Νίκος Μαραντζίδης : Επιστροφή στο Επινέ!

Epinay-sur-Seine

Επιστροφή στο Επινέ!

Γράφει ο Νίκος Μαραντζίδης*

Μ​​εγάλωσα στο Επινέ. Για την ακρίβεια, πέρασα το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής μου ηλικίας στο Epinay-sur-Seine, ένα εργατικό προάστιο στα βόρεια του Παρισιού. Ο μπαμπάς είχε βρει εκεί καταφύγιο το 1967, φεύγοντας από την Ελλάδα μετά το πραξικόπημα των συνταγματαρχών. Τον ακολουθήσαμε η μαμά (ανόρεχτα και αναρωτώμενη γιατί ο άνδρας της δεν μπορούσε να καθίσει λίγο φρόνιμος) κι εγώ μόλις ενός χρόνου. Εγκατασταθήκαμε εκεί χάρη στις προσπάθειες του Έλληνα σοσιαλιστή Στρατή Σωμερίτη. Και ο μπαμπάς ήταν σοσιαλιστής, από νεαρός ενταγμένος σε διάφορες σοσιαλιστικές κινήσεις και στη συνέχεια στην Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου. Το Επινέ ήταν η μόνη σοσιαλιστική νησίδα σε μια θάλασσα κομμουνιστικών δήμων στα προάστια του Παρισιού, τη λεγόμενη κόκκινη ζώνη. Κάπου τότε άκουσα τον μπαμπά να λέει τις λέξεις «πολιτικός πρόσφυγας» και «απάτριδας». Πολύ αργότερα, πάντως, κατάλαβα το πραγματικό τους νόημα, κοιτάζοντας στις οθόνες της τηλεόρασης τους ανθρώπους που θαλασσοπνίγονταν στο Αιγαίο.

Ζούσαμε σε μια εργατική πολυκατοικία που γειτνίαζε με πολλές άλλες εργατικές πολυκατοικίες. Ο κόσμος στο Επινέ ανήκε, όπως και η οικογένειά μου, σε λαϊκές τάξεις. Υπήρχαν και πολλοί μετανάστες, κυρίως από τις χώρες του Μαγκρέμπ, την Αλγερία, την Τυνησία και το Μαρόκο. Αυτός ο κόσμος αποτελούσε τον κύκλο μας. Λαϊκοί άνθρωποι, λαϊκοί τρόποι, καθημερινές αγωνίες. Από αυτούς έμαθα να παθιάζομαι με την ποδηλασία και το μποξ, αθλήματα που λάτρευε η γαλλική εργατική τάξη. Ίνδαλμα μου ο Εντι Μερξ, ο τρομερός Βέλγος που είχε κερδίσει τέσσερις φορές συνεχόμενα τον γύρο της Γαλλίας.

Μεγάλωσα αναπνέοντας τον αέρα της γαλλικής Αριστεράς, του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Όλοι στο περιβάλλον μου, γονείς, φίλοι και γείτονες, δήλωναν σοσιαλιστές ή κομμουνιστές. Εξάλλου, ήταν εκεί στο Επινέ όπου οι Γάλλοι σοσιαλιστές ενώθηκαν πραγματοποιώντας το ιστορικό τους συνέδριο το 1971. Τότε δεν ήξερα ότι υπήρχαν «κι άλλοι». Μέχρι κι οι συμμαθητές μου της έκτης στο σχολείο έκλαιγαν όταν έχασε ο Μιτεράν από τον Ζισκάρ το 1974. Ονόματα όπως του Μιτεράν, του Γκαστόν Ντεφέρ και του Σεβενεμάν χαράχτηκαν βαθιά στο παιδικό μου μυαλό

Τα θυμήθηκα αυτά, παρατηρώντας όσα γίνονται με τα «Κίτρινα Γιλέκα» και διαβάζοντας το συγκινητικό βιβλίο του Γάλλου διανοούμενου Ντιντιέ Εριμπόν «Επιστροφή στη Ρεμς», όπου μέσα από το προσωπικό του βίωμα προσεγγίζει την άνοδο της άκρας Δεξιάς στη λαϊκή Γαλλία. Ο Εριμπόν, παιδί οικογένειας της εργατικής τάξης, κοινωνικοποιήθηκε μέσα σε περιβάλλον όπου η αριστερή και κομμουνιστική ταυτότητα υπήρξαν καθοριστικές. Με τα χρόνια, οι κομμουνιστές σχεδόν εξαφανίστηκαν παραχωρώντας τη θέση τους στις δυνάμεις του Εθνικού Μετώπου. Αποτυπώνοντας την κοινωνική πραγματικότητα σε μια Γαλλία που η ανασφάλεια ζώνει ολοένα και περισσότερους ανθρώπους, ο Εριμπόν καταγράφει τη μεταστροφή αυτής της «ξεχασμένης Γαλλίας» που σταδιακά μεταπήδησε από την Αριστερά στην άκρα Δεξιά. Τα πρώτα σημάδια είχαν φανεί ήδη στα τέλη του ’80, αλλά τώρα η άκρα Δεξιά δείχνει απειλητική τα δόντια της. Στη Ρεμς, για παράδειγμα, η Λεπέν πέτυχε να συγκεντρώσει στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές το αξιοσημείωτο 33,14% των ψήφων.

Η έκρηξη του κινήματος των «Κίτρινων Γιλέκων» αποκαλύπτει τη δυσφορία μιας «κάποιας Γαλλίας» και την έκταση της «μπλοκαρισμένης κοινωνίας», όπως είχε εύστροφα ονομάσει, το 1968, ο κοινωνιολόγος Μισέλ Κροζιέ την αδυναμία της Γαλλίας να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις δίχως κοινωνικές εκρήξεις. Θεωρούσε μάλιστα, το ξέσπασμα του Μάη του ’68 χαρακτηριστικό σημάδι αυτού του μπλοκαρίσματος.

Αν όμως ο Μάης του ’68 συνιστούσε μια αριστερή εξέγερση, για τα «Κίτρινα Γιλέκα» ερίζουν τόσο η άκρα Δεξιά όσο και η άκρα Αριστερά. Η πρώτη βλέπει σε αυτό το κίνημα την «εθνική οργή» ενάντια στις πράσινες πολιτικές της Ε.Ε. και στις αποφάσεις των ελίτ. Η δεύτερη διαβάζει στα μάτια των εξεγερμένων το μίσος ενάντια στην ταξική αδικία και στον νεοφιλελευθερισμό. Ποιος θα κερδίσει άραγε σε αυτή τη μάχη;

Ο συντάκτης του αμερικανικού περιοδικού «Νιου Γιόρκερ» Ανταμ Γκόπνικ σε πρόσφατο άρθρο του εκτιμά πως, παρά τον ανταγωνισμό, πιθανότατα θα είναι η άκρα Δεξιά και η Μαρίν Λεπέν που θα επωφεληθούν. Τα «Κίτρινα Γιλέκα», γράφει, είναι πιο πιθανό να εξελιχθούν στη γαλλική εκδοχή του τραμπισμού, του ορμπανισμού ή ακόμη και του πουτινισμού, παρά σε κάτι διαφορετικό, πιο ανεκτικό. Πράγματι, η ρητορική του κινήματος και η επιμονή του πως μια παγκόσμια ελίτ, χειραγωγούμενη από το μεγάλο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, επιδιώκει την καταστροφή του γαλλικού πολιτισμού, συνδέονται δυσοίωνα με το κλασικό ρεπερτόριο του γαλλικού ακροδεξιού εθνικισμού, συμπεριλαμβανομένου του αντισημιτισμού.

Δεν επέστρεψα ποτέ στο Επινέ. Μόνο νοερά, πού και πού. Φοβόμουν να διαχειριστώ τη νοσταλγία. Τώρα πια, ο πατέρας έφυγε και το κόκκινο ρόδο δεν έλκει τους λαϊκούς ανθρώπους της Γαλλίας με τους οποίους μεγάλωσα. Ούτε κι εμένα εξάλλου. Και ας συνεχίζω να θυμάμαι απ’ έξω τους στίχους της Διεθνούς που μου έμαθαν να τραγουδώ στο Επινέ.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πράγας και στο Πανεπιστήμιο της Κεράλα στην Ινδία.

Έντυπη Καθημερινή