Ανιχνευτής ψεύδους, το κομπιούτερ της αλήθειας

 

Ανιχνευτής ψεύδους, το κομπιούτερ της αλήθειας

Η αγωγιμότητα του δέρματος είναι «μαρτυριάρα» και ο ανιχνευτής ψεύδους το γνωρίζει καλά. Το ειδικό μηχάνημα «αγγίζοντας» μέσο και παράμεσο του ενός χεριού μετράει το ψέμα και καταγράφει την αλήθεια.

Ακόμη  και οι δάσκαλοι της γιόγκα με τις «υπεράνθρωπες» ικανότητες δεν μπορούν να το ξεγελάσουν. Η αγωγιμότητα    δεν είναι παρά μία από τις παραμέτρους που εξετάζει το «πολυμήχανο» όργανο, το οποίο οι Έλληνες το γνωρίζουν βασικά μέσα από τις αστυνομικές ταινίες του αμερικανικού κινηματογράφου.

Ανιχνευτής ψεύδους υπάρχει στην Ελλάδα και αξιολογεί  το στρες των πρωταθλητών πριν ξεκινήσουν τον αγώνα, ώστε να «προτείνει» την εφαρμογή ψυχορυθμιστικών μέτρων, όπου χρειάζεται για να εξαφανιστεί το άγχος, το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα των αθλητών.

Υπάρχουν δύο ανιχνευτές: ένας φορητός και ένας μεγαλύτερος.

Ο φορητός ανιχνευτής μετράει την αγωγιμότητα του δέρματος και την καρδιακή συχνότητα, ενώ ο μεγαλύτερος εξετάζει επίσης τη θερμότητα και την αναπνοή. «Η μέθοδος για να έχει αποτελέσματα πρέπει να εφαρμοστεί πάνω από μία ή δύο φορές, γιατί είναι φυσικό ο εξεταζόμενος» να έχει άγχος όταν έρχεται να εξεταστεί.

Η διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής: ο εξεταζόμενος "δένεται" με τα ηλεκτρόδια, ο ψυχολόγος βρίσκεται σε απόσταση τριών-τεσοάρων μέτρων, οι ερωτήσεις ξεκινούν και το μηχάνημα αρχίζει τις αναλύσεις. Οι πρώτες ερωτήσεις είναι απλές, για να καταγραφεί η κατάσταση του όταν βρίσκεται σε ηρεμία. "Πόσων χρόνων είσαι", "πώς ονομάζεσαι είναι μερικές από τις συνηθισμένες ερωτήσεις προετοιμασίας».

Όταν φτάσει η κατάλληλη ώρα, η πρώτη κρίσιμη ερώτηση γίνεται αιφνιδιαστικά και οι αντιδράσεις είναι αποκαλυπτικές: «Αν είναι όντως ένοχος παρατηρείται αύξηση στην καρδιακή του συχνότητα, μείωση στη θερμοκρασία του, από τους 33 με 36 βαθμούς που είναι τα φυσιολογικά στάδια στους 17, ταχύπνοια, με τις αναπνοές από 14 το λεπτό να γίνονται 28, ο δείκτης αγωγιμότητας αυξάνεται. Όλα αυτά καταγράφονται ψηφιακά στον ανιχνευτή, ενώ ο ψυχολόγος σημειώνει συνεχώς τους μεταβαλλόμενους δείκτες».

Από τα μεγαλύτερα «όπλα» της εφαρμοσμένης ψυχολογίας, ο ανιχνευτής έχει εξειδικευθεί στην Αμερική για τις περιπτώσεις βιαστών. «Ένα ειδικό μηχάνημα με καλώδια που συνδέονται στο σεξουαλικό όργανο του υπόπτου καταγράφει    λεπτομερώς   τις αντιδράσεις καθώς μπροστά του προβάλλονται εικόνες σεξουαλικού περιεχομένου. Από το μέγεθος και την αιτία της αντίδρασης δημιουργείται από τον ψυχολόγο το προφίλ του ανακρινόμενου που συγκρίνεται με το προφίλ του βιαστή. Και σ' αυτή την περίπτωση όπως και στην περίπτωση του βασικού ανιχνευτή, διαδικασία και μηχανήματα έχουν επιλεχθεί έπειτα από αναλυτική έρευνα πολλών ετών».

Το εντυπωσιακό είναι πως για να εξετασθεί ο ύποπτος δεν χρειάζεται καν να μεταφερθεί στο χώρο όπου βρίσκεται ο ανιχνευτής ψεύδους και μάλιστα δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζει ότι εξετάζεται. «Ειδικός πομπός που βρίσκεται πάνω του μπορεί να μας στείλει όλους τους δείκτες και τα αποτελέσματα να βγουν αμέσως».

Έτσι το πολύτιμο αυτό μηχάνημα βοηθά όχι μόνο τον αθλητισμό αλλά και την έρευνα στην απόδοση δικαιοσύνης. Στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε δικαστικά για πρώτη φορά το 2002 στην υπόθεση της δολοφονίας των Γιώργου Νικολαΐδη και  Ευτυχίας Καλαφάτη με αποτέλεσμα να ανιχνευτεί ο ένας από τους τρεις κατηγορούμενους ότι έλεγε ψέμματα

 

Αμφιβολίες για την εγκυρότητά του

Οι χειριστές του συγκεκριμένου μηχανήματος μπορεί να διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για την εγκυρότητα του τεστ, ωστόσο δεν λείπουν και οι φωνές που υποστηρίζουν το αντίθετο και εκφράζουν τις αμφιβολίες τους για το πόσο ακριβή είναι τα αποτελέσματά του.

Ένας σημαντικός παράγοντας, σύμφωνα με τους επικριτές του πολυγράφου, είναι το γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν την τάση να λένε ψέματα. Σύμφωνα μάλιστα με μια έρευνα, τα παιδιά, πριν καν φτάσουν τα 3 χρόνια, αρχίζουν να λένε μικρά, αθώα ψέματα, ενώ μέχρι να γίνουν 6 ετών έχουν καταφέρει να «τελειοποιήσουν» την τεχνική τους και να μην γίνεται τόσο εύκολα αντιληπτό το ότι ψεύδονται.

Μεγαλώνοντας, κάποιοι άνθρωποι κάνουν το ψέμα συνήθειά τους και αυτό είναι κάτι που μπορεί να επηρεάσει την αντίδρασή τους στον καταγραφέα. Μάλιστα μια επιστημονική έρευνα υποστηρίζει πως όταν ένας άνθρωπος λέει συχνά ψέματα, τότε ο εγκέφαλός του γίνεται λιγότερο ευαίσθητος και έτσι είναι πιο πιθανό να ξεγελάσει το μηχάνημα με τις αντιδράσεις του.

Ένα άλλο πρόβλημα, σύμφωνα με τους επικριτές του πολυγράφου, είναι το γεγονός ότι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης ή του ρυθμού αναπνοής ενός ανθρώπου μπορεί να παρατηρηθεί εξαιτίας και άλλων παραγόντων, και όχι μόνο όταν λέει ψέματα.

Φόβος, θυμός, αμηχανία εξαιτίας μιας προσωπικής ερώτησης, πόνος από το πιεσόμετρο, ακόμη και ο τόνος της φωνής του εξεταστή, όλα μπορούν να προκαλέσουν την ίδια αντίδραση στον εξεταζόμενο, την οποία ο υπολογιστής θα ερμηνεύσει ως ψέμα, εξηγεί στο βιβλίο του «Πώς να ξεγελάσετε τον ανιχνευτή ψεύδους», ο Νταγκ Ουίλιαμς πρώην αστυνομικός με μεγάλη πείρα στον χειρισμό του αμφιλεγόμενου μηχανήματος.

Το γεγονός ότι οι απόψεις για την εγκυρότητα του ανιχνευτή ψεύδους διίστανται, «ευθύνεται» και για το ότι σε κάποιες αμερικανικές πολιτείες, τα δικαστήρια δεν δέχονται ως τεκμήριο την ετυμηγορία του.