ΤΟ ΒΑΣΙΛΙΚΟΝ ΑΝΤΙΚΙΝΗΜΑ (13 Δεκ.1967)

 

Την νύχτα της 21ης Απριλίου συνέβη κάτι μοναδικό στην σύγχρονη Ελληνική Ιστορία: Έλληνες αξιωματικοί μεσαίας βαθμίδας κατέλαβαν την εξουσία μετά από επιτυχημένη στρατιωτική κινητοποίηση των μονάδων τους, κατάληψη των βασικών κυβερνητικών κτιρίων και σύλληψη του πρωθυπουργού, των μελών της Κυβέρνησης και όλων των σημαινόντων πολιτικών της εποχής. Από την πρώτη στιγμή ο νεαρός (27 ετών) Βασιλιάς Κωνσταντίνος βρέθηκε σε έναν κλοιό με τεθωρακισμένα γύρω από το Τατόι και χωρίς περιθώρια για την παραμικρή αντίδραση. Ήδη οι κινηματίες είχαν πλαστογραφήσει και την υπογραφή του στις διαταγές που εξέδιδαν, τον απειλούσαν ανοιχτά και στην ουσία είχε καταστεί αιχμάλωτος τους, καθώς όλες οι τηλεπικοινωνίες είχαν διακοπεί.

Έτσι ο Βασιλιάς ακολουθώντας τις συμβουλές όσων κατάφερε να έρθει σε επαφή το πρωινό εκείνης της ημέρας, αναγκάστηκε να ορκίσει νέα κυβέρνηση με μέλη της τους τρεις βασικούς ηγέτες του πραξικοπήματος (Παπαδόπουλος-Παττακός-Μακαρέζος), αλλά πέτυχε την τελευταία στιγμή πρωθυπουργός να οριστεί ο αρεοπαγίτης Κωνσταντινος Κόλλιας πρόσωπο της απολύτου εμπιστοσύνης του. Ο βασιλιάς είχε τη ελπίδα πως πολύ σύντομα οι κινηματίες θα επέστρεφαν στα στρατιωτικά τους καθήκοντα, ελπίδα που εξέφραζε χωρίς φόβο δημοσίως, ακόμη και στους ίδιους. Αλλά πολύ γρήγορα κατάλαβε πως οι κινηματίες στερέωναν την κυριαρχία τους στο Κράτος, στις δημόσιες υπηρεσίες και κυρίως στον στρατό, άρα η προοπτική τους ήταν να μεταβληθούν σε καθεστώς (κάτι άλλωστε που δεν έκρυβαν οι ίδιοι ούτε στα λόγια).

Οι κινηματίες επίσης γνώριζαν ότι ο Κωνσταντίνος δεν ήθελε το αντικοινοβουλευτικό καθεστώς που επεδίωκαν να εγκαθιδρύσουν. Για τον λόγο αυτό παρακολουθούσαν στενά τις κινήσεις του έχοντας παγιδεύσει τις τηλεπικοινωνίες των ανακτόρων με κοριούς, υπονόμευαν σταθερά τους ανώτατους αξιωματικούς που δεν προσχώρησαν στις τάξεις τους αλλά στήριζαν ανοιχτά τον Θρόνο, ενώ ετοιμάζονταν πυρετωδώς για την νέα αναμέτρηση που έμοιαζε επικείμενη.

Το διάστημα μεταξύ της 21ης Απριλίου μέχρι και την 13η Δεκεμβρίου που εκδηλώθηκε το αντικίνημα του Κωνσταντίνου,οι σχέσεις Παλατιού και Συνταγματαρχών στην αρχή θεωρήθηκαν τυπικά ψυχρές,όμως με τον καιρό,οι συνταγματάρχες κατάλαβαν τις προθέσεις για ανατροπή τους από το Ελληνικό Παλάτι.

Η συνωμοσία για το κίνημα

 

Ο Κωνσταντίνος ξεκίνησε τις συνεννοήσεις με αξιωματικούς πιστούς σε αυτόν από το καλοκαίρι του 1967. Ο σκοπός του ήταν να κινητοποιήσει τις πιστές σε αυτόν μονάδες του στρατού και να επαναφέρει την κοινοβουλευτική νομιμότητα. Τον σχεδιασμό της ενέργειας έκανε ο αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Δόβας, ήρωας του Ελληνοϊταλικού πόλεμου και αρχηγός του στρατιωτικού Οίκου του Βασιλιά. Στην ενέργεια προσχώρησε το σύνολο της ανώτατης ηγεσίας της αεροπορίας (αντιπτέραρχος Αντωνάκος) και ναυτικού στόλου (αντιναύαρχος Ιπποκράτης Δέδες), ενώ από το πεζικό οι σημαντικότεροι ήσαν ο αντιστράτηγος Γ. Περίδης,διοικητής του Γ Σώματος στρατού, ο αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Κόλλιας, διοικητής της στρατιάς στην Λάρισα, ο υποστράτηγος Κεχαγιάς, διοικητής μεραρχίας στην Καβάλα, ο υποστράτηγος Ιωάννης Μανέττας, οι ταξίαρχοι Έρσελμαν (διοικητής της 20ης μεραρχίας τεθωρακισμένων στην Κομοτηνή) και Βιδάλης, ο υποστράτηγος Ζαλοχώρης, διοικητής της 99ης μεραρχίας στον Έβρο και πολλοί άλλοι ανώτατοι επιτελικοί αξιωματικοί.

Washington 11 Σεπ.1967

Όπως γίνεται φανερό στην σχεδιαζόμενη ενέργεια συμμετείχε όλη η ανώτατη διοίκηση του Ελληνικού στρατού και κανονικά η επιτυχία της κίνησης έμοιαζε εξασφαλισμένη. Οι “απριλιανοί” είχαν τις πληροφορίες τους για την συνωμοσία, ενώ ο Βασιλιάς δύο φορές ανοιχτά κάλεσε τους αξιωματικούς να επιστρέψουν στους στρατώνες τους:

Η πρώτη ήταν στο επίσημο ταξίδι του στην Αμερική και η δεύτερη στην Θεσσαλονίκη στις 28 Οκτωβρίου, επ΄ευκαιρία του εθνικού εορτασμού εν μέσω έντονης φημολογίας για τέλεση κινήματος από τον ίδιο εκείνη την ημέρα.

Δύο γεγονότα επίσπευσαν τις ενέργειες του Κωνσταντίνου: το πρώτο ήταν η κρίση στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά τα γεγονότα της Κοφίνου στην Κύπρο, την συνάντηση κορυφής στον Έβρο και την απόφαση των απριλιανών για απόσυρση της ενισχυμένης Ελληνικής μεραρχίας από το νησί και το δεύτερο η πληροφορία πως όλοι οι αξιωματικοί που ήσαν μυημένοι θα αποστρατεύονταν από τους “Απριλιανούς” στα τέλη Δεκέμβρη, όταν θα γίνονταν οι κρίσεις των αξιωματικών.

Ο Βασιλιάς τηρούσε λεπτομερώς ενήμερους τους Αμερικάνους (πρέσβης στην Ελλάδα Τάλμποτ) για τις προθέσεις του, αλλά παρά τις προσπάθειες του δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την ενεργή υποστήριξη τους καθώς οι απόρρητες διπλωματικές Αμερικανικές αναλύσεις δεν τον θεωρούσαν πλέον ισχυρό πόλο εξουσίας. Ο Κωνσταντίνος θα αντιμετώπιζε τους συνταγματάρχες μόνος.

Η ένταση στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις έφερε αλλαγή στα σχέδια του Βασιλιά: ενώ αρχικά προβλεπόταν ότι θα πήγαινε στην Θεσσαλονίκη αναγκάστηκε να ξεκινήσει από την Καβάλα καθώς όλες οι πιστές σε αυτόν μονάδες βρίσκονταν στην Θράκη λόγω της έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

 

Το πρωινό της 13ης Δεκεμβρίου όλη η βασιλική οικογένεια “πέταξε” με το βασιλικό αεροσκάφος για Καβάλα έχοντας μια αλλαξιά ρούχα, εγκαταλείποντας το Τατόι για πάντα, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων. Την συνόδευε και ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Κόλλιας, ο οποίος δεν γνώριζε τίποτε για το κίνημα και ενημερώθηκε τελευταία στιγμή. Στις 11.30 ο κωνσταντίνος και η οικογένεια του έφτασαν στην Καβάλα. Πολλοί πολίτες της Καβάλας επιφύλαξαν αποθεωτική υποδοχή στον Βασιλιά και η 11η μεραρχία υπό τον ταξίαρχο Κεχαγιά προσχώρησε αμέσως στο κίνημα.

Το σχέδιο που είχε εκπονηθεί προέβλεπε την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τις πιστές στον Βασιλιά στρατιωτικές μονάδες, το κλείσιμο των Τεμπών και την υπεράσπιση της Λαμίας από την στρατιά στην Λάρισα και την ορκωμοσία νέας κυβέρνησης από τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο προσωπικό φίλο του Βασιλιά και έμπιστου των Ανακτόρων.

Στρατηγός ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΑΓΓΕΛΗΣ

Τίποτε δεν πήγε σύμφωνα με το σχέδιο. Κατ΄αρχάς το ίδιο το σχέδιο προέβλεπε κάτι αδύνατο ως κωμικοτραγικό: ο αντιστράτηγος Μανέττας θα εμφανιζόταν στις 11.00 το πρωί στο πεντάγωνο και θα παρέδιδε βασιλική διαταγή στον αρχηγό ΓΕΣ Οδυσσέα Αγγελή να του παραδώσει την….διοίκηση.Ο Μανέττας εμφανίστηκε μια ώρα νωρίτερα και έτσι η όλη προσπάθεια έχασε το στοιχείο του αιφνιδιασμού.Σε 5΄ ο Μανέττας είχε συλληφθεί και είχε απομονωθεί σε ένα δωμάτιο και ο Αγγελής ειδοποιούσε παντού σε όλη την Ελλάδα για την κίνηση ζητώντας από όλους πειθαρχία στις διαταγές του,λίγα λεπτά πριν κοπούν οι τηλεπικοινωνίες.

Μέχρι το μεσημέρι όλες οι αεροπορικές βάσεις, εκτός αυτής των Αθηνών προσχώρησαν στο Βασιλικό κίνημα, αλλά το σχέδιο δεν προέβλεπε τίποτε για την αξιοποίηση τους εκτός από ρίψη φυλλαδίων με το βασιλικό διάγγελμα. Έτσι όλη την ημέρα της 13ης Δεκεμβρίου αεροπλάνα πετούσαν απλά σε χαμηλό ύψος πάνω από το Πεντάγωνο. Ο αντιναύαρχος Δέδες πριν συλληφθεί, έδωσε διαταγή σε όλον τον στόλο να πλεύσει προς Καβάλα υπακούοντας τον Βασιλιά, διαταγή που εξετελέσθει, χωρίς όμως αυτό να αποδειχθεί γεγονός σημασίας.

Η τελική έκβαση της κίνησης θα κρινόταν στην Θράκη. Αν ο Βασιλιάς κατάφερνε να θέσει γρήγορα σε κίνηση τις πιστές σε αυτόν μονάδες και να μπει στην Θεσσαλονίκη σε 24 ώρες, θα είχε επικρατήσει πλήρως. Ήδη ήλεγχε την 11η μεραρχία υπό τον ταξίαρχο Βιδάλη που βρισκόταν στην Καβάλα, όμως ο υποστράτηγος Λιαράκος είχε αποτύχει να καταλάβει τον ραδιοσταθμό στην Θεσσαλονίκη για να μεταδόσει το Βασιλικό διάγγελμα. Η πόλη βρισκόταν υπό την κατοχή των ΛΟΚ του ταξίαρχου Πατίλη. Τα γεγονότα όμως εξελίχθηκαν αρνητικά για τον Βασιλιά. Σύντομα φάνηκε ότι οι ανώτατοι αξιωματικοί δεν ήλεγχαν τις μονάδες τους, καθώς υφιστάμενοι τους αξιωματικοί ήταν οπαδοί της 21ης Απριλίου και πολλοί πιο αποφασιστικοί και φανατισμένοι από τους διοικητές τους.

Η αποτυχία και η φυγή του Βασιλιά στο εξωτερικό

Ταξίαρχος ΕΡΣΕΛΜΑΝ

Έτσι στην 20η μεραρχία τεθωρακισμένων ο ταξίαρχος Έρσελμαν αφού το πρωί της 13ης Δεκεμβρίου έθεσε υπό κράτηση 3 αξιωματικούς (τους αντ/ρχες Πυρρόπουλο και Πετάνη και τον ταγ/ρχη Κιρκηλή) που γνώριζε ότι είναι οπαδοί της 21ης Απριλίου, έδωσε διαταγή να κινηθούν τα άρματα από Κομοτηνή προς Θεσσαλονίκη. Ο ταγματάρχης Σοφικίτης, υποδιοικητής της 2ας διοικήσεως Μάχης ζήτησε δήθεν συνάντηση με τον Έρσελμαν για να ενημερωθεί και με λίγους πιστούς του στρατιώτες τον συλλαμβάνει, τον κλειδώνει σε ένα άρμα και αμέσως μετά απελευθερώνει τους κρατηθέντες αξιωματικούς. Η διοίκηση της μεραρχίας βρίσκεται πλέον στα χέρια των “απριλιανών” και ο Σοφικίτης βαδίζει αποφασιστικά προς Κομοτηνή για να συλλάβει και τον Περίδη.

Ο Περίδης απεγνωσμένα ζητάει από τον αντιστράτηγο Ζαλοχώρη στον Έβρο να κινηθεί για να τον ενισχύσει με όλες τις δυνάμεις του. Τα τεθωρακισμένα της 99ης μεραρχίας ξεκινούν, όμως η λάσπη από την καταρρακτώδη βροχή δεν τους επιτρέπει να προχωρήσουν γρήγορα, ενώ όπως αποδείχθηκε κάποιες μονάδες καθυστερούσαν σκοπίμως καθώς οι διοικητές τους ήταν πιστοί στην 21η Απριλίου. Το απόγευμα μια ίλη τεθωρακισμένων υπό τον Σοφικίτη θα συλλάβει και τον ίδιο τον Περίδη στην Κομοτηνή και τον επιτελάρχη του ταξίαρχο Βιδάλη. Να σημειωθεί ότι στα υψώματα γύρω από την Κομοτηνή είχαν ταχθεί αντιαρματικά τα οποία δεν έριξαν ούτε οβίδα στα επελαύνοντα άρματα του Σοφικιτη.

Ο υποστράτηγος Κόλιας στην Λάρισα δίνει διαταγές στις μονάδες του να κινηθούν προς τα Τέμπη αλλά όλοι υφιστάμενοι διοικητές του καθυστερούν να εκτελέσουν τις διαταγές, όταν αντιλαμβάνονται τον σκοπό τους. Όλες οι μονάδες που αναπτύχθηκαν από τον Κόλλια έξω από την Λαμία και την Λάρισα παραδόθηκαν στους επελαύνοντες από την Αθήνα πιστούς αξιωματικούς των “Απριλιανών”, ενώ αργά το απόγευμα συνελήφθη και ο ίδιος ο υποστράτηγος Κόλλιας.

Τα άσχημα νέα φτάνουν το ένα μετά το άλλο στον Βασιλιά στην Καβάλα που καταλαβαίνει ότι το παν έχει απολεσθεί. Μόνο με αεροπορία και στόλο και την μεραρχία της Καβάλας δεν μπορούσε να πετύχει τους σκοπούς του. Το τελευταίο χτύπημα είναι η ορκωμοσία νέας κυβέρνησης και του υποστράτηγου Ζωιτάκη ως αντιβασιλέα στην Αθήνα από τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο.

 

Μέσα στην απελπισία του και για να μην αιχμαλωτισθεί από την 21η Απριλίου, ο Βασιλιάς με την οικογένεια του και τον πρωθυπουργό Κ.Κόλλια, απογειώνονται εν μέσω καταρρακτώδους βροχής από την Καβάλα,χωρίς σχέδιο πτήσεως και επαρκή καύσιμα προς το Μπρίντιζι ενώ τελικά λόγω του ευνοϊκού καιρού έφτασαν στην Ρώμη.

Στις 04:00 ξημερώματα της 14ης Δεκεμβρίου το βασιλικό αεροσκάφος αγγίζει το έδαφος του αεροδρομίου της Ρώμης.

Η βασιλική οικογένεια της Ελλάδος αρκετά καταπονημένη από το δύσκολο ταξίδι, αλλά πάντοτε αξιοπρεπής, γίνεται δεκτή από δεκάδες φωτορεπόρτερς που απαθανατίζουν την αλλόκοτη σκηνή.
Ο Κωνσταντίνος μειδιά στο θέαμα αυτό.

Συμπεράσματα

 

Μετά την αποτυχία της προσπάθειας πολλοί κατηγόρησαν τον Κωνσταντίνο για κίνημα-οπερέτα που δεν είχε καμία ελπίδα επιτυχίας κτλ. Προφανώς αν δεν υπήρχε πιθανότητα επιτυχίας, ο Κωνσταντίνος δεν θα εξέθετε τον εαυτό του, το αξίωμα του και κυρίως την οικογένεια του στην περιπέτεια αυτή. Αντιθέτως είχε κάθε λόγο να πιστεύει στην επιτυχία αφού στην ενέργεια συμμετείχε σχεδόν το σύνολο των ανώτατων αξιωματικών των τριών όπλων, που είχαν υπό την διοίκηση τους τις σημαντικότερες στρατιωτικές μονάδες της Χώρας. Το σχέδιο της όλης ενέργειας σε μερικά σημεία του (Μανέττας) ήταν ομολογουμένως πολύ κακό, αλλά παρ΄ όλα αυτά είχε σοβαρές πιθανότητες επίτευξης των αντικειμενικών του στόχων.

Η τελική αποτυχία ήταν κατά την γνώμη μας, συνδυασμός δύο παραγόντων. Ο πρώτος και σημαντικότερος ήταν ότι οι μυημένοι στο κίνημα διοικητές μονάδων δεν ήλεγχαν πλήρως τις μονάδες τους και δεν είχαν αντιληφθεί τους κατώτερους αλλά αποφασισμένους οπαδούς της 21ης Απριλίου, για να τους απομακρύνουν η να τους περιορίσουν εγκαίρως. Προφανώς οι αξιωματικοί αυτοί δεν είχαν προηγούμενες εμπειρίες σε συνωμοτικές κινήσεις τέτοιου είδους. Οι κατώτεροι τους αξιωματικοί επέδειξαν θάρρος και αποφασιστικότητα, αρετές απαραίτητες για αυτόν που θέλει να επικρατήσει σε τέτοιου είδους ανταγωνισμούς.

 

Ο δεύτερος παράγων ήταν οι αδιαμφισβήτητες πολιτικές στρατιωτικές και συνωμοτικές ικανότητες των ηγετών της 21ης Απριλίου. Οι δυνατότητες τους φάνηκαν ήδη με την κατάληψη της εξουσίας όταν σε λίγες ώρες εξετέλεσαν ένα λεπτομερές και πολύπλοκο σχέδιο που απαιτούσε συγχρονισμό, ταχύτητα και αποφασιστικότητα πετυχαίνοντας τον πλήρη αιφνιδιασμό ολόκληρου του κράτους. Έτσι και στην περίπτωση του κινήματος του Βασιλιά είχαν από την αρχή τον πλήρη έλεγχο και έγκυρες πληροφορίες για τις κινήσεις που γίνονταν. Στις 13 Δεκεμβρίου και όταν ακόμα έχασαν τον έλεγχο του ναυτικού και της αεροπορίας, δεν απώλεσαν την ψυχραιμία τους, αλλά με μεθοδικότητα απομόνωσαν στην Καβάλα τον Κωνσταντίνο, απογύμνωσαν τους υποστηρικτές του από τις διοικήσεις των μονάδων τους ενώ στο τέλος κατάφεραν να προσεταιρισθούν και τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο.

Ήταν αποφασισμένοι να τα παίξουν όλα για όλα αντιθέτως με τους αντιπάλους τους που οι περισσότεροι δεν είχαν επαναστατική ψυχολογία και αποφασιστικότητα, αλλά απλώς διεκπεραίωναν αυτό που θεωρούσαν ως καθήκον τους έναντι του στρατιωτικού όρκου που είχαν δώσει στο Στέμμα.Οι αξιωματικοί της 21ης Απριλίου επέδειξαν και πολιτικές και οργανωτικές αρετές στα χρόνια που κυβέρνησαν την Ελλάδα (ως το 1973), φαινόμενο που ομολογουμένως δεν είναι σύνηθες για αξιωματικούς στην σύγχρονη Ελληνική Ιστορία.

ΠΗΓΗ
http://averoph.wordpress.com