Εκλογομαγειρέματα για τις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου του 1956

 

Εκλογομαγειρέματα για τις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου του 1956

Πριν από 67 χρόνια και μετά τον θάνατο του στρατηγού Παπάγου που ήταν ο πρωθυπουργός και αρχηγός του κόμματος του «Συναγερμού» πρωθυπουργός ανέλαβε ένας νέος και πολύ δραστήριος πολιτικός ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που ήταν επίσης αναμφισβήτητα το πιο δυναμικό πολιτικό στέλεχος της Δεξιάς.

Την εποχή εκείνη, η Δεξιά του Συναγερμού που οι ρίζες της ξεκινούσαν από το παλιό «Λαϊκό Κόμμα» ήταν διασπασμένη και περνούσε σοβαρή κρίση ηγεσίας. Το ίδιο πρόβλημα όμως αντιμετώπιζε και η αντιπολίτευση. Οι ηγέτες της έβλεπαν καθαρά ότι για να αντιμετωπίσουν στις επερχόμενες εκλογές τον Καραμανλή, έπρεπε να παραμερίσουν τις διαφορές των και να προχωρήσουν σε ενιαίο σχήμα που θα τους έδινε σοβαρές προοπτικές επιτυχίας.

Το βράδυ της 4ης Ιανουαρίου 1956, ο Κ. Καραμανλής, ο οποίος από τριμήνου κυβερνούσε τη χώρα στηριζόμενος στην πλειοψηφία της Βουλής, κάλεσε τους δημοσιογράφους, και τους ανήγγειλε την ίδρυση της «Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως», και ότι είχε εισηγηθεί στον Βασιλέα Παύλο τη διενέργεια εκλογών, το ταχύτερο δυνατόν. Στο μήνυμα που απηύθυνε ο Κ. Καραμανλής προς τον ελληνικό λαό, τόνισε μεταξύ άλλων: «... Η αναχρονιστική διαμόρφωσις των πολιτικών μας πραγμάτων συνετέλεσεν εις την δημιουργίαν ενός νοσηρού πολιτικού κλίματος, κλίματος το οποίον εξέθρεψε κινήματα, επαναστάσεις, μεταπολιτεύσεις, οικονομικός χρεωκοπίας και προ παντός χαλάρωσιν των πολιτικών μας ηθών...».

 

 Ζυμώσεις στην Αντιπολίτευση

Έπειτα από μια βδομάδα περίπου, η ΕΔΑ, το ΔΚΕΛ (Σβώλος - Καρτάλης) και η Κίνησις Εθνικής και Δημοκρατικής Πρωτοβουλίας, ανεκοίνωσαν ότι συγκροτούν ενιαίο πολιτικό οργανισμό με τον τίτλο «Εθνική Κίνησις Αλλαγής», στην οποία προσεχώρησε και ο Κ. Ρέντης. Στο μεταξύ, η ΕΔΑ έκανε προσπάθειες να προσεταιρισθεί τον Σπ. Μαρκεζίνη, ο οποίος σε λόγο του στη Λάρισα είχε επικρίνει τη νοοτροπία της «κομμουνιστοφοβίας», ενώ ο Σβώλος με τον Καρτάλη είχαν προχωρήσει σε επαφές με στελέχη του Κέντρου. Ο Ζερβάνος, ο Πέτσος, ο Παπασπύρου προσχώρησαν στην ΕΚΑ, ενώ οι άλλοι, όπως ο Ηλ. Τσιριμώκος και ο Λέων. Σπαής, ζητούσαν επίμονα γενικότερη εκλογική σύμπραξη.

Ο πρόεδρος της ΕΔΑ, Ιω. Πασαλίδης, προσπαθούσε να πείσει τον αρχηγό της ΦΔΕ, Σοφοκλή Βενιζέλο, να δεχθεί εκλογική σύμπραξη με την Αριστερά. Εκείνος όμως δίσταζε. Φοβόταν τους συντηρητικούς κεντρώους ψηφοφόρους, που πιθανόν να τρόμαζαν από το ενδεχόμενο συνεργασίας με την ΕΔΑ, και θα στρέφονταν προς την ΕΡΕ. Στους φίλους του που τον πίεζαν να δεχθεί το «μέτωπο», έλεγε: «Δεν το θέλουν οι Αμερικανοί. Θα διατρέξουμε κίνδυνο δικτατορίας». Παράλληλα η ΕΔΑ προσπαθούσε να αρχίσει επαφές με τον Γ. Παπανδρέου, παρά το ότι γνώριζε πολύ καλά τις αντικομμουνιστικές πεποιθήσεις του «Γέρου».

                                                                                          Ηλίας Ηλιού
 

Γεύμα στο Καστρί

Ύστερα από διάφορες μεσολαβήσεις, ο Γ. Παπανδρέου κάλεσε το μεσημέρι της 14ης Ιανουαρίου 1956 τον Ηλ. Ηλιού στο Καστρί, και του παρέθεσε γεύμα. Κατά τη μακρά συζήτηση που είχαν οι δύο ηγέτες, ο Ηλιού πρόσφερε στον Παπανδρέου όσα ζητούσε. Του είπε ακόμη, ότι η Αριστερά δεν του κρατούσε καμιά μνησικακία για το παρελθόν, ότι δεν είχε ιδιαίτερη προτίμηση στήριξης προς τον Σ. Βενιζέλο, κι ότι αντίθετα η ΕΔΑ θα στήριζε τον Γ. Παπανδρέου, για να αναλάβει αρχηγός του Συνασπισμού των κομμάτων της αντιπολιτεύσεως και αυριανός πρωθυπουργός, μετά την εκλογική νίκη που ανέμεναν.

Ο Ηλιού δέχθηκε ακόμα, μεταξύ άλλων, να περιοριστούν οι υποψήφιοι της ΕΔΑ στους 18, σε 7 μόνον εκλογικές περιφέρειες. Όταν στις 3.30 το μεσημέρι τελείωσε το γεύμα στο Καστρί, οι δύο ηγέτες είχαν βάλει «στο χαρτί» τους πυρήνες των κυριότερων συνδυασμών. Όταν όμως ο Σοφ. Βενιζέλος πληροφορήθηκε τις μυστικές διαβουλεύσεις, αντέδρασε έντονα κι έσπευσε να δηλώσει ότι γι' αυτόν δεν υπήρχε θέμα συνεργασίας με την ΕΔΑ. Το κόμμα της Αριστεράς τον κατηγόρησε για «διασπαστική τακτική», αλλά ξαφνικά, όταν επιβεβαιώθηκε και επίσημα η συμφωνία του δημοκρατικού Κέντρου με την ΕΔΑ για «μέτωπο», ο Βενιζέλος έπαψε να φέρει αντιρρήσεις.

Ο ίδιος δεν θέλησε όμως να υπογράψει το πρακτικό της συμφωνίας, και το ρόλο αυτόν ανέθεσε στον Κων. Μητσοτάκη εκ μέρους της ΦΔΕ. Τι μεσολάβησε και υποχώρησε ο Βενιζέλος; Ο βιογράφος του Γρηγ. Δαφνής αναφέρει ότι εκείνες τις μέρες επεσκέφθη τον αρχηγό της ΦΔΕ ο «Μέγας Αυλάρχης» Δημ. Λεβίδης, και προσθέτει: «Έπειτα από καιρόν υπεστηρίχθη ότι ο Λεβίδης του συνέστησεν, εκ μέρους του Βασιλέως, να μετάσχει του "Μετώπου" και να παίξει τον ρόλον του ανασχετικού φραγμού, εις περίπτωσιν που αυτό θα εκέρδιζε την πλειοψηφίαν. Ο Λεβίδης εις επισήμους συνομιλίας του διέψευσεν  ότι προέβη  ποτέ εις παρομοίαν σύστασιν, ενώ ο Βενιζέλος ουδέποτε επεκαλέσθη τοιαύτην βασιλικήν υπόδειξιν...».

 

Πάντως, μετά τη συνάντηση του με τον Λεβίδη, ο Βενιζέλος αποφάσισε να πάρει μέρος στις εκλογές στο πλαίσιο της «Δημοκρατικής Ενώσεως». Ίσως στην τελική του απόφαση να έπαιξε ρόλο και η αντίδραση που συναντούσε μέσα από το ίδιο του το κόμμα. Υπέρμαχος για τη συσπείρωση όλων των παραγόντων της Αντιπολιτεύσεως, και της συνεργασίας με την ΕΔΑ, ήταν ο Ηλ. Τσιριμώκος, επιτελικό τότε στέλεχος της ΦΔΕ, ο οποίος για το θέμα αυτό ήλθε σε φανερή σύγκρουση με τον Βενιζέλο. Με επιστολή του τον κατηγόρησε ότι διέγραψε αυθαίρετα τα στελέχη που πρωτοστάτησαν στην εκλογική σύμπραξη του Κέντρου με την Αριστερά. Ο Τσιριμώκος -απηχώντας και τις απόψεις πολλών μελών της ΦΔΕ- κάλεσε τις δυνάμεις του Κέντρου να παραμερίσουν «κάθε εκβιασμόν, απειλήν ή συμβουλήν» και να πραγματοποιήσουν τη δημοκρατική ενότητα. Κι ακόμη, κατήγγειλε ότι «έχει εξυφανθεί συνωμοσία ξένων και ντόπιων παραγόντων, για να εμποδισθεί η ελευθέρα έκφραση της θελήσεως του λαού».

Οι σχέσεις Τσιριμώκου - Βενιζέλου αποκαταστάθηκαν, μόνον όταν ο τελευταίος έκαμψε τους δισταγμούς του, και πήρε μέρος στη «Δημοκρατική Ένωση». Σε ανακοίνωση του Δημοκρατικού Κέντρου, αναφέρονταν μεταξύ άλλων και τα εξής για τη συμφωνία του «Μετώπου»: «Εις την εν Καστρί οικίαν του κ. Γ. Παπανδρέου, συνήλθον το απόγευμα εις σύσκεψιν, οι αρχηγοί του Δημοκρατικού Κέντρου, κ. Βενιζέλος, Παπανδρέου, Παπαπολίτης και Μπαλτατζής, και απεφάσισαν όπως το Δημοκρατικόν Κέντρον, μετά την συντελεσθείσαν ολοκλήρωσίν του, αποδυθεί εις τον εκλογικόν αγώνα».

Μετά τη σύσκεψη στο Καστρί, εκπρόσωπος της ΕΔΑ και του «Δημοκρατικού Κόμματος» (Καρτάλης - Σβώλος) ανακοίνωσαν ότι αποδέχονται τις προϋποθέσεις της συνεργασίας που εξήγγειλε το Δημοκρατικόν Κέντρον και τις διακηρύξεις του, ως βάση της συνεργασίας. Τότε ανακοινώθηκε και ο τίτλος της παρατάξεως, που θα ήταν «Δημοκρατική Ένωσις».

 

Ο Μαρκεζίνης εκτός...

Ο αρχηγός των Προοδευτικών Σπ. Μαρκεζίνης έμεινε τελικά εκτός της «Δημοκρατικής Ενώσεως» και κατέβηκε αυτόνομα στις εκλογές. Ο ίδιος γράφει στις αναμνήσεις του: «Υπεστήριξα ότι η συνεργασία έπρεπε να αποβλέπει στην ένωση όλων, συμπεριλαμβανομένης και της ΕΔΑ. Η πρόταση άρεσε πρωτίστως στην ΕΔΑ, αλλά έγινε ευμενώς δεκτή και από τον Γ. Παπανδρέου. Ο Σοφ. Βενιζέλος όμως, φοβούμενος ότι η ένωση αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «λαϊκό μέτωπο» σε μια εποχή που οι μνήμες του Εμφυλίου ήταν ακόμα αρκετά νωπές, αντέδρασε. Ο Γ. Παπανδρέου, για να εξουδετερώσει το ενδεχόμενο αυτό, διεκήρυξε ότι επρόκειτο απλώς περί εκλογικής συνεργασίας, και ότι μετά τις εκλογές κάθε κόμμα θα ακολουθούσε την ιδική του πορεία. Εξήγησα στον Δημ. Λαμπράκη, ο οποίος διεδραμάτιζε πρώτο ρόλο στις σχετικές διαβουλεύσεις, ότι η απλή εκλογική συνεργασία θα οδηγούσε σε βέβαιη ήττα. Ο Λαμπράκης το αντελήφθη, αλλά ο Παπανδρέου επέμενε.

Ο Σοφ. Βενιζέλος θα διευκρινίσει ότι μετά τις εκλογές, για το αποτέλεσμα των οποίων ήταν αισιόδοξος, θα διεξήγοντο αμέσως νέες εκλογές με απλή αναλογική. Συνάντησα και τον Γ. Καρτάλη που συνειργάζετο τότε με τον Αλ. Σβώλο. Στη συνάντηση αυτή, στο σπίτι του δημοσιογράφου Γρηγ. Δαφνή, ο αλησμόνητος και αληθινά Ευρωπαίος πολιτικός ήταν και αυτός απαισιόδοξος για το επικείμενο εκλογικό αποτέλεσμα...».

Ο Σοφ. Βενιζέλος, που στις αρχές είχε τηρήσει εφεκτική στάση απέναντι στην κυβέρνηση Καραμανλή, αργότερα αντελήφθη ότι με το νέο εκλογικό νόμο το Κέντρο θα καταδικαζόταν και πάλι να μείνει στην αντιπολίτευση. Τότε, σε μια συνάντηση του με τον Στεφ. Στεφανόπουλο του εξομολογήθηκε:

— Έπεσα έξω που βοήθησα τον Καραμανλή. Καλύτερε να έμενες εσύ αρχηγός του «Συναγερμού» και πρωθυπουργός...

Και είχε δίκιο. Σε αυτήν την εκλογική αναμέτρηση συνασπίστηκαν 7 κόμματα στην Δημοκρατική Ένωση, για να αντιμετωπίσουν την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση ίδρυσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Αξιοσημείωτο είναι ότι για πρώτη φορά τα αστικά κόμματα δέχονται να συμμαχήσουν με την ΕΔΑ, η οποία κατηγορούνταν από την ίδρυση της το 1951 πως κυριαρχείται από κομμουνιστές. Στόχος της Δημοκρατικής Ένωσης, με την τόσο ετερογενή σύσταση, ήταν να καταλάβει την εξουσία και να διεξαγάγει εκ νέου εκλογές με αναλογικό σύστημα. Παρόλα αυτά η ΕΡΕ, αν και συγκέντρωσε λιγότερες ψήφους από την Δημοκρατική Ένωση, κατέλαβε 165 έδρες, δηλαδή το 55% επί του συνόλου των εδρών, κατορθώνοντας να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση.

 

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στην ΕΡΕ είχαν προσχωρήσει τρεις «βενιζελικοί» πρώην υπουργοί, ο Ευάγγ. Αβέρωφ, ο Γρηγ. Κασιμάτης και ο Κ. Τσάτσος αλλά οι προσχωρήσεις αυτές δεν άλλαξαν το χαρακτήρα της ΕΡΕ και το δεξιό προσανατολισμό της. Όσο για τον Στεφ. Στεφανόπουλο, τότε ήταν που Ίδρυσε το «Λαϊκόν Κοινωνικόν Κόμμα», ακολουθούμενος από 12 συναγερμικούς βουλευτές. Ο Γρηγ. Κασιμάτης, από τους πιο πιστούς συνεργάτες του Καραμανλή, άλλοτε φιλελεύθερος και πάντα φανατικός αντικομμουνιστής, έλεγε πολλά χρόνια αργότερα ότι θα υπήρχαν προσχωρήσεις, το 1956, από το Κέντρον στην ΕΡΕ, εάν δεν μεσολαβούσε το λαϊκό μέτωπο, «που αφ' ενός ανέκοψε τας προσχωρήσεις, αφ' ετέρου δε, εδυνάμωσε τα συντηρητικά στοιχεία του νέου οργανισμού...».

Τέλος, ο Παν. Κανελλόπουλος έλεγε για εκείνη την περίοδο: «Δεν μπήκα στην ΕΡΕ όταν ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1956. Έμεινα ανεξάρτητος και όταν έγιναν οι εκλογές της 26ης Φεβρουαρίου του 1956, ο Καραμανλής δέχθηκε να κατέβω ως ανεξάρτητος -χωρίς δέσμευση- στο νομό Αχαΐας...».

Στις εκλογές αυτές νικητής αναδείχθηκε η ΕΡΕ που ευνοήθηκε από το ιδιόμορφο εκλογικό σύστημα Το εκλογικό σύστημα, που έγινε από τη κυβέρνηση Καραμανλή, σκοπό είχε τον περιορισμό της δύναμης της Δημοκρατικής Ένωσης, και είχε χαρακτηριστεί ως "τριφασικό" λόγω των τριών διαφορετικών συστημάτων που προέβλεπε. Στις εκλογικές περιφέρειες όπου η ΕΡΕ ήταν αδύναμη (κυρίως στα αστικά κέντρα) ίσχυε η απλή αναλογική. Στην επαρχία όπου η ΕΡΕ είχε σημαντική δύναμη ίσχυε το πλειοψηφικό. Αποτέλεσμα ήταν η ΕΡΕ με λιγότερες ψήφους πανελλαδικά (στην Ηλεία δεν εξελέγη ούτε ένας βουλευτής από την ΕΡΕ και 2ο κόμμα ήταν το κόμμα του Στεφανόπουλου), να λάβει περισσότερες έδρες στη Βουλή και να σχηματίσει μάλιστα αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Από το άρθρο «Κρίση και ανασυγκρότηση της δεξιάς»

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 4.1.1997