Τα μελτέμια γενικά
Τα μελτέμια (ή αλλιώς ετησίες, από την αρχαία ελληνική ονομασία τους) είναι εποχικοί άνεμοι που εκδηλώνονται το καλοκαίρι, κυρίως στο Αιγαίο και στο Κρητικό Πέλαγος.
Η διεύθυνσή τους είναι κατά κανόνα βόρεια- βορειοδυτική, ενώ σε ένταση μπορεί να ξεπεράσουν τα 6 και 7 μποφόρ. Μελτέμια υπάρχουν βέβαια και στο Ιόνιο, αλλά με μικρότερη ένταση. Ανέφελος ουρανός και κυματώδης θάλασσα είναι τα συνηθέστερα «συνοδευτικά» των μελτεμιών.
Η διεύθυνσή τους είναι κατά κανόνα βόρεια- βορειοδυτική, ενώ σε ένταση μπορεί να ξεπεράσουν τα 6 και 7 μποφόρ. Μελτέμια υπάρχουν βέβαια και στο Ιόνιο, αλλά με μικρότερη ένταση. Ανέφελος ουρανός και κυματώδης θάλασσα είναι τα συνηθέστερα «συνοδευτικά» των μελτεμιών.
Μπορούμε λοιπόν γενικότερα να πούμε ότι οι "ετησίες" πνέουν από βόρεια κατεύθυνση ως ψυχρή μάζα με συνέπεια να δροσίζουν ευχάριστα το καλοκαίρι.
Τα μελτέμια δημιουργούνται από ένα μεγάλο σύστημα υψηλών πιέσεων στα Βαλκάνια, βόρεια της Ελλάδας, και ένα μεγάλο σύστημα χαμηλών πιέσεων στην Μικρά Ασία και ανατολικά στη Μεσόγειο. Το χαμηλό σύστημα πιέσεων οφείλεται κυρίως στα μεγάλα θερμικά ανοδικά ρεύματα πάνω από την Ινδία όπου καθιστούν ένα μεγάλο θερμικό ελάχιστο πίεσης που εκτείνεται στο μέσον του καλοκαιριού μέχρι και την ανατολική Μεσόγειο.
Τα μελτέμια έχουν μεγάλη περιβαλλοντική αξία για το θαλάσσιο οικοσύστημα της Μεσογείου, καθώς δροσίζουν τα ζεστά καλοκαίρια του Αυγούστου και προσφέρουν στα νερά απαραίτητο θρεπτικό υλικό για την ανάπτυξη του φυτοπλαγκτόν, το οποίο βρίσκεται στη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας.
Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι η συγκέντρωση του φυτοπλαγκτόν στις περιοχές που επηρεάζονται από τα μελτέμια για το 2010 μειώθηκε μέχρι και 10 φορές σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη!
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η μελέτη του μετεωρολογικού φαινομένου βρίσκεται ακόμα σε αρχικά στάδια παρατήρησης και δεν αποκλείουν ότι θα επαναληφθεί και στο μέλλον.
Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι η συγκέντρωση του φυτοπλαγκτόν στις περιοχές που επηρεάζονται από τα μελτέμια για το 2010 μειώθηκε μέχρι και 10 φορές σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη!
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η μελέτη του μετεωρολογικού φαινομένου βρίσκεται ακόμα σε αρχικά στάδια παρατήρησης και δεν αποκλείουν ότι θα επαναληφθεί και στο μέλλον.
Τα άγρια κρητικά μελτέμια
Οι ετησίες (μελτέμια) φυσούν κάθε καλοκαίρι από την αρχαιότητα, όχι πάντως με την ίδια ένταση κάθε χρόνο.
Οι περιπτώσεις που αναφέρονται σε γραπτές πηγές (ακόμα και εκτός Κρήτης) είναι λίγες και αναφέρονται προφανώς μόνο στην περίπτωση που οι άνεμοι αυτοί είχαν ασυνήθιστη ένταση. Ανάλογες περιπτώσεις, στη σύγχρονη εποχή, δεν θεωρούνται άξιες κάποιας αναφοράς στην ειδησεογραφία, προφανώς επειδή στην ύπαιθρος το μελτέμι έχει χάσει τη σημασία του σε σχέση με τα παλιά χρόνια και το ίδιο παρατηρείται και με την αλιεία. Μόνο ο αυξημένος αριθμός πνιγμών που συνήθως καταγράφεται σε μέρες μελτεμιού στο νησί, δείχνει την έξαρση του φαινομένου.
Στη νότια Κρήτη πάντως (εξόδους φαραγγιών, κοιλάδες με κατεύθυνση Β/Ν) οι άνεμοι αυτοί φαίνεται ότι πνέουν με ριπές που παρουσιάζουν μεγαλύτερη σφοδρότητα από ολόκληρη τη λεκάνη του Αιγαίου, ισχυρότεροι ακόμη και από τις βόρειες Κυκλάδες ή και τη Νότια Εύβοια όπως αναφέρει ο Γιώργος Παπακωστόπουλος στο άρθρο του «Οι Βοριάδες στο Αιγαίο», Ιστιοπλοϊκός Κόσμος IANOYAΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ‘07, τεύχος 69, (πρβλ. Δρεττάκη «Οι καιροί της Κρήτης»).
Επίσης τα τελευταία κυρίως χρόνια υπάρχει και το πρόβλημα πως δύσκολα μπορεί κανείς να ξεχωρίσει τις περιπτώσεις βορείου ανέμου, που συνοδεύτηκε με αστάθεια, από εκείνες του καθαρού μελτεμιού. Η διαφοροποίηση δεν είναι εύκολη, αφού στην Κρήτη οι θερινές βροχές, σπάνιες αλλά όχι ανύπαρκτες, συνήθως ακολουθούνται από βοριάδες που βαθμιαία παίρνουν τη μορφή ετησία (μελτέμι).
Επίσης τα τελευταία κυρίως χρόνια υπάρχει και το πρόβλημα πως δύσκολα μπορεί κανείς να ξεχωρίσει τις περιπτώσεις βορείου ανέμου, που συνοδεύτηκε με αστάθεια, από εκείνες του καθαρού μελτεμιού. Η διαφοροποίηση δεν είναι εύκολη, αφού στην Κρήτη οι θερινές βροχές, σπάνιες αλλά όχι ανύπαρκτες, συνήθως ακολουθούνται από βοριάδες που βαθμιαία παίρνουν τη μορφή ετησία (μελτέμι).
Παρακάτω θα προσπαθήσομε να κάνομε μια προσέγγιση αφαιρώντας κατά το δυνατόν τις περιπτώσεις βροχής, αστάθειας. Επαναλαμβάνω, οι εξαιρετικές περιπτώσεις δεν είναι πολλές.
Έτσι για τους 16ο – 18ο αιώνες έχομε :
Το 1573 αναφέρονται ιδιαίτερα ισχυροί Β-ΒΔ άνεμοι και τρικυμιώδης θάλασσα τον Αύγουστο (Jean M. Grove - Annalisa Conterio «The climate of Crete in the sixteenth and seventeenth centuries», Padova, Italy, 1995, σ. 232)
Τον Ιούλιο 1591 αναφέρονται ιδιαίτερα ισχυροί ΒΔ άνεμοι (ίδια πηγή)
Τον Αύγουστο 1592 αναφέρονται ιδιαίτερα ισχυροί ΒΔ άνεμοι (ίδια πηγή)
Τον Αύγουστο 1694 οι ετησίες ήταν τόσο ισχυροί ώστε ο Ενετικός Στόλος χρειάστηκε είκοσι (20) μέρες για να πάει από το Σούνιο στη Χίο (Λ. Καραπιπέρης, «Επί αξιοσημειώτων τινών περιπτώσεων ετησίων ανέμων εις την περιοχή του Αιγαίου», Επετηρίδα εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, 1969)
Το 1788 από 1η Ιουλίου μέχρι 7 Αυγούστου οι ετησίες ήταν τόσο ισχυροί ώστε καθιστούσαν απαγορευτικές τις εργασίες φόρτωσης-εκφόρτωσης στη Σαντορίνη (μαρτυρία Fauvel, ίδια πηγή).
Για να νεώτερα χρόνια έχομε τις ακόλουθες πληροφορίες για την Κρήτη μέχρι το 2000 :
Την 12-7-1928 οι ετησίες στην Αθήνα (Αστεροσκοπείο/πόλη) έφθασαν τα 33,8 m/sec ήτοι περ. 120 χιλ/ώρα. Άραγε, πόσο να ήταν η τιμή στην Πάρνηθα ;
Έτσι για τους 16ο – 18ο αιώνες έχομε :
Το 1573 αναφέρονται ιδιαίτερα ισχυροί Β-ΒΔ άνεμοι και τρικυμιώδης θάλασσα τον Αύγουστο (Jean M. Grove - Annalisa Conterio «The climate of Crete in the sixteenth and seventeenth centuries», Padova, Italy, 1995, σ. 232)
Τον Ιούλιο 1591 αναφέρονται ιδιαίτερα ισχυροί ΒΔ άνεμοι (ίδια πηγή)
Τον Αύγουστο 1592 αναφέρονται ιδιαίτερα ισχυροί ΒΔ άνεμοι (ίδια πηγή)
Τον Αύγουστο 1694 οι ετησίες ήταν τόσο ισχυροί ώστε ο Ενετικός Στόλος χρειάστηκε είκοσι (20) μέρες για να πάει από το Σούνιο στη Χίο (Λ. Καραπιπέρης, «Επί αξιοσημειώτων τινών περιπτώσεων ετησίων ανέμων εις την περιοχή του Αιγαίου», Επετηρίδα εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, 1969)
Το 1788 από 1η Ιουλίου μέχρι 7 Αυγούστου οι ετησίες ήταν τόσο ισχυροί ώστε καθιστούσαν απαγορευτικές τις εργασίες φόρτωσης-εκφόρτωσης στη Σαντορίνη (μαρτυρία Fauvel, ίδια πηγή).
Για να νεώτερα χρόνια έχομε τις ακόλουθες πληροφορίες για την Κρήτη μέχρι το 2000 :
Την 12-7-1928 οι ετησίες στην Αθήνα (Αστεροσκοπείο/πόλη) έφθασαν τα 33,8 m/sec ήτοι περ. 120 χιλ/ώρα. Άραγε, πόσο να ήταν η τιμή στην Πάρνηθα ;
Ο Αύγουστος 1936 χαρακτηρίστηκε από σπάνιας έντασης ετησίες στο νησί
Την 26 έως 29 Αυγούστου 1940 ψυχροί ισχυροί βόρειοι άνεμοι και ισχυρή θαλασσοταραχή Κρήτη
Την 1 Ιουλίου 1942 ισχυρός βόρειος άνεμος και θαλασσοταραχή, αλλά και βροχή στην Κρήτη
Την 1 Ιουλίου 1942 ισχυρός βόρειος άνεμος και θαλασσοταραχή, αλλά και βροχή στην Κρήτη
Αρχές Ιουλίου 1957 θαλασσοταραχή, βόρειοι άνεμοι αλλά και τοπικές βροχές Κρήτη
Όλο τον Αύγουστο το 1961 σημειώθηκαν συνεχείς ισχυροί ετησίες
Την 26-27 Ιουλίου και την 17-18 Αυγούστου 1971
Την 19 Ιουλίου1976 υπήρξε ισχυρή θαλασσοταραχή και πνιγμοί στο νησί και την επόμενη χρονιά στις 28-29 Ιουλίου 1977 είχαμε 3 πνιγμούς στο νησί
Την 28-30 Ιουλίου 1978 εμφανίστηκαν θυελλώδεις άνεμοι και προβλήματα ακόμη και στις αεροπορικές πτήσεις καθώς και 2 ναυτικά ατυχήματα από τα οποία ένα στο Ηράκλειο
Την 13-14 και 20-21 Ιουνίου, την 9, 21-22 και 29 και 30 Ιουλίου 1984 (στην τελευταία περίπτωση ψυχροί άνεμοι, θαλασσοταραχή αλλά και βροχές στο νησί)
Την 6-8 και 22-26 Ιουλίου 1989
Την 23-24 Αυγούστου 1990 βροχές, σχετικό ψύχος και θαλασσοταραχή
Την 2-5 και 14-15 Αυγούστου 1993 (έως 9 μποφόρ, προβλήματα, ναυτικά ατυχήματα ανά το Αιγαίο και στο νησί)
Την 15-16 Ιουνίου (!) και 24-7-1996 (έως 9 μποφόρ)
Την 18-6-2000 (έως 9 μποφόρ, αποκλείστηκαν οι Κυκλάδες), καθώς και από 30 Ιουλίου έως 18 Αυγούστου του ίδιου έτους.
Κατά μία θεωρία που φαίνεται ότι επαληθεύεται, τα μελτέμια (ετησίες) συνδέονται με την 11ετή περίοδο των ηλιακών κηλίδων (Λεων. Καραπιπέρη «Οn the variation of the etesians within the sunspot cycle», Geofisica Pura et Applicata, Milan, 1960, σ. 190-2). Σύμφωνα με τον αείμνηστο καθηγητή, κατά τα έτη της μέγιστης ηλιακής δραστηριότητας (που στην περίοδο 1870-1958 παρατηρήθηκε τα έτη 1870, 1883, 1893, 1905/6, 1917, 1928, 1938, 1947/8 και 1957/8) είχαμε αντίστοιχη έξαρση των ετησίων και αντίστροφα.
Ίσως αυτό να είναι και ένας οδηγός για το μέλλον.
Πηγές:
ΒΙΚΙΠΕΔΙΑ
Το φύσημα των μελτεμιών:
Δεμένο με τη ζωή του Έλληνα για περισσότερα από 2.500 καλοκαίρια
Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων
Κανένας άλλος παράγοντας δεν επηρεάζει τόσο πολύ τη ζωή μας σε καθημερινή βάση όσο ο καιρός. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που οι πρώτες κουβέντες που ανταλλάσσουμε με τους συνανθρώπους μας αναφέρονται στον καιρό. Επιπλέον ο καιρός, λόγω των σοβαρών επιδράσεων γίνεται συχνά και πρώτη είδηση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Γενικότερα, το χειμώνα μας επηρεάζουν το κρύο και τα χιόνια, την άνοιξη οι όψιμοι παγετοί, η γύρη των φυτών που διασκορπίζεται στην ατμόσφαιρα και ο πυρετός της "άνοιξης", το φθινόπωρο οι πλημμύρες και η υγρασία και το καλοκαίρι οι καύσωνες, η ανομβρία και τα μελτέμια. Σ’ αυτά αναφέρεται και το παρόν άρθρο αφού οπωσδήποτε θα εκδηλωθούν και φέτος και ίσως είναι ιδιαίτερα συχνά και ισχυρά σε ένταση.
Η ονομασία τους είναι Τουρκική και σημαίνει, όπως και η Αραβική μουσσώνες, "εποχικός άνεμος". Επομένως, τα γνωστά μας μελτέμια οφείλουν την ονομασία τους στην εποχική τους εμφάνιση - το καλοκαίρι κάθε έτους - και κυριαρχούν στην ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα και κυρίως στο Αιγαίο και γενικότερα στην ανατολική Μεσόγειο. "Φυσούν" συνήθως με ταχύτητα 20-55 km/hr, αλλά αυτή συχνά στο ανοιχτό πέλαγος ξεπερνάει και τα 75 km/hr. Στην περίπτωση αυτή κατατάσσονται στη θύελλα.
Τα μελτέμια είναι δεμένα με τη ζωή του Έλληνα αφού η ιστορία τους ξεκινάει από την αρχή της ιστορίας της χώρας μας και η κανονικότητά τους στην εμφάνιση αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Ησίοδο (8ος αιώνας π.Χ.), με την ονομασία "ετησίες". Ποιος ξέρει όμως για πόσες χιλιάδες χρόνια πριν την αναφορά του Ησίοδου φυσούσαν με τον ίδιο ρυθμό, χωρίς να έχουμε γραπτές πληροφορίες! Άλλωστε η εμμονή τους να φυσούν συνεχώς για παραπάνω από 2.500 καλοκαίρια, δείχνει και την σταθερότητα του κλίματος της περιοχής, τουλάχιστο γι’ αυτό το χρονικό διάστημα.
Εκτός από τον Ησίοδο και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρθηκαν στα μελτέμια. Σ’ αυτούς είναι ο Άρατος, ο Θέων, ο Αριστοτέλης κ.α. Ειδικότερα ο Άρατος στα "Φαινόμενα" αναφέρει μεταξύ άλλων: "Όταν τα χωράφια είναι γυμνά από στάχυα και όταν ο Ήλιος με τον Λέοντα και τον Τήμο εμφανίζονται για πρώτη φορά μαζί στον ουρανό, τότε οι ετησίες σφυρίζοντας πέφτουν ορμητικά στο απέραντο πέλαγος. Τότε το ταξίδι ούτε και με κουπιά δεν είναι ευνοϊκό και τότε είναι που μου αρέσουν τα μεγάλα καράβια".
Οι αναφορές αυτές δείχνουν την επικράτηση των μελτεμιών το καλοκαίρι, το φόβο που προξενούσαν στον άνθρωπο και κυρίως δείχνουν τις δυσμενείς τους επιδράσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Αυτές όμως στις μέρες μας όχι μόνο δεν εξαλείφθηκαν, αλλά αντίθετα αυξήθηκαν.
Ειδικότερα τα μελτέμια στην εποχή μας:
- Μειώνουν την υγρασία στη δασική βλάστηση και στην ατμόσφαιρα και ξηραίνουν το χώμα και το χορτάρι. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του κινδύνου έναρξης και επέκτασης δασικών πυρκαγιών.Όμως "ουδέν κακόν αμιγές καλού". Έτσι τα μελτέμια είναι εκείνα που:
- Συμβάλλουν στην αναβολή του απόπλου των πλοίων ή δυσκολεύουν τη ναυσιπλοΐα.
- Ξηραίνουν τις καλλιέργειες που δεν αρδεύονται και κυρίως στα νησιά.
- Δυσχεραίνουν το ψάρεμα και κυρίως αν πνέουν και τη νύχτα.
- Δυσχεραίνουν την κολύμβηση.
- Αυξάνουν τον αριθμό των θυμάτων από πνιγμούς.
- Μεταφέρουν στερεά σωματίδια από το έδαφος στην ατμόσφαιρα και κυρίως στις πόλεις το καλοκαίρι.
- Μας δροσίζουν μέσα στην κάψα του καλοκαιριού αφού είναι κρύοι και ξηροί Β-ΒΑ ή ΒΔ άνεμοι και επιπλέον απομακρύνουν την υγρασία γύρω από την επιφάνεια του σώματος και επιταχύνουν την εξάτμιση του ιδρώτα.Βέβαια όνειρο και επιθυμία του κόσμου των περιοχών επικράτησης των μελτεμιών ήταν και είναι πάντοτε η ενίσχυση των ευεργετικών τους επιδράσεων και η μείωση των αρνητικών. Όμως τα καιρικά φαινόμενα και συνεπώς και τα μελτέμια, καθορίζονται από φυσικούς νόμους και δυνάμεις που δεν ελέγχονται από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Επομένως τα μελτέμια θα εξακολουθήσουν να εκδηλώνονται και η μόνη δυνατότητα στον άνθρωπο για τη μείωση των αρνητικών τους επιπτώσεων είναι η λήψη προληπτικών μέτρων και η καλή οργάνωση. Τέτοιες ενέργειες ενισχύονται σημαντικά από τη γνώση και κατανόηση των μηχανισμών δημιουργίας και λειτουργίας αυτών των ανέμων. Ειδικότερα απάντηση στις ερωτήσεις:
- Καθαρίζουν την ατμόσφαιρα των πόλεων από τους ρύπους.
- Αποτελούν πηγή αιολικής ενέργειας για το σύνολο των νησιών του Αιγαίου.
- Δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για τους αθλητές της ιστιοσανίδας.
- Κάνουν πιο έντονο το γαλάζιο του ουρανού μας.
- Στολίζουν τον ουρανό με περισσότερα αστέρια τα βράδια.
- Κάνουν πιο ελκυστική την βραδινή μας έξοδο λόγω της δροσιάς και της εξασθένισης της έντασής τους.
- Πως δημιουργούνται τα μελτέμια;
- Από ποια περιοχή προέρχεται ο άνεμος;
- Γιατί εκδηλώνονται το καλοκαίρι;
- Γιατί η ένταση τους αυξάνεται τη μέρα και εξασθενεί τη νύχτα;
κάνει πιο αποδεκτή τη συμβίωση του ανθρώπου με αυτά και μας διευκολύνει να προετοιμαστούμε για την ελάττωση των αρνητικών τους επιπτώσεων.
Απαντώντας στα παραπάνω ερωτήματα, επισημαίνουμε πως τα μελτέμια οφείλονται σε ένα πολύ εκτεταμένο και ισχυρό χαμηλό βαρομετρικό σύστημα που δημιουργείται το καλοκαίρι στη ΒΔ Ινδία και στα οροπέδια του Ιράν. Οι περιφερειακοί άνεμοι του συστήματος αυτού που έχουν ΒΑ, Β ή ΒΔ κατεύθυνση, περνούν από την ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα και το Αιγαίο. Οι κατευθύνσεις των ανέμων αυτών παρουσιάζονται στο Σχήμα 1:
Σχήμα 1: Κατανομή ισοβαρών καμπυλών (καμπυλών ίσης πίεσης σε millibars) σε παγκόσμια κλίμακα στην επιφάνεια της θάλασσας τη θερινή περίοδο (Ιούλιος). Το χαμηλό βαρομετρικό σύστημα (L 999 mbs)στη ΒΔ Ινδία – Ιράν είναι η αιτία δημιουργίας των μελτεμιών στην Ελλάδα
Στο ίδιο σύστημα οφείλονται επίσης και οι μουσσώνες στην Ινδία που πνέουν το καλοκαίρι (χαμηλό των μουσώνων). Επομένως το κέντρο δημιουργίας των μελτεμιών βρίσκεται πολύ μακριά από την Ελλάδα και ειδικότερα στη ΒΔ Ινδία και το Ιράν, όπως προηγούμενα αναφέρθηκε. Το χαμηλό αυτό σύστημα δε δημιουργείται στη συγκεκριμένη περιοχή το χειμώνα και αντικαθίσταται, λόγω της μεγάλης διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ καλοκαιριού και χειμώνα, από ένα εκτεταμένο υψηλό βαρομετρικό σύστημα στην κεντρική Ασία και Σιβηρία. Έτσι οποιοιδήποτε ΒΔ, ΒΑ ή Β άνεμοι που φυσούν στην Ελλάδα το χειμώνα, οφείλονται σε άλλα συστήματα και δεν υπάγονται στα γνήσια μελτέμια. Σχήμα 2:
Σχήμα 2: Η νέα κατανομή των ισοβαρών καμπυλών το χειμώνα (Ιανουάριος) οφείλεται στη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ των δύο αυτών περιόδων λόγω μεταβολής της γωνίας πρόσπτωσης των ακτίνων του ήλιου στη γη. Έτσι εκλείπει η αιτία δημιουργίας των μελτεμιών, αφού το χαμηλό βαρομετρικό (L) του καλοκαιριού στη ΒΔ Ινδία – Ιράν αντικαθίσταται από το υψηλό βαρομετρικό σύστημα (Η) στην κεντρική Ασία.
Η ισχυρή ένταση των μελτεμιών τη μέρα και η εξασθένισή τους τη νύχτα οφείλεται στη μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ της επιφάνειας της ξηράς και της θάλασσας τη μέρα και τη νύχτα. Ειδικότερα η επιφάνεια της ξηράς τη μέρα και κυρίως μετά το μεσημέρι, θερμαίνεται πολύ κι έτσι ο αέρας επάνω απ’ αυτή ανυψώνεται σημαντικά. Επομένως επάνω από τα νησιά του Αιγαίου και την ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα, δημιουργείται τη μέρα "κενό αέρος" το οποίο ορμάει ταχύτατα να καλύψει ο χαμηλότερος, βαρύτερος και ψυχρότερος αέρας επάνω από τη θάλασσα. Οι κινήσεις αυτές συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της ταχύτητας των μελτεμιών τη μέρα, και αν τύχει στην κεντρική Ευρώπη να υπάρχει και υψηλό βαρομετρικό σύστημα, τότε η ένταση των μελτεμιών στο Αιγαίο φθάνει, όπως αναφέρθηκε, και εκείνη της θύελλας. Τη νύχτα όμως, η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ ξηράς και θάλασσας μειώνεται σημαντικά και έτσι τα μελτέμια εξασθενούν ή σταματούν τελείως.
Οι φυσικοί μηχανισμοί δημιουργίας και λειτουργίας των μελτεμιών, καθώς και οι κατηγορίες των θετικών και αρνητικών τους επιδράσεων στον άνθρωπο που αναφέρθηκαν παραπάνω, πρακτικά θα παραμείνουν αμετάβλητοι. Επομένως θα πρέπει να ζήσουμε και με τα μελτέμια. Εκείνο όμως που επιδέχεται κάποια μεταβολή με την επέμβαση του ανθρώπου είναι μόνο το μέγεθος των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων και ειδικότερα η αύξηση των θετικών και η ελάττωση των αρνητικών επιπτώσεων. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να σκοπεύουν οι προσπάθειες όλων μας και πρώτα των ειδικών. Αναλυτικότερα, τα δελτία πρόγνωσης καιρού της Ε.Μ.Υ. όταν περιλαμβάνουν την επικράτηση ισχυρών μελτεμιών, πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από όσους ενδέχεται να επηρεασθούν δυσμενώς από αυτά. Έτσι μειώνεται ο βαθμός της αρνητικής επίδρασης. Το ίδιο ισχύει και για τα δελτία προειδοποίησης ύπαρξης υψηλού κινδύνου έναρξης δασικών πυρκαγιών που εκδίδει η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Επιπλέον, η ένταση της εξατμισοδιαπνοής στις "ξηρικές" καλλιέργειες των νησιών της ανατολικής Ελλάδας μπορεί να μειωθεί τη θερινή περίοδο με τη δημιουργία ‘’ανεμοφρακτών" από κυπαρίσσια, στη βόρεια και βορειοανατολική πλευρά τους. Έτσι με τη λήψη προληπτικών μέτρων μειώνονται οι αρνητικές επιδράσεις από την επικράτηση ισχυρών μελτεμιών, απολαμβάνουμε περισσότερο τις θετικές τους επιδράσεις και τα αξιοποιούμε σαν φυσικό χάρισμα του τόπου μας τη θερινή περίοδο.
Πληροφορίες: Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών ΠροϊόντωνΤέρμα Αλκμάνος, Ιλίσια, Αθήνα
Τηλ. : 210 7782125, 210 7783750, fax : 210 7784602
e-mail: mpag@fria.gr
ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΑΠΟΨΗ
 |  |
Παρελθόν εδώ και δύο χρόνια για τον μετεωρολογικό χάρτη της χώρας αποτελούν τα αυγουστιάτικα μελτέμια, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Η εξαφάνιση των ετήσιων ανέμων είναι ένα εξαιρετικά ανησυχητικό φαινόμενο κατά τους επιστήμονες, καθώς κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί τα τελευταία 60 χρόνια!
Τα μελτέμια έχουν μεγάλη περιβαλλοντική αξία για το θαλάσσιο οικοσύστημα της Μεσογείου, καθώς δροσίζουν τα ζεστά καλοκαίρια του Αυγούστου και προσφέρουν στα νερά απαραίτητο θρεπτικό υλικό για την ανάπτυξη του φυτοπλαγκτόν, το οποίο βρίσκεται στη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας.
Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι η συγκέντρωση του φυτοπλαγκτόν στις περιοχές που επηρεάζονται από τα μελτέμια για το 2010 μειώθηκε μέχρι και 10 φορές σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη!
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η μελέτη του μετεωρολογικού φαινομένου βρίσκεται ακόμα σε αρχικά στάδια παρατήρησης και δεν αποκλείουν ότι θα επαναληφθεί και στο μέλλον.
«Οι περσινές υψηλές θερμοκρασίες του Αυγούστου είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της απουσίας των μελτεμιών. Τα επόμενα χρόνια θα δοθούν περαιτέρω εξηγήσεις για τις συνέπειες της εξαφάνισης των καλοκαιρινών ανέμων.
Μέχρι στιγμής, πάντως, έχουμε σοβαρές ενδείξεις ότι ζούμε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής» τονίζει στη Real planet ο μετεωρολόγος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Μιχάλης Πετράκης.
Από τις Αζόρες
Η πιθανότερη αιτία της «εξαφάνισης» των μελτεμιών είναι το μετεωρολογικό φαινόμενο της ταλάντωσης που συντελείται πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό, σε μια περιοχή μεταξύ των Αζορών και της Ισλανδίας.
Τον τελευταίο καιρό η ταλάντωση παρουσιάζει διαφορετική συμπεριφορά απ’ ό,τι συνήθως, με αποτέλεσμα να επηρεάζει και τα μετεωρολογικά φαινόμενα του Αιγαίου τον μήνα Αύγουστο.
Οι επιστήμονες, αν και είχαν αυτές τις ενδείξεις, δεν μπορούσαν να συνδυάσουν τα δύο μετεωρολογικά φαινόμενα. Την ταλάντωση την υπολογίζουν βάσει μιας κλίμακας η οποία έχει θετικές και αρνητικές τιμές από -2 έως 2.
Οταν οι τιμές του δείκτη δυναμικότητας είναι αρνητικές, όπως το φετινό καλοκαίρι, τα μελτέμια είναι σπανιότερα και, κατά συνέπεια, οι θερμοκρασίες υψηλότερες.
Τη συσχέτιση αυτή έκαναν πρώτη φορά οι επιστήμονες του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσιών Ερευνών Θέμης Χρόνης, Διονύσης Ραίτσος και Δημήτρης Κάσσης. « Εδώ και 12 μήνες, συγκεκριμένα από τον Νοέμβρη του 2009 έως τον Οκτώβριο του 2010, ο δείκτης δυναμικότητας έχει κλειδώσει σε αρνητικές τιμές, με αποτέλεσμα να μην εμφανίζονται τα μελτέμια του Αυγούστου. Το φαινόμενο αυτό είναι πρωτοφανές και δεν έχει ξανασυμβεί τα τελευταία 60 χρόνια», επισημαίνει στην «R» ο Θ. Χρόνης.
Πιο ζεστή η θάλασσα
Οι μεταβολές της ατμόσφαιρας πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό επηρεάζουν, επίσης, το κατά πόσο βαρύς θα είναι ο χειμώνας σε όλο το Βόρειο Ημισφαίριο, από τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ μέχρι την Ευρώπη.
Τα δεδομένα που εξασφάλισαν οι επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία δείχνουν ότι όταν τα μελτέμια δεν εμφανίζονται, η θερμοκρασία του Αυγούστου είναι θερμότερη έως και 2 βαθμούς Κελσίου.
Οι συνέπειες δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους ακόμη και στο θαλάσσιο οικοσύστημα της Μεσογείου και να επιβεβαιώσουν τις ανησυχίες των επιστημόνων.
Τα στοιχεία του δορυφόρου Sea Wifs δείχνουν ότι σε διάφορες περιοχές της νοτιοανατολικής Μεσογείου, οι συγκεντρώσεις του φυτοπλαγκτόν είναι οι χαμηλότερες που έχουν καταγραφεί από το 1999, γεγονός που προκαλεί ανησυχίες για τις επιπτώσεις στον πληθυσμό της υπόλοιπης ιχθυοπανίδας της Μεσογείου.
Οι τιμές συγκέντρωσης του φυτοπλαγκτόν κυμαίνονται από 0,01 έως 0,03 mg ανά κυβικό μέτρο θάλασσας, όταν παλαιότερα οι τιμές έφταναν και το 0,1 mg.
ι ετήσιοι άνεμοι που πνέουν συνήθως τον Αύγουστο εκδηλώνονται στις ελληνικές θάλασσες και κυρίως στο Αιγαίο. Πνέουν από τα βορειοδυτικά και εκδηλώνονται σε μια περιοχή που ξεκινά από τη Μαύρη Θάλασσα και καταλήγει στο Κρητικό Πέλαγος.
Η έντασή τους μπορεί να ξεπεράσει τα 6 και 7 μποφόρ. Μελτέμια μικρότερης έντασης υπάρχουν και στο Ιόνιο.
Συνέπειες της ταλάντωσης
Οι πρώτες παρατηρήσεις των επιστημόνων συσχετίζουν την ταλάντωση με διάφορες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι, αναλόγως τις τιμές του δείκτη δυναμικότητας της ταλάντωσης, ο μπακαλιάρος έχει διαφορετική ανάπτυξη κάθε χρόνο από περιοχή σε περιοχή, λόγω της διαφορετικής παραγωγής φυτοπλαγκτόν.
Επιπροσθέτως, έχουν παρατηρηθεί επιπτώσεις στη συμπεριφορά των κόκκινων ελαφιών στις ακτές της Νορβηγίας, τα οποία επιλέγουν να μεταναστεύσουν σε υψηλότερα ή χαμηλότερα βοσκοτόπια.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι απαιτείται να μελετηθούν περαιτέρω οι συνέπειες και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης που επηρεάζονται από το φαινόμενο, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και το οικοσύστημα της χώρα μας.
Τα μελτέμια έχουν μεγάλη περιβαλλοντική αξία για το θαλάσσιο οικοσύστημα της Μεσογείου, καθώς δροσίζουν τα ζεστά καλοκαίρια του Αυγούστου και προσφέρουν στα νερά απαραίτητο θρεπτικό υλικό για την ανάπτυξη του φυτοπλαγκτόν, το οποίο βρίσκεται στη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας.
Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι η συγκέντρωση του φυτοπλαγκτόν στις περιοχές που επηρεάζονται από τα μελτέμια για το 2010 μειώθηκε μέχρι και 10 φορές σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη!
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η μελέτη του μετεωρολογικού φαινομένου βρίσκεται ακόμα σε αρχικά στάδια παρατήρησης και δεν αποκλείουν ότι θα επαναληφθεί και στο μέλλον.
«Οι περσινές υψηλές θερμοκρασίες του Αυγούστου είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της απουσίας των μελτεμιών. Τα επόμενα χρόνια θα δοθούν περαιτέρω εξηγήσεις για τις συνέπειες της εξαφάνισης των καλοκαιρινών ανέμων.
Μέχρι στιγμής, πάντως, έχουμε σοβαρές ενδείξεις ότι ζούμε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής» τονίζει στη Real planet ο μετεωρολόγος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Μιχάλης Πετράκης.
Από τις Αζόρες
Η πιθανότερη αιτία της «εξαφάνισης» των μελτεμιών είναι το μετεωρολογικό φαινόμενο της ταλάντωσης που συντελείται πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό, σε μια περιοχή μεταξύ των Αζορών και της Ισλανδίας.
Τον τελευταίο καιρό η ταλάντωση παρουσιάζει διαφορετική συμπεριφορά απ’ ό,τι συνήθως, με αποτέλεσμα να επηρεάζει και τα μετεωρολογικά φαινόμενα του Αιγαίου τον μήνα Αύγουστο.
Οι επιστήμονες, αν και είχαν αυτές τις ενδείξεις, δεν μπορούσαν να συνδυάσουν τα δύο μετεωρολογικά φαινόμενα. Την ταλάντωση την υπολογίζουν βάσει μιας κλίμακας η οποία έχει θετικές και αρνητικές τιμές από -2 έως 2.
Οταν οι τιμές του δείκτη δυναμικότητας είναι αρνητικές, όπως το φετινό καλοκαίρι, τα μελτέμια είναι σπανιότερα και, κατά συνέπεια, οι θερμοκρασίες υψηλότερες.
Τη συσχέτιση αυτή έκαναν πρώτη φορά οι επιστήμονες του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσιών Ερευνών Θέμης Χρόνης, Διονύσης Ραίτσος και Δημήτρης Κάσσης. « Εδώ και 12 μήνες, συγκεκριμένα από τον Νοέμβρη του 2009 έως τον Οκτώβριο του 2010, ο δείκτης δυναμικότητας έχει κλειδώσει σε αρνητικές τιμές, με αποτέλεσμα να μην εμφανίζονται τα μελτέμια του Αυγούστου. Το φαινόμενο αυτό είναι πρωτοφανές και δεν έχει ξανασυμβεί τα τελευταία 60 χρόνια», επισημαίνει στην «R» ο Θ. Χρόνης.
Πιο ζεστή η θάλασσα
Οι μεταβολές της ατμόσφαιρας πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό επηρεάζουν, επίσης, το κατά πόσο βαρύς θα είναι ο χειμώνας σε όλο το Βόρειο Ημισφαίριο, από τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ μέχρι την Ευρώπη.
Τα δεδομένα που εξασφάλισαν οι επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία δείχνουν ότι όταν τα μελτέμια δεν εμφανίζονται, η θερμοκρασία του Αυγούστου είναι θερμότερη έως και 2 βαθμούς Κελσίου.
Οι συνέπειες δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους ακόμη και στο θαλάσσιο οικοσύστημα της Μεσογείου και να επιβεβαιώσουν τις ανησυχίες των επιστημόνων.
Τα στοιχεία του δορυφόρου Sea Wifs δείχνουν ότι σε διάφορες περιοχές της νοτιοανατολικής Μεσογείου, οι συγκεντρώσεις του φυτοπλαγκτόν είναι οι χαμηλότερες που έχουν καταγραφεί από το 1999, γεγονός που προκαλεί ανησυχίες για τις επιπτώσεις στον πληθυσμό της υπόλοιπης ιχθυοπανίδας της Μεσογείου.
Οι τιμές συγκέντρωσης του φυτοπλαγκτόν κυμαίνονται από 0,01 έως 0,03 mg ανά κυβικό μέτρο θάλασσας, όταν παλαιότερα οι τιμές έφταναν και το 0,1 mg.
ι ετήσιοι άνεμοι που πνέουν συνήθως τον Αύγουστο εκδηλώνονται στις ελληνικές θάλασσες και κυρίως στο Αιγαίο. Πνέουν από τα βορειοδυτικά και εκδηλώνονται σε μια περιοχή που ξεκινά από τη Μαύρη Θάλασσα και καταλήγει στο Κρητικό Πέλαγος.
Η έντασή τους μπορεί να ξεπεράσει τα 6 και 7 μποφόρ. Μελτέμια μικρότερης έντασης υπάρχουν και στο Ιόνιο.
Συνέπειες της ταλάντωσης
Οι πρώτες παρατηρήσεις των επιστημόνων συσχετίζουν την ταλάντωση με διάφορες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι, αναλόγως τις τιμές του δείκτη δυναμικότητας της ταλάντωσης, ο μπακαλιάρος έχει διαφορετική ανάπτυξη κάθε χρόνο από περιοχή σε περιοχή, λόγω της διαφορετικής παραγωγής φυτοπλαγκτόν.
Επιπροσθέτως, έχουν παρατηρηθεί επιπτώσεις στη συμπεριφορά των κόκκινων ελαφιών στις ακτές της Νορβηγίας, τα οποία επιλέγουν να μεταναστεύσουν σε υψηλότερα ή χαμηλότερα βοσκοτόπια.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι απαιτείται να μελετηθούν περαιτέρω οι συνέπειες και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης που επηρεάζονται από το φαινόμενο, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και το οικοσύστημα της χώρα μας.
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΥΤΤΗ
Από το άρθρο του
"Σίγησαν" τα μελτέμια
17/1/2011
http://www.real.gr/DefaultArthro.aspx?page=arthro&id=39393&catID=5
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου