97 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΟΔΟ ΣΤΑ ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ

 

97 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΟΔΟ

ΣΤΑ ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ

Στις 8 Δεκεμβρίου του εμπολέμου έτους 1916, ο Μωρίς Παλαιολόγος, Πρεσβευτής της Γαλλίας στην Αγία Πετρούπολη, κατέγραφε στο ημερολόγιο του μια συνομιλία του με κάποιον πληροφοριοδότη, ειδήμονα περί τα εργατικά, τις υπηρεσίες του οποίου η Πρεσβεία του μοιραζόταν με τις τσαρικές αρχές. Ρωτά, λοιπόν, ανήσυχος ο Παλαιολόγος αν οι «ντεφετιστικές θεωρίες του διαβόητου Λένιν έχουν κάποιαν απήχηση στο στράτευμα». Και ο πληροφοριοδότης τον καθησύχαζε πως ο Λένιν, εξόριστος στην Γενεύη, απομονωμένος από την Ρωσία -και με τα περισσότερα στελέχη του κόμματος του στα κάτεργα, μπορεί να υποστηρίζει τη «μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο», ωστόσο... «δεν επηρεάζει παρά μερικούς κατάδικους και εξόριστους, που θεωρούνται γενικώς πράκτορες των Γερμανών ή της Οχράνα» - της φοβερής μυστικής αστυνομίας των τσάρων.

Σε δύο περίπου μήνες η εξέγερση ξεσπούσε στην Πετρούπολη και εκθρόνιζε τον Τσάρο. Η μοναρχία κατέρρευσε, οι επαναστάτες επέβαλαν μια αντίμοναρχική «προσωρινή κυβέρνηση» και - επιπλέον - δημιούργησαν και τα σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών, αυτοσχέδιες βουλές με αντιπροσωπευτικό κύρος αλλά και οπλισμό. Στις 3 Απριλίου ο Λένιν έφτανε στον σταθμό της Φινλανδίας κι ένα μεγάλο πλήθος εξαθλιωμένων από τον πόλεμο Ρώσων τον υποδεχόταν με επευφημίες και κόκκινες σημαίες. Σύνθημα του «όλη η εξουσία στα σοβιέτ», σύνθημα του «καμιά υποστήριξη στον πόλεμο», σύνθημα του «καμιά εμπιστοσύνη στην προσωρινή κυβέρνηση», σύνθημα του «να μετατρέψουμε τη δημοκρατική-αντιμοναρχική επανάσταση σε σοσιαλιστική».

Οι καιροί είναι πολυτάραχοι, τα πολιτικά ρεύματα αλλάζουν κατεύθυνση από τη νύχτα ως το πρωί. Τον Ιούλιο του 1917 ο επικηρυγμένος από την προσωρινή κυβέρνηση Λένιν, αποφεύγει μόλις τη σύλληψη και φεύγει παράνομος από την Πετρούπολη, που τον είχε τόσο εντυπωσιακά υποδεχθεί πριν τρεις μήνες. Από την παρανομία προσπαθεί να πείσει το κόμμα του να αλλάξει πολιτική γραμμή. Να αντικαταστήσει το σύνθημα «όλη η εξουσία στα σοβιέτ» - σύνθημα ταυτισμένο με μια ειρηνική μεταβίβαση εξουσίας - με το σύνθημα της «ένοπλης εξέγερσης». Οι διαφωνίες μέσα στο κόμμα των μπολσεβίκων είναι μεγάλες. Η άποψη του Λένιν: η εξέγερση πρέπει να εκδηλωθεί μια μέρα πριν την έναρξη του Δεύτερου Συνεδρίου των Σοβιέτ. «Χτες ήταν πολύ νωρίς, αύριο θα είναι πολύ αργά...»

Ο Τζων Ρηντ, ο διασημότερος χρονογράφος εκείνων των πυρετωδών ημερών, καταγράφει μια συζήτηση του με τον Καθηγητή Σάτσκι, έναν από τους ηγέτες του συντηρητικού κόμματος των Καντέ. Τον ρωτά τι σκέπτεται για την εξέγερση που ετοιμάζουν οι μπολσεβίκοι. Κι εκείνος απαντά: «Δεν θα τολμήσουν, μα κι αν τολμήσουν, θα συντριβούν και δεν θα έχουν δύναμη στην Συντακτική Συνέλευση.» Άλλος ένας που έπεσε έξω! 

Την επομένη της συνομιλίας αυτής, στις 24 Οκτωβρίου με το παλιό ημερολόγιο και 6 Νοεμβρίου με το νέο, στις 10 το πρωί, στους δρόμους της Πετρούπολης κυκλοφορούσε η προκήρυξη: «Η προσωρινή κυβέρνηση ανετράπη. Η κρατική εξουσία πέρασε στα χέρια των εντολοδόχων του Σοβιέτ Πετρούπολης - των εργατών και στρατιωτών βουλευτών, της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής... ». Κρυμμένος στο σπίτι κάποιας Μαργαρίτας Φοφάνοβα, ο Λένιν περιμένει.

Το ίδιο βράδυ τα Χειμερινά Ανάκτορα, έδρα και τελευταίο οχυρό της προσωρινής κυβέρνησης, έχουν καταληφθεί. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα το τμήμα των ευελπίδων και το «γυναικείο τάγμα» που είχαν μείνει να τα φρουρούν παραδίδονται, και οι υπουργοί συλλαμβάνονται. Ο Λένιν έχει πάει ήδη κρυφά στο Μέγαρο Σμόλνυ και διευθύνει την εξέγερση. Την επομένη, ως «Πρόεδρος του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού», εισηγείται στο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ το περίφημο διάταγμα για την Ειρήνη: «Η κυβέρνηση των εργατών και των αγροτών που δημιουργήθηκε από την Επανάσταση προτείνει σε όλους τους εμπόλεμους λαούς και τις κυβερνήσεις τους ν' αρχίσουν αμέσως διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη, δημοκρατική ειρήνη[...] Η κυβέρνηση θεωρεί τη συνέχιση του πολέμου ως το μεγαλύτερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας...»

Οι «ντεφετιστικές θεωρίες» που ανησυχούσαν τον Γάλλο πρεσβευτή είχαν μετατραπεί σε κρατική πολιτική σε λιγότερο από δέκα μήνες μετά τις καθησυχαστικές πληροφορίες που κατέγραψε στο ημερολόγιο του και κοινοποιούσε στο Παρίσι. Οι επαναστάσεις είναι συνήθως απρόβλεπτες. Ακόμη και για τους πρωταγωνιστές τους μερικές φορές.

Συμπληρώθηκαν φέτος 97 χρόνια από εκείνες τις «δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο». Κι είναι ίσως η πιο ενδιαφέρουσα επέτειος. Όχι τόσο γιατί η απόσταση των 97 ετών επιτρέπει μια ψύχραιμη και νηφάλια -χωρίς ρομαντικές εξιδανικεύσεις και χωρίς μυωπικές προκαταλήψεις και εμπάθειες - αποτίμηση των γεγονότων του μυθικού 1917, της σημασίας της μεγάλης εκείνης ρήξης και των αλλαγών που έφερε στον ρου της ιστορίας των ανθρώπων. Αλλά κυρίως επειδή 97 χρόνια μετά, η Ρωσία, πατρίδα της επανάστασης εκείνης είδε μετά την περεστρόϊκα την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την εν συνεχεία προσπάθεια αναβίωσης μιας άλλης συνομοσπονδίας υπό την ηγεσία της, επιτυγχάνοντας να βρίσκεται και πάλι στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων όλου του κόσμου, μαγνήτης ελπίδων, φόβων και ερωτημάτων μέσα σε ένα κόσμο που βρίσκεται κάτω από μια τεράστια κρίση και με τις ΗΠΑ να χάνουν σιγά-σιγα την εικόνα της μοναδικής παγκόσμιας δύναμης.