγκρίνει με το δικό του ταλέντο.

Ως παιδί ήσασταν σφουγγάρι; Ρουφούσατε και καταγράφατε ό,τι ζούσατε κι ό,τι σας αφηγούνταν;

Δεν μιλούσα, αλλά έβλεπα.

Σας κατηγορούσε ο πατέρας σας ότι ήσασταν αδιάφορη, χωρίς περιέργεια;

Είναι οι σκέψεις που πιστεύω εγώ ότι έκανε όταν μου έλεγε: «Τι κάθεσαι και διαβάζεις μυθιστορήματα; Θα γίνεις σαν αυτές του κατηχητικού με τα σπυριά και τους κότσους; Να βγαίνεις, να κάνεις παρέα με αγόρια». Ήταν το αντίθετο των άλλων πατεράδων. Δεν είχε καμία ηθικολογία και όλες οι ιδιοτροπίες του ήταν καλλιτεχνικές. Ήταν το ζήτημα του πνεύματος, γι' αυτό ανησυχούσε και για την κόρη του.

Είχε προσπαθήσει μάταια να σας μυήσει στον Παλαμά, στον Μποντλέρ και στον Βάγκνερ. Σε ποια ηλικία;

Ημουν 8-9 ετών.

Νοιαζόταν επομένως για εσάς...

Δεν ξέρω πόσο νοιαζόταν. Του ερχόταν ξαφνικά και έβαζε τις «Βαλκυρίες». Σαν να ήθελε να δοκιμάσει πώς θα αντιδράσω. Εγώ φοβόμουνα.

Πέθανε νέος, κοντά στα 50. Θα έγραφε, πιστεύετε, πολλά έργα ακόμα; Δεν πρόφτασε;

Ε, βέβαια, αφού έγραφε το «10», που είχε άλλη μορφή. Ήταν ένα πολύ πιο λαϊκό έργο, με μια φοβερή ζωντάνια. Απορώ, όλους αυτούς τους ανθρώπους τους γνώρισε; Ξέρω ότι, ενώ είχε πάθει το έμφραγμα, κατέβαινε τα πρωινά στον Πειραιά, καθόταν σε καφενέδες και μιλούσε με ανθρώπους λαϊκούς.

Αναζητώντας το έμψυχο υλικό του βιβλίου του;

Ναι. Σίγουρα μπαίνουν μέσα στα βιβλία του πάρα πολλά προσωπικά και αυτοβιογραφικά στοιχεία. Στον «Γιούγκερμαν», ο Καραμάνος και ο Γιούγκερμαν είναι ο διχασμένος Καραγάτσης. Ο Γιούγκερμαν είναι το ιδανικό, το πώς θα ήθελε να είναι ο Καραγάτσης και ο Καραμάνος είναι αυτό που είναι ο Καραγάτσης. Ένας άνθρωπος υπερευαίσθητος, με αϋπνίες, που γράφει. Πάντα μέσα στα βιβλία του βρίσκεις τον ίδιο και τα βαρίδια του»..

Σας μιλούσε για τα βιβλία που έγραφε όσο τα έγραφε;

Καθόλου. Αργότερα, προς το τέλος της ζωής του, όταν έγραφε το «Σέργιος και Βάκχος», μας κάθισε μια μέρα με τη μαμά μου και μας λέει «θα σας διαβάσω ένα από τα κεφάλαια του νέου». Και καθίσαμε εμείς έντρομες και άρχισε να διαβάζει. Και όταν τέλειωσε μας ρώτησε «και λοιπόν;».

Τον έτρεμε και η μητέρα σας;

Όλοι. Και οι φίλοι του τον έτρεμαν. Δηλαδή, όταν έβγαιναν έξω να φάνε, θυμάμαι προχωρούσε εκείνος μπροστά και ακολουθούσαν οι φίλοι του. Τον ρωτούσαν «πού θα πάμε να φάμε;» και απαντούσε «θα δείτε».

Απαιτούσε άκρα του τάφου σιωπή για να γράψει;

Περπατούσαμε στις μύτες των ποδιών!

Τον απασχολούσε η πολιτική; Ελεγε «δεν είμαι ούτε αριστερός ούτε δεξιός»...

Ναι, αν και ήταν σαφώς αντικομμουνιστής. Από εκεί και πέρα, πιο πολύ τον απασχολούσε η τέχνη του παρά τα κόμματα, παρόλο που είχε βάλει υποψηφιότητα με τον Μαρκεζίνη. Έλεγε χαμογελώντας παιχνιδιάρικα: «Το έκανα για να μπω στη μύτη του αδελφού μου που είναι στην ΕΡΕ». Και πράγματι, ο Τάκης Ροδόπουλος ενοχλήθηκε πάρα πολύ. Ο Καραγάτσης ήταν σαν παιδί που κάνει διαολιά.

Ο ίδιος υποστήριζε, πάντως, ότι δεν έχει πειράξει ποτέ συνάδελφο του, πως είναι αγαπητός στους λογοτεχνικούς κύκλους, και ότι αυτό θα αποδειχθεί στην κηδεία του...

Αυτό είναι το χιούμορ του Καραγάτση. Εννοεί ότι όταν θα φύγει από τη ζωή θα ησυχάσουν.

Τους ενοχλούσε;

Τους ενοχλούσε, νομίζω, το ταλέντο του. Ζήλευαν. Αυτός ο φθόνος υπάρχει Στην Ελλάδα.

Ο μάγος-αστρολόγος Αράμ, μελετώντας το ζώδιο του, του είχε πει ότι το επόμενο δίμηνο, εν μέσω «Δεκεμβριανών», μπορεί να κινδυνέψει η ζωή του. Και κλείστηκε στο σπίτι. Ήταν προληπτικός;

Ήταν και φοβητσιάρης, νομίζω, λίγο. Δεν ήταν πολύ γενναίος.

Ερωτεύτηκε τη Νίκη Καραγάτση;

Ξέρω ότι η μητέρα μου τον ερωτεύτηκε πάρα πολύ. Ξέρεις τι είναι να πιστεύει ότι είναι ο καλύτερος συγγραφέας που υπάρχει;

Ο ίδιος είχε δηλώσει «απλούστατα μια ευπρεπής μετριότητα είμαι». Το πίστευε;

Αυτά είναι του Καραγάτση! Πίστευε ότι ήταν ένας καλός συγγραφέας. Βέβαια, στη δεκαετία του '50, μετά τον Εμφύλιο, η Αριστερά τον χτύπησε πάρα πολύ. Αναθεώρησαν οι αριστεροί, αλλά είχε πεθάνει.

Τον είχαν πειράξει οι επιθέσεις;

Πολύ. Μια μέρα μού εξομολογήθηκε: «Μήπως και δεν αξίζω τίποτα; Μήπως είμαι ένα μηδενικό;».

Είχε ανασφάλεια;

Είχε κι αυτή την ανασφάλεια και την άλλη. Αν αρέσει ως άνδρας. Κάποια στιγμή με ρώτησε: «Θα 'θελα να ξέρω, αν δεν ήμουν ο Καραγάτσης, θα άρεσα σε καμιά γυναίκα;».

Τι απαντήσατε;

Ποτέ δεν απαντούσα. Κοκάλωνα.

Στο βιβλίο σας γιατί δεν συμπεριλάβατε τις μεγάλες μαζώξεις στο σπίτι σας με τους συγγραφείς και τους καλλιτέχνες;

Δεν θέλησα να κάνω ένα βιβλίο αυτοβιογραφικό. Θα ήταν πολύ βαρετό. Εγώ έγραψα ένα παραμύθι. Το παραμύθι της ζωής μου. Είναι αυτό που έλεγε ο πατέρας μου. Τι είναι η ζωή; Μια μεγάλη παρεξήγηση.

Ήταν δική σας επιθυμία να γίνει θέατρο το «Ευχαριστημένο»;

Ναι. Ο Δημήτρης φοβόταν πάρα πολύ να εμπλακεί στα οικογενειακά. Αυτό που έκανε τελικά είναι σαν ένα άγριο παραμύθι.

Τι είναι αυτό που δεν προφτάσατε να πείτε στον πατέρα σας;

Ότι τον αγαπώ πολύ.

Δεν του το είπατε όσο ζούσε;

Όχι!

Εκείνος σας το είπε;

Ποτέ! 

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ/25.2.2008