Στρατόπεδο προσφύγων Κολοκυνθού

Στρατόπεδο προσφύγων Κολοκυνθού

Το στρατόπεδο προσφύγων, που τίμησε το όνομα  της Ελλάδας  στο   εξωτερικό

Ογκώδες και επιβλητικό, χρωματισμένο εξωτερικά με έντονες αποχρώσεις, το Καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν, επιβάλλεται σήμερα με την παρουσία του, παραμένοντας σημείο αναφοράς στη νέα εικόνα της περιοχής. Σήμερα στον όροφο και σε τμήμα του ισογείου του στεγάζει τη βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, ενώ το υπόλοιπο κτήριο με το αίθριο παραμένουν κενά.

Ο επισκέπτης δύσκολα θα μαντέψει διαβαίνοντας τα νέα καλογυαλισμένα μαρμάρινα δάπεδα, την αρχική χρήση και την ιστορία του κτηρίου. Μια ιστορία που διαδραματίστηκε σε δύσκολες περιόδους πολέμου και οικονομικής ανέχειας, γεμάτη από τον ιδρώτα καπνεργατών, τις φωνές στρατιωτών, την οδύνη των φυλακισμένων αλλά και τον πόνο και το φόβο προσφύγων. Σ’ αυτούς τους τελευταίους είναι αφιερωμένο το παρακάτω κείμενο.

Στα 1954 απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ για την ειρήνη στην Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών που ασχολείτο με τα ζητήματα των Προσφύγων. Όταν η είδηση δημοσιεύθηκε στον καθημερινό τύπο. πολλοί διερωτήθηκαν ποια σχέση υπάρχει μεταξύ της υποθέσεως της Ειρήνης και   ενός   οργανισμού που έχει ως σκοπό την περίθαλψη των συγχρόνων προσφύγων. Δεν γνώριζαν ότι σύμφωνα με τους κανονισμούς του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης, η απονομή γίνεται «εις το άτομο εκείνο ή τον οργανισμό εκείνο που θα έχει συμβάλει περισσότερο και καλύτερα στην προαγωγή της αδελφοσύνης μεταξύ των ανθρώπων και των εθνών». Επίσης, δεν γνώριζαν ότι η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την περίθαλψη των προσφύγων επέδειξε, κατά  την δεκαετία του 1950, σημαντική δράση προς την κατεύθυνση της αδελφοσύνης μεταξύ των ανθρώπων, ανεξαρτήτως εθνικότητας, με την οργάνωση στρατοπέδων περίθαλψης και αποκατάστασης των προσφύγων, οι όποιοι, για  φυλετικούς, θρησκευτικούς ή  πολιτικούς λόγους, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους μετά την λήξη των εχθροπραξιών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Ασφαλώς επίσης, τώρα για πρώτη φορά πολλοί θα πληροφορηθούν ότι το έργον που επιτελέσθηκε στην Ελλάδα για την περίθαλψη των προσφύγων τότε, εξύψωσε την φήμη της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών και συνετέλεσε στην απονομή του Βραβείου Νόμπελ. 

Ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες κ. Βάν Χώϋβεν Γκέτχαρτ, στις εκθέσεις του για την εργασία 50 περίπου στρατοπέδων περιθάλψεως σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες, αναφέρει και επαναλαμβάνει ότι το μόνο  στρατόπεδο που  σημείωσε δράση εποικοδομητική ήταν το Στρατόπεδο Προσφύγων Κολοκυνθούς. Το Στρατόπεδο αυτό συντηρείτο από διάφορα αμερικανικά και ευρωπαϊκά τμήματα μιας παγκόσμιας οργάνωσης που ονομαζόταν Θεοσοφική Εταιρεία καθώς και από χορηγίες διεθνών ιδρυμάτων.  Βοήθεια πρόσφεραν επίσης το παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, Διεθνείς Κοινωνικές Υπηρεσίες, ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός και άλλες διεθνείς οργανώσεις και φυσικά και το ελληνικό υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας. Ο Ύπατος Αρμοστής της Επιτροπής Ηνωμένων Εθνών συνεχώς εκθείαζε το έργο που γινόταν στο προσφυγικό στρατόπεδο της Κολοκυνθού σαν υπόδειγμα προς όλες τις οργανώσεις που ασχολούντο με στρατόπεδα προσφύγων. Και στα ξένα περιοδικά επίσης γινόταν πολύ συζήτηση για το έργο που γινόταν στο στρατόπεδο αυτό.

Η λειτουργία του στρατοπέδου είχε ξεκινήσει το 1948 στο Παλιό Δημόσιο Καπνεργοστάσιο στην Λένορμαν που λειτούργησε ως Κέντρο Περιθάλψεως Προσφύγων Κολοκυνθούς. Από τους στρατώνες του Σταθμού Λαρίσης είχαν μεταφερθεί τότε 52 οικογένειες Ελλήνων, άπορες και ανήμπορες. Μεταξύ αυτών και οικογένειες προσφύγων από τη Ρουμανία και τη Ρωσία που είχαν καταστραφεί από τον πόλεμο.

Τα μέλη των οργανώσεων, που προσέφεραν εθελοντικά μόνον τις υπηρεσίες τους, εξασφάλιζαν διανομή καθημερινού συσσιτίου σε όλους τους πρόσφυγες, καθώς επίσης μουρουνέλαιο και φάρμακα για τα παιδιά. Μοίραζαν δέματα ιματισμού, που στέλνονταν από το εξωτερικό. Οργάνωναν εορτές με προγράμματα ψυχαγωγικά (κινηματογράφος, κουκλοθέατρο, απαγγελίες, χριστουγεννιάτικο δένδρο κλπ). Εξασφάλιζαν παντός είδους διανομές στους πρόσφυγες, με όλως ιδιαίτερη φροντίδα για τα παιδιά μέχρι 14 ετών, των οποίων φρόντιζαν και την υγεία τους με αποτέλεσμα κάποιες δύσκολες περιπτώσεις να στέλνονται στην Ελβετία σε διάφορα εξειδικευμένα θεραπευτήρια.

Το σοβαρότερο όμως έργο αυτών που δρούσαν εθελοντικά στο στρατόπεδο Κολοκυνθούς ήταν αυτό που μπορεί να ονομαστεί «δράση για ψυχική και υλική αποκατάσταση». Μια δράση αναγκαία καθώς -όπως είχε αποφασίσει η Επιτροπή Πρσφύγων των Ήν. Εθνών-, σκοπός των στρατοπέδων που ιδρύονταν ήταν... να διαλυθούν, όσο γινόταν ταχύτερα και να αποκτήσουν οι πρόσφυγες μια θέση μέσα στην κοινωνία και να κερδίζουν μόνοι τη ζωή τους.

 Μια εικόνα από το εσωτερικό του "στρατοπέδου"

Δεν ήταν εύκολο να έλθει σε πέρας αυτό το θεμελιώδες καθήκον. Αν και η ζωή, παρ΄ όλες τις φροντίδες, δεν ήταν εύκολη στα στρατόπεδο πολλοί πρόσφυγες δεν ήθελαν με κανένα τρόπο να φύγουν από αυτά. Χρειάσθηκε τότε συστηματική εργασία για ν' αναπτερωθεί το ηθικό των προσφύγων και να ξαναγεννηθεί μέσα τους το αίσθημα της ασφαλείας και της αξιοπρέπειας. Η οκνηρία δεν ενθαρρύνονταν.  Σκοπός του στρατοπέδου Κολοκυνθού ήταν να μεταβάλλει τους πρόσφυγες σε χρήσιμα μέλη του κοινωνικού συνόλου. Για αυτό και κλήθηκαν όλοι να δηλώσουν τι εργαλεία είχαν ανάγκη προς εξάσκηση του επαγγέλματος των, ώστε να τους χορηγηθούν και έτσι ν' αποκατασταθούν. Όσοι ήθελαν να μάθουν μια τέχνη, κλήθηκαν να το δηλώσουν και μερικοί εισήχθησαν σε εργοστάσια ως μαθητευόμενοι με ειδική επιδότηση. Αρκετοί από αυτούς ήταν νέοι. Έως ότου γίνουν τεχνίτες για να κερδίζουν μόνοι τους την συντήρησή τους, εισέπρατταν από δωρεές που γίνονταν από διεθνείς οργανώσεις ένα ημερομίσθιο. Παιδιά και κορίτσια σχολικής ηλικίας βοηθιόντουσαν για να συμπληρώσουν την εκπαίδευση τους : Δίδακτρα, βιβλία, τετράδια και έκτακτες μερίδες τροφίμων εξασφαλίζονταν από δωρεές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, από 192 άτομα (εκ των όποιων 38 παιδιά) που ήταν η «δύναμη» του στρατοπέδου Κολοκυνθούς, όταν ξεκίνησε η λειτουργία του, 54 άτομα (εκ των όποιων 27 παιδιά) βοηθήθηκαν να εγκατασταθούν εκτός του στρατοπέδου Κολοκυνθούς και να ενσωματωθούν στην  κοινωνία.  Σχετική μνεία των ανωτέρω γίνεται στο «Free World? : The campaign to save world’s refugees».

Το τι σημασία είχε αυτή η προσπάθεια προς περιορισμό του στρατοπέδου, φαίνεται από δύο αποφάσεις του τότε Ύπατου Αρμοστή των Ην. Εθνών :

Πρώτον, να διατεθεί το ποσόν του Βραβείου Νόμπελ που πήρε η οργάνωση, για να βοηθηθεί η κατάργηση του στρατοπέδου προσφύγων της Τήνου. Αυτό σημαίνει ότι τα ποσά που διοχέτευσαν στην αδελφική τους δραστηριότητα προς την οργάνωση που δραστηριοποιείτο στο στρατόπεδο Κολοκυνθού τα μέλη των παραρτημάτων εξωτερικού της οργάνωσης ήταν ισοδύναμο του ποσού που εισέπραξε η Ύπατη Αρμοστεία Προσφύγων από το Βραβείο Νόμπελ.

Δεύτερον, ανατέθηκε στην κυρία Αριανή ντέ Μπέργκ να γράψει την «Ιστορία της υιοθεσίας του Στρατοπέδου Κολοκυνθούς», για να μοιραστεί στις άλλες οργανώσεις, που είχαν υιοθετήσει όμοια στρατόπεδα, σαν παράδειγμα και οδηγός.

Όσο για τα μέλη των οργανώσεων που διεξήγαγαν τότε όλη την εργασία με τον πιο αθόρυβο τρόπο, πιστεύοντας στη παγκόσμια αδελφότητα της ανθρωπότητας, χωρίς διάκριση φυλής, πίστεως, φύλου, τάξεως ή χρώματος - αρκέστηκαν σε μια γιορτή στο στρατόπεδο προσφύγων της Κολοκυνθούς, όπου προσήλθαν και αρκετοί από τους τέως πρόσφυγες για να τα ευχαριστήσουν που συνέβαλαν στην αποκατάστασή τους.

Οι πρόσφυγες Έλληνες που αποχώρησαν πήραν σπίτια στον Καρέα και στο καπνεργοστάσιο παρέμειναν άποροι Έλληνες, οι οποίοι δεν είχαν ποτέ σπίτια ή είχαν, αλλά καταστράφηκαν στον πόλεμο καθώς και πρόσφυγες από Ρουμανία, Ρωσία. Με το πρόγραμμα απασχόλησης που εφαρμόζονταν αποχωρούσαν σιγά σιγά και οι υπόλοιποι πρόσφυγες. 

Τελικά τον Ιανουάριο του 1964 ήλθε και η οριστική απόφαση για την αποχώρηση όσων είχαν απομείνει «εις το Κέντρο Περιθάλψεως Προσφύγων Κολοκυνθούς».

Ναός ανθρώπινων ιστοριών υπήρξε το παλιό Καπνεργοστάσιο της Κολοκυνθούς. Ιστορίες που πια κανείς δεν θυμάται ή, αν τις θυμάται, είναι πολύ ηλικιωμένος για να τις διηγηθεί. Όμως το κτήριο παρά τα όσα δεινά υπέστη είναι ένα κτίριο που δεν θα λυγίσει ποτέ από το βάρος της Ιστορίας αμέτρητων χρόνων και αναμνήσεων.

Σήμερα σ' έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο εντός του κτιρίου η Βουλή των Ελλήνων παρέχει την Βιβλιοθήκη του Κοινοβουλίου, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητα σε μαθητές από 12 έως 18 ετών να μελετούν δικά τους βιβλία καθώς και βιβλία και περιοδικά της Βιβλιοθήκης της Βουλής. 

Πηγές :

Περιοδικό Ιλισός τ. 1./1956

https://www.monumenta.org

https://metaxourgeio.wordpress.com/2014/01/12/dimosio-kapnergostasio/