Μια επίσκεψη στο Αμφιάρειο Ωρωπού

 

Μια επίσκεψη στο Αμφιάρειο Ωρωπού

Γράφει ο Βασίλης Χαραλαμπάκης

Η φυγή και η αναζήτηση κάποιας «όαοης» με ενδιαφέροντα, έξω από τις καθημερινές συνήθειες της ζωής, είναι κάτι ξεχωριστό που κλείνει μέσα του «τόλμη». Για τον λόγο αυτό μια παρέα από πέντε εκλεκτούς φίλους αποφασίσαμε να επισκεφθούμε τις αρχαιότητες στο «ονειρομαντείο» του Αμφιαρείου Ωρωπού, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αθήνα.

Το Αμφιάρειο δημιουργήθηκε από ένα «μύθο» και όπως γράφει ο Πλάτων «οι μύθοι είναι φορείς μεγάλων αληθειών», μόνο που πρέπει να ερευνήσει κανείς για να τις βρεί: Ο Αμφιάραος σύμφωνα με το μύθο κατήγετο από γενιά μάντεων και θεραπευτών, ήταν βασιλιάς του Αργούς μαζί με τον Αδραστο του οποίου την αδελφή Εριφύλη είχε πάρει γυναίκα του. Τότε ο Πολυνείκης, γιος του βασιλιά των Θηβών Οιδίποδα, εκδιώχτηκε από τον αδελφό του Ετεοκλή και κατέφυγε στο Αργός για να ζητήσει βοήθεια από τον Αμφιάραο να εκοτρατεύσουν και να καταλάβουν τη Θήβα. Ο Αμφιάραος όμως δεν δέχθηκε να πάρει μέρος στην εκστρατεία, γιατί σαν μάντης που ήταν γνώριζε από πριν την αποτυχία και το χαμό της. Ύστερα όμως από πιέσεις της γυναίκας του Εριφύλης παρά τη θέληση του αναγκάστηκε και πήρε μέρος μαζί με άλλους έξι αρχηγούς. (Τα περιστατικά και την άτυχη έκβαση της εκστρατείας αυτής περιγράφει ο Αισχύλος στην τραγωδία του «Επτά επί Θήβας».) Η εκστρατεία απέτυχε, όπως είχε προβλέψει ο Αμφιάραος, ο στρατός υποχώρησε και από τους αρχηγούς άλλοι σκοτώθηκαν και άλλοι τράπηκαν σε φυγή. Ο Αμφιάραος για να γλιτώσει τη ζωή του τρέχει με το άρμα του προς την Αττική και τη στιγμή που οι διώκτες του ετοιμάζονται να τον χτυπήσουν με το ακόντιο ο Δίας ρίχνει κεραυνό, ανοίγει ένα χάσμα στη γη όπου καταβυθίζεται μέσα του και χάνεται ο ήρωας μαζί με το άρμα και τον ηνίοχο του. Από αυτό και η παροιμία: «Άνοιξε η γη και τον κατάπιε». Ο χαμός του όμως δεν κράτησε πολύ, γιατί ο Αμφιάραος ανεδύθη ως θεός από το «ιερόν νερό» της πηγής που ανέβλυζε στην περιοχή αυτή, όπως περιγράφει και ο Παυσανίας.

 

Με αυτά τα δεδομένα του μύθου, οι κάτοικοι των γύρω περιοχών και κυρίως του Ωρωπού θέλησαν να προσδώσουν λαμπρότητα και αίγλη στο γεγονός αυτό και κατά τα τέλη του 5ου π.Χ. αι. μελέτησαν, σχεδίασαν και έφτιαξαν τα μνημεία που βλέπουμε εδώ. Καθώς μπαίνουμε στον χώρο με τις αρχαιότητες εξ ανατολών προς δυσμάς τα μνημεία έχουν την εξής σειρά: Το πρώτο κτίριο δεξιά ήταν τα λουτρά χωρισμένα σε επτά δωμάτια. Τα λουτρά αυτά ήταν φημισμένα ως ιαματικά και σύχναζε πολύς κόσμος.

Στη συνέχεια ήταν η στοά, ένα στενόμακρο υπόστεγο μήκους 110 μέτρων και πλάτους 11, που στηριζόταν σε κιονοστοιχία από πώρινες κολόνες δωρικού και ιωνικού ρυθμού που κρατούσαν τη στέγη. Στα άκρα της στοάς υπήρχε από ένα δωμάτιο που χρησίμευε ως εγκοιμητήριο των αρρώστων που ζητούσαν θεραπεία. Η στοά ήταν χώρος συγκεντρώσεων, συζητήσεων, διδασκαλίας, αλλά και άνετης παραμονής των επισκεπτών, αφού τους προφύλασσε από τις καιρικές μεταβολές.

Στο μέσον περίπου της μεγάλης στοάς και δεξιά είχε διαμορφωθεί μέσα στο λόφο αμφιθεατρικά ο χώρος του θεάτρου. Εκεί έπαιζαν θεατρικά έργα όταν είχαν γιορτές ή πανηγύρια, όπως και μουσικές ή λογοτεχνικές εκδηλώσεις, όπως είχαν επίσης και αγώνες πάλης, καθώς και ιπποδρομίες. Στην περιφέρεια της στρογγυλής πλατείας του θεάτρου υπάρχουν πέντε μαρμάρινοι «θρόνοι» σκαλισμένοι, από τους οποίους ο ένας σώζεται ακόμη ακέραιος. Στη συνέχεια βρίσκεται μια μεγάλη σειρά από μνημεία και βάθρα αγαλμάτων που πλαισίωναν τον δρόμο που οδηγούσε προς το ναό.

Στα βάθρα σώζονται οι επιγραφές αυτών που τα αφιέρωσαν, πολλοί από τους οποίους ήταν διάσημοι και ήλθαν εκεί προσκυνητές, όπως οι Ρωμαίοι, ο Σύλλας, ο Μάρκος Αγρίπας, ο Βρούτος, επίσης ο βασιλεύς της Αιγύπτου Πτολεμαίος και άλλοι. Στα βάθρα αναγράφονται επίσης δημόσιες αποφάσεις, προκηρύξεις, ψηφίσματα, νόμοι ή είναι σκαλισμένα διάφορα μέλη του σώματος αυτών που θεραπεύτηκαν. Εκεί πλησίον είναι και οι βωμοί που εγένοντο οι θυσίες. Οι βωμοί είναι αφιερωμένοι κυρίως στον Αμφιάραο, αλλά και σε άλλους θεούς όπως στον Δία, τον Απόλλωνα, τον Ερμή, τον Πάνα, καθώς και σε γυναικείες θεότητες όπως την Εστία, την Αφροδίτη, την Υγεία, την Πανάκεια, την Αθηνά και άλλους. Γύρω από τον μεγάλο βωμό υπήρχαν τρία μεγάλα ημικυκλικά σκαλιά, που προορίζοντο ως καθίσματα των θεατών που παρακολουθούσαν τις θυσίες που έκαναν οι ιερείς πάνω στο βωμό. Μέσα στο ιερό του ναού υπήρχε μαρμάρινο άγαλμα του Αμφιάραου και πιο εμπρός τράπεζα που ήταν τοποθετημένη χρυσή φιάλη με την οποία έκανε σπονδές ο ιερεύς προς τους θεούς. Λίγο χαμηλότερα είναι η ιερή πηγή από την οποία ανεδύθη ο Αμφιάραος ως θεός και της οποίας το νερό δεν επιτρεπόταν για καθαρμούς. Εκεί μέσα έριχναν αργυρά και χρυσά νομίσματα όσοι εθεραπεύοντο έπειτα από μαντεία. Υπήρχαν ακόμη ξενώνες, υπόγεια οικοδομήματα, αγορά, καπηλεία που εξυπηρετούσαν τους ξένους. Ενώ στην απέναντι πλευρά υπήρχε συγκροτημένος οικισμός. Κάθε χρόνο ετελούντο γιορτές, ενώ κάθε πέντε χρόνια ετελούντο τα μεγάλα Αμφιάρεια με μουσικούς, αθλητικούς, θεατρικούς, λογοτεχνικούς και ιππικούς αγώνες, από όλη την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μ. Ασία.

Το Αμφιάρειο του Ωρωπού ήταν το εθνικό ιερό της περιοχής αυτής, που έδινε συμβουλές, χρησμούς και θεραπείες, όπως ήταν το ιερό της Αθηνάς στην Ακρόπολη για τους Αθηναίους.

Με όλα αυτά που είδαμε, με όλα όσα ακούσαμε και μάθαμε και όσα μπορέσαμε να μεταφέρουμε εδώ, νομίζω ότι όχι μόνο ανανήψαμε κι εμείς όπως ο Αμφιάραος, από την καθημερινότητα και την πολιτικολογία, αλλά ζήσαμε μια γεμάτη ευχάριστη μέρα και αισθανθήκαμε υπερήφανοι για τους προγόνους και τις ρίζες μας και φύγαμε με την υπόσχεση: Να ξαναπάμε. Πόσοι όμως από τους κατοίκους του κλεινού άστεως γνωρίζουν ότι λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αθήνα υπάρχουν τέτοιες «οάσεις» και με τόσο βαθιές προεκτάσεις μέσα στον χρόνο;

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΑΚΗΣ

Καθηγητής Παν/μίου Ραφήνα

«Κ» 16.11.1996

https://el.wikipedia.org/wiki/Αμφιαράειο