Μίχαελ Μάρτενς: Η τρόικα έβλεπε μόνο τα Excel

Μίχαελ Μάρτενς: Η τρόικα έβλεπε μόνο τα Excel

Γράφει ο TΑΣΟΣ ΤΕΛΛΟΓΛΟΥ

Το ραντεβού με τον Μίχαελ Μάρτενς, τον ανταποκριτή της Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) δεν δίνεται στο Κολωνάκι ή πέριξ του Συντάγματος. «Το αγαπημένο μου στέκι είναι στην πλατεία Κάνιγγος, πάμε εκεί;», είπε στο τηλέφωνο. Και πήγαμε. Γνωριζόμαστε πολλά χρόνια, από το 2004, όταν άρχισε να καλύπτει την Ελλάδα και τη Σερβία από το Βελιγράδι. Στα 45 του χρόνια και έπειτα από 25 χρόνια δουλειάς, παραμένει ένας άνθρωπος με περιέργεια. «Είναι ωραίο να έχεις ακόμα περιέργεια και να πληρώνεσαι γι’ αυτό». Ο Μάρτενς λατρεύει αυτή τη νοτιοανατολική γωνιά της Ευρώπης –όχι μόνο την Ελλάδα– και στον λογαριασμό του στο τουίτερ υπογράφει ως Αντριτς, από το όνομα του Γιουγκοσλάβου λογοτέχνη και διπλωμάτη που πήρε το Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1961.

– Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των χωρών των δυτικών Βαλκανίων και της Ελλάδας;

– Τώρα έκανα τον γύρο της Βόρειας Μακεδονίας με το αυτοκίνητο και σε τέσσερις μέρες είχα πάει σε κάθε γωνιά της χώρας. Αλλά ακόμα και αυτή η μικρή χώρα έχει μια τεράστια ποικιλία. Όταν είσαι στην αγορά του Κουμάνοβο νομίζεις ότι είσαι στο Αφγανιστάν. Όταν είσαι στο κέντρο της Στρούμιτσα νομίζεις ότι είσαι σε μια βουλγαρική πόλη. Αυτή την ποικιλία δεν την έχω συναντήσει στην Ελλάδα. Έχεις τη Ροδόπη, αλλά ο πληθυσμός της χώρας είναι πολύ πιο ομοιογενής.

– Το πρώτο σου ρεπορτάζ στην Ελλάδα;

– Το πρώτο που θυμάμαι ήταν το εξής: Είχα μια λίστα με τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών. Σε ένα μικρό νησί της Δωδεκανήσου, ίσως το πιο μικρό, είχε πάρει 33% το ΚΚΕ, όχι ένα αριστερό κόμμα αλλά ένα μετασταλινικό κόμμα. Πήρα την εφημερίδα και μου είπαν «Κάντε το». Ήταν χειμώνας και δεν υπήρχε ακτοπλοϊκή σύνδεση με το νησί. Έφτασα πρωί στην Πάτμο, ήταν Φλεβάρης, έκανε διαβολεμένο κρύο, το νησί ήταν άδειο και μόνο μερικοί Πακιστανοί φύλαγαν τα άδεια σπίτια. Από εκεί πήρα τη βάρκα του ταχυδρομείου και πήγα στους Αρκιούς. Στη βάρκα ήταν ο βαρκάρης και μία ακόμα γυναίκα. Κρύωνα όσο ποτέ – όποιος λέει ότι δεν κρυώνει κανείς τον χειμώνα στην Ελλάδα δεν ξέρει απλά τη χώρα. Όταν έφτασα στο μεγαλύτερο νησί βρήκα ένα ξενοδοχείο και έναν τρόπο να πάω στο μικρότερο, το Μαράθι. Φτάνω εκεί, ήταν σαν την Ελλάδα σε κλισέ, σε ένα ωραίο κλισέ. Ένα σπιτάκι, ο καθαρός ουρανός και η θάλασσα. Και ένας γενειοφόρος κάθεται εκεί μπροστά στην ταβέρνα και καπνίζει. Μιλάμε αγγλικά επί ώρα. Μιλάμε και πίνουμε. Πίνουμε ούζο στις 10 το πρωί – και τι δεν δίνει κανείς για μια καλή ιστορία. Κάποια στιγμή σηκώνομαι, αντιλαμβάνομαι πόσο έχω πιει και λέω μέσα μου «και τώρα πρέπει να του μιλήσεις για το θέμα». Και του λέω, έχω μια ερώτηση για τις εκλογές: Ψηφίσατε 33% ΚΚΕ.

Πώς έγινε αυτό; «Εγώ ψήφισα ΚΚΕ, οι δύο αδελφές μου ψήφισαν ΠΑΣΟΚ». Υπήρχαν τρεις ψηφοφόροι όλοι και όλοι και αυτός ήθελε να διαμαρτυρηθεί επειδή το ΠΑΣΟΚ δεν επιδοτούσε το πετρέλαιο, όπως έκανε μέχρι τότε. «Τον χειμώνα ζούμε τρεις εδώ».

Επισημανση

Ο Μάρτενς επισημαίνει ότι η νησιωτικότητα της χώρας ήταν κάτι που θα έπρεπε να απασχολήσει και την τρόικα όταν ζητούσε μέτρα. «Η ζωή στη χώρα δεν μπορεί να απεικονιστεί μόνο σε πίνακες Excel».

«Έχω πάρει δύο συνεντεύξεις από τον Καραμανλή. Στη δεύτερη –ήταν από τις πιο ενδιαφέρουσες εμπειρίες της ζωής μου– είχε συμφωνηθεί να εγκρίνει το κείμενο, κάτι με το οποίο δεν έχω πρόβλημα, έχω ζήσει συχνά καταστάσεις που αλλάζουν τις απαντήσεις τους, αλλά σε αυτή την περίπτωση ήθελαν να μου διαγράψουν μία ερώτηση. Η ερώτησή μου αφορούσε τη μακεδονική μειονότητα στη Βόρειο Ελλάδα, αν και σήμερα δεν θα την έλεγα έτσι, θα την έλεγα “σλαβόφωνη μειονότητα στη Φλώρινα”. Τότε το διατύπωνα πιο απόλυτα επειδή δεν είχα τις γνώσεις, αλλά θα μπορούσε να αλλάξει την απάντησή του λέγοντας ότι δεν υπάρχει αυτή η μειονότητα και όχι να επιχειρεί να αφαιρέσει ολόκληρη την ερώτηση».

«Στις βαλκανικές χώρες όποιος κερδίζει τις εκλογές κερδίζει και το κράτος, καταλαμβάνει το κράτος», λέει ο Μίχαελ Μάρτενς.

Έπειτα ο Μάρτενς άρχισε να εργάζεται και να στέλνει ανταποκρίσεις από την Κωνσταντινούπολη.

«Είμαι ένας εύκολος άνθρωπος, αλλά η Κωνσταντινούπολη δεν είναι εύκολη πόλη. Είναι καλή για κάποιον που πηγαίνει για μία εβδομάδα και απολαμβάνει αυτό το θέατρο του κόσμου και στη συνέχεια γυρίζει στις δικές του συνθήκες, όπου επικρατεί η τάξη».

Ο Μάρτενς δεν κατάφερε να μάθει τουρκικά, καθώς εκείνη την περίοδο έγραφε το βιβλίο του για έναν Γερμανό στρατιώτη που τουφεκίστηκε στο Κραγκούγιεβατς της Γιουγκοσλαβίας επειδή αρνήθηκε να πάρει μέρος σε αντίποινα κατά του πληθυσμού.

Ο «καλός Γερμανός»

«Κάτι που δεν ισχύει, καθώς είχε πεθάνει την προηγούμενη μέρα, αλλά ο θρύλος, και μάλιστα από τα σερβικά στόματα, ήθελε κάτι διαφορετικό: Ήταν ότι αρνήθηκε να πυροβολήσει. Ένας ίδιος θρύλος υπάρχει και στα Καλάβρυτα».

Εκτός από τα Καλάβρυτα υπάρχει επίσης ένας αντίστοιχος μύθος και στην Πολωνία, «σαν να έχουν οι άνθρωποι κάποιον λόγο να ανακαλύπτουν έναν καλό Γερμανό».

Ο Μίχαελ Μάρτενς φεύγοντας από την Κωνσταντινούπολη το 2015 άρχισε να δουλεύει από την Αθήνα, καλύπτοντας τα Βαλκάνια και την Τουρκία.

Η γλώσσα

«Μου πήρε χρόνια για να αντιληφθώ γιατί τα συναισθήματα στις βαλκανικές χώρες οξύνονται τόσο πολύ κατά τη διάρκεια ενός προεκλογικού αγώνα. Το αντιλήφθηκα όταν κατάλαβα ότι εκτός από τις εκλογές, κερδίζεις και το κράτος, καταλαμβάνεις το κράτος, σου ανήκουν πολύ περισσότερα πράγματα από τη διαχείριση της κυβέρνησης... Η πρώτη εκλογική αναμέτρηση που κάλυψα στην Ελλάδα ήταν τον Μάρτιο του 2004 που κατέληξε με τη νίκη της Νέας Δημοκρατίας. Έχω δουλέψει σε χώρες που μιλώ τη γλώσσα και σε άλλες που δεν τη μιλούσα. Η διαφορά είναι γιγαντιαία. Αν έχεις έξυπνους συναδέλφους, όπως στην Αθήνα όπου γνωρίζω πολλούς από εσάς, μπορώ να σας τηλεφωνήσω... Αλλά υπάρχει πάντα η γέφυρα της γλώσσας που δεν είμαι σε θέση να διασχίσω μόνος. Πρέπει να τη διασχίσει και κάποιος άλλος για εμένα».

Προτιμώ τον λαϊκισμό του Tσίπρα από εκείνον του Σαλβίνι

Ο Μάρτενς έγινε διάσημος στη χώρα μας όταν ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας διέκοψε μια συνέντευξη που του παραχωρούσε πριν από τις εκλογές του 2012, διότι είχε θεωρήσει τις ερωτήσεις του ανάρμοστες. Το περιστατικό περιγράφεται και στο λήμμα της Wilkipedia γι’ αυτόν.

– Aυτό μοιάζει με την ιστορία με τον Καραμανλή που περιέγραψες πριν. Κάτι λέει για τη νοοτροπία;

– Δεν νομίζω. Κάνω συνεντεύξεις με κριτικές ερωτήσεις. Αλλά αυτή ήταν η συνέντευξη με τις πιο κριτικές ερωτήσεις στη ζωή μου. Μπήκα μέσα με την ιδέα, ας δούμε τι λέει για όλα τα προβλήματα που τον «πονάνε». Μπόρεσα να κάνω μόλις πέντε από τις 21 ερωτήσεις. Νομίζω ότι αυτός και οι άνθρωποί του ήταν τότε τελείως ερασιτέχνες, δεν γνώριζαν πώς λειτουργεί ο κόσμος έξω από την Αθήνα. Με είχαν πάρει μετά τη συνέντευξη για να με ρωτήσουν με ποιον είχα μιλήσει για να ετοιμάσω τις ερωτήσεις... Τέτοια πράγματα δεν με είχαν ρωτήσει ούτε στο Καζαχστάν όταν μιλούσα με κάποιον σουλτάνο. Μάθανε όμως πολύ γρήγορα. Πριν από λίγο καιρό δημοσιεύθηκαν οι συνομιλίες Μπλερ - Κλίντον. Εκεί ο Μπλερ ρωτάει τον Κλίντον: «Τι διακρίνει έναν πολιτικό;». «Ξέρεις, Τόνι», του λέει ο Κλίντον, «όποιος μένει περισσότερο καιρό στην εξουσία, μπορεί να κάνει κάτι περισσότερο από τους άλλους». Ο Τσίπρας δεν έμαθε μόνο αγγλικά, έμαθε τον κόσμο.

– Ήταν όμως ο πρώτος αρχηγός κυβέρνησης που επιχείρησε κάτι διαφορετικό: Τον λαϊκισμό...

– Προτιμώ τον λαϊκισμό του Tσίπρα από εκείνον του Σαλβίνι, ο δικός του δεν ήταν αντιευρωπαϊκός όπως του Σαλβίνι, καθώς δεν στράφηκε εναντίον των θεμελίων της Ε.Ε.

– Αυτά που έγραφε η εφημερίδα σου στην αρχή των μνημονίων δεν σε ενοχλούσαν;

– Πρέπει να είμαι προσεκτικός σε αυτή την ερώτηση. Η δομή μας δεν είναι μονολιθική. Έχουμε τρεις διευθυντές που είναι ισότιμοι (πολιτική, οικονομία, πολιτισμός). Ουδείς έχει εξουσία πάνω στον άλλο. Οι συνάδελφοί μου της οικονομίας ήταν υπέρ του Grexit. Πιστεύουν στον οικονομικό φιλελευθερισμό του Ordoliberalism (κοινωνικός φιλελευθερισμός). Στον πολιτισμό, ο Χάμπερμας έβριζε την τρόικα την ίδια μέρα που οι συνάδελφοι της οικονομίας έγραφαν ότι η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ είναι η μόνη λύση. Και υπάρχουμε και εμείς που πιστεύουμε ότι όλα τα προβλήματα έχουν και πολιτική διάσταση, δεν είναι μόνο τα excel.

Το βράδυ των εκλογών, όταν η Εναλλακτική για τη Γερμανία κατάφερε και μπήκε για πρώτη φορά στο Κοινοβούλιο, ο Μάρτενς καθόταν δίπλα σε μια κοινή μας φίλη και τότε σύμβουλο του Αλέξη Τσίπρα. Όταν εμφανίστηκε το πρώτο exit poll, του είπε: «Καλώς ήρθατε Μίχαελ στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Τώρα τους έχετε και εσείς στη Βουλή σας…».

Ο Μίχαελ Μάρτενς θα συνεχίζει να γράφει για τη FAZ από το εξωτερικό. Από την 1η Ιανουαρίου 2019 δουλεύει από τη Βιέννη.

Η συνάντηση

Σε αντίθεση με τους άλλους ανταποκριτές στην Αθήνα, ο Μίχαελ Μάρτενς δεν συχναζε στο Σύνταγμα ή στο Κολωνάκι. Επιλέγει να φάμε σε μια ταβέρνα η οποία βρίσκεται μέσα σε μια στοά, μακριά από τα στέκια των πολιτικών και των διπλωματών. Πρόκειται για την ταβέρνα «Η Κρήτη» στην πλατεία Κάνιγγος, που είναι το δικό του «καταφύγιο». Ντολμαδάκια, παντζάρια, μπαρμπούνια και ένα φαγκρί μας έφερε ο Κώστας, που έζησε χρόνια στη Φρανκφούρτη. Εκεί έχει ακόμα συγγενείς και φίλους. Συνοδεύσαμε το γεύμα με άσπρο κρασί.  

Oι σταθμοί του

1973

Γεννιέται στο Αμβούργο.

1997

Δουλεύει στην Κεντρική Ασία (Κιργιζιστάν) ως freelance δημοσιογράφος, καλύπτοντας το Πακιστάν και το Αφγανιστάν.

1998

Ζει και δουλεύει στην Ουκρανία. Εκδίδει βιβλίο μαζί με τον Γκίντερ Γκρας.

1998

Μετακινείται στην Αγία Πετρούπολη, όπου καλύπτει θέματα σχετικά με την άνοδο του Πούτιν.

2001

Προσλαμβάνεται στη FAZ και καλύπτει τον πόλεμο στο Αγφανιστάν.

2002

Γίνεται ανταποκριτής της εφημερίδας στα Βαλκάνια με έδρα το Βελιγράδι.

2009

Εγκαθίσταται στην Τουρκία και καλύπτει όσα συμβαίνουν στη χώρα, αλλά και στα Βαλκάνια.

2015

Αναγκάζεται να φύγει από την Τουρκία. Έκτοτε ζουσε στην Αθήνα και στο Βελιγράδι.

2019

Από την 1η Ιανουαρίου 2019 στέλνει ανταποκρίσεις από τη Βιέννη για τη FAZ.

Καθημερινή

http://www.kathimerini.gr/1000376/gallery/proswpa/geyma-me-thn-k/mixael-martens-h-troika-evlepe-mono-ta-excel