Ο Γ.Α. Καρτάλης, η αγωνιστική προσφορά του και η απλή αναλογική

 

Ο Γ.Α. Καρτάλης, η αγωνιστική προσφορά του και η απλή αναλογική

Σήμερα που η απλή αναλογική δέχεται τα πυρά των υποστηρικτών των αυτοδύναμων κυβερνήσεων καλό θα ήταν οι αρχηγοί αλλά και οι οπαδοί των κομμάτων της μείζονος αλλά και της ελάσσονος αντιπολίτευσής να θυμηθούν και να μελετήσουν την ιστορία του κόμματος «Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού (Δ.Κ.Ε.Λ.)» και του Γεωργίου Καρτάλη που υπήρξε υπέρμαχος της καθιέρωσης της απλής αναλογικής ως του δικαιότερου συστήματος στις εκλογικές αναμετρήσεις γιατί όπως υπεστήριζε «Το αναλογικόν είναι το σχετικώς δικαιότερον σύστημα, το οποίο επιτρέπει την έκφρασιν ποικίλων τάσεων και ροπών».

Το Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού (Δ.Κ.Ε.Λ.) ήταν ένα πολιτικό κόμμα στο χώρο της κεντροαριστεράς, που ιδρύθηκε από τον Γεώργιο Καρτάλη και τον Αλέξανδρο Σβώλο. Το κόμμα ανέστειλε τη λειτουργία του το 1961 μετά τη συμμετοχή του στην ίδρυση της Ενώσεως Κέντρου.

Το Δ.Κ.Ε.Λ ιδρύθηκε την 1 Σεπτεμβρίου 1953. Προήλθε από τη συγχώνευση του Δημοκρατικού Κόμματος και των στελεχών που είχαν διαγραφεί από την Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου, και του Σοσιαλιστικού Κόμματος-Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας.  Του τελευταίου ηγέτης ήταν ο Αλέξανδρος Σβώλος ενώ από το Δημοκρατικό κόμμα δέσποζε η προσωπικότητα του Γ.Α. Καρτάλη.

Σε σύσκεψη στελεχών του Δημοκρατικού Κόμματος Εργαζόμενου Λαού που έγινε στον Βόλο τον Απρίλιο του 1956, ο Γεώργιος Καρτάλης ανέπτυξε τις θέσεις του κόμματος. Επιγραμματικά ανέφερε, "για την εσωτερική πολιτική, γενική πολιτική αμνηστία, κατάργηση των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων, παροχή συνδικαλιστικών ελευθεριών. Για τον οικονομικό τομέα, δικαία κατανομή φορολογικών βαρών, λύση αγροτικού προβλήματος δια της αναπτύξεως εμπορικών σχέσεων με τα ανατολικά κράτη. Για την εξωτερική πολιτική, ίση φιλία προς όλους, ευθυγράμμιση της πολιτικής της Ελλάδας με την πολιτική της ενεργού συνυπάρξεως".

Το Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού υποστήριξε ανοιχτά τη συνεργασία με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά το 1954 μετά την ψήφιση του εκλογικού νόμου που έφερε ο Ελληνικός Συναγερμός. Ο Καρτάλης με τα δέκα σημεία του "ελάχιστου προγράμματος" που προτείνει προωθεί την συμπαράταξη όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης και θέτει τα θεμέλια δημιουργίας της "Δημοκρατικής Ενώσεως".

Στις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου 1956 η Δημοκρατική Ένωσις λαμβάνει το 48,15 % των ψήφων ενώ η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις λαμβάνει το 47,38%. Εντούτοις, λόγω του εκλογικού συστήματος και των εκλογικών περιφερειών, τις περισσότερες έδρες καταλαμβάνει η Ε.Ρ.Ε., με τη Δημοκρατική Ένωση να παίρνει 132 έδρες. Εκ των 132 εδρών της Δημοκρατικής Ένωσης, το Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού λαμβάνει 20 έδρες. Λαμβάνει δηλαδή το 7 % των εδρών, ποσοστό μεγαλύτερο από την πραγματική του εκλογική δύναμη. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι η Ε.Δ.Α. ενίσχυσε τους υποψηφίους του κόμματος.

Λίγες μέρες μετά τις εκλογές απεβίωσε αιφνιδίως ο Αλέξανδρος Σβώλος, και ο Γεώργιος Καρτάλης παραμένει ο μόνος αρχηγός του Δημοκρατικού Κόμματος Εργαζόμενου Λαού. Μετά το θάνατο και του Καρτάλη, την ηγεσία του κόμματος ανέλαβε ο Στυλιανός Αλλαμανής.

Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο θάνατος ενός καθαρού πνεύματος όπως ήταν ο Καρτάλης στέρησε την πατρίδα μας από μια αξιόλογη πολιτική φυσιογνωμία.

Ενόψει των εκλογών του 1958, έγιναν συζητήσεις για εκλογική συνεργασία με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, οι οποίες δεν καρποφόρησαν, με αποτέλεσμα επτά βουλευτές (Ζάκκας, Μπραδήμας, Βουλόδημος, Σκυλλάκος, Παπαβασιλείου, Γαληνός, Στρατής) και στελέχη, μεταξύ άλλων ο Ηλίας Τσιριμώκος και ο Κομνηνός Πυρομάγλου, να αποχωρήσουν από το κόμμα και να συνεργαστούν με την Ε.Δ.Α.. Τελικά το Δ.Κ.Ε.Λ. συμμετείχε στο συνασπισμό της Προοδευτικής Αγροτικής Δημοκρατικής Ενώσεως και κατέκτησε μία μόνον έδρα. Το έτος 1961 απετέλεσε ένα από τα πολλά κόμματα του Κέντρου που συγχωνεύθηκαν για την ίδρυση της Ενώσεως Κέντρου.

 

 

Ο Καρτάλης ήταν γόνος παλιάς οικογένειας αγωνιστών και πολιτικών του Βόλου και έφυγε από κοντά μας πάρα πολύ νέος, μόλις 49 ετών το φθινόπωρο του 1957. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, συνεργαζόμενος με τον Αλέξ. Σβώλο, συνέτεινε αποφασιστικά στην ενότητα των προοδευτικών δυνάμεων και στην εδραίωση ενός σοσιαλιστικού κινήματος στη χώρα μας. Βέβαια, εκείνη η προσπάθεια δεν ήταν δυνατόν να αποδώσει μεγάλα αποτελέσματα, γιατί όπως σωστά επισήμανε ο Ηλ. Τσιριμώκος, «Οι ανάγκες της Δημοκρατίας που είναι ανάγκες ζωής, στοιχειώδους αναπνοής για τον σοσιαλισμό, αξιούσαν το μέγιστο δυνατό πλάτος. Μα η ιδεολογική συνέπεια απαιτούσε την περίσκεψη. Έτσι το πρώτο βήμα του Σβώλου ήταν μικρό. Δέχθηκε τη συγχώνευση με μόνη την ομάδα Καρτάλη, που είχε ονομασθεί "Δημοκρατικό Κόμμα" και αξίωσε να ονομασθεί το ενιαίο κόμμα, «Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού», για να δείξει καθαρά τι πάει να κάνει...»

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κι ο Σβώλος κι ο Καρτάλης κατέβαλαν προσπάθεια σε μια δύσκολη περίοδο να επιτύχουν την ενότητα στο χώρο του Κέντρου. Την αιτία της αποτυχίας επισήμανε ο Ηλ. Τσιριμώκος: «Γενικότερη ενότητα στο χώρο του Κέντρου και δημιουργία ενός μόνου κόμματος, ούτε σαν απώτερος σκοπός δεν μπορούσε να θεωρηθεί πραγματοποιήσιμη την εποχή εκείνη. Πάντως, για τον Σβώλο, θα ήταν μια απίθανη και ξένη προς τις διαθέσεις του προοπτική. Πολύ αργότερα -τέλος 1956, αρχές 1957- έκανε μια τέτοια προσπάθεια ο Καρτάλης, με αποτέλεσμα να ενωθούν οι "δύο πτέρυγες των Φιλελευθέρων" αφήνοντας έξω από την ενότητα το ΔΚΕΛ. Τούτο σημαίνει πως τα συνειδητά συντηρητικά στοιχεία και άλλες αδυναμίες του Κέντρου δεν μπορούσαν ακόμη τότε να κατανικηθούν...»

Όμως ο Καρτάλης κατέβαλε μια σημαντική προσπάθεια συνεργασίας των αριστερών δυνάμεων. Είχε προτείνει δέκα σημεία «ελάχιστου προγράμματος» για να συμπαραταχθούν όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης   συμπεριλαμβανομένης και της ΕΔΑ. Άλλωστε, Σβώλος και Καρτάλης είχαν ήδη αρχίσει επαφές και συζητήσεις με τον Ιω. Πασαλίδη, για την οργάνωση κοινού αγώνα κατά της Δεξιάς. Και προκάλεσε αίσθηση το γεγονός ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης, με άρθρο του που μετέδωσε ο ραδιοσταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα», επήνεσε τα «δέκα σημεία» και τα αποδέχθηκε. Αυτή η σύμπτωση απόψεων ΔΚΕΛ - ΕΔΑ - ΚΚΕ προκάλεσε άμεσες κυβερνητικές αντιδράσεις. Οι κύκλοι του «Ελληνικού Συναγερμού» του Παπάγου εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, για να επικρίνουν ολόκληρη την αντιπολίτευση ότι «συνεργαζόταν με το ΚΚΕ». Οι ψυχώσεις εκείνων των χρόνων ήσαν πολύ έντονες και ο Γ. Παπανδρέου έσπευσε να διαχωρίσει τη θέση του κόμματος των Φιλελευθέρων, μ' αυτή τη δήλωση: «Το άρθρον του Ζαχαριάδη βοηθεί προς αποσαφήνισιν της πολιτικής καταστάσεως. Υπάρχουν πλέον εις την χώραν τρεις πολιτικοί σχηματισμοί. Συναγερμός, Κέντρον και "Λαϊκόν Μέτωπον", το οποίον σημαίνει συνοδοιπορίαν με το ΚΚΕ. Έκαστος πλέον καλείται να λάβει σαφή θέσιν...»

Η ένωση του 1956

Στις εκλογές του 1956 όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατήλθαν σε ενιαίο σχηματισμό, την «Δημοκρατική Ένωση», για να αντιμετωπίσουν τη νεοϊδρυθείσα ΕΡΕ. Το ΔΚΕΛ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια που κατεβλήθη για να υλοποιηθεί η ενότητα στο χώρο της αντιπολίτευσης. Ιστορική στα πολιτικά χρονικά της Λάρισας έμεινε η συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου του 1956 στην πόλη, όπου μίλησαν ο Γ. Καρτάλης και ο στρατηγός Στέφ. Σαράφης. Πολύ πριν από τις 11 το πρωί, χιλιάδες κόσμου είχαν συρρεύσει μέσα κι έξω από το κινηματοθέατρο «Ορφεύς» και αποθέωσαν τους δυο πολιτικούς. Ο Καρτάλης στην ομιλία του είπε μεταξύ άλλων ότι: «Όπως ο ελληνικός λαός έδωσε πρώτος το παράδειγμα της καθολικής αντιστάσεως εναντίον του εχθρού, έτσι τώρα ο ελληνικός λαός δίδει πρώτος το παράδειγμα της ενώσεως όλων των πραγματικώς δημοκρατικών δυνάμεων...» Και εξέφρασε την ικανοποίηση του, διότι «μέγα ρόλον διά την δημιουργίαν αυτής της Δημοκρατικής Ενώσεως, έπαιξε το Δημοκρατικόν Κόμμα...»

Ο Γ. Καρτάλης πίστευε ότι ήταν ανάγκη να καθιερωθεί η Απλή Αναλογική, σαν μόνιμο εκλογικό σύστημα. Όπως είχε τονίσει σε συνέντευξη του στο περιοδικό «Εικόνες» της Ελ. Βλάχου, «Η πολιτική εξέλιξις της Ελλάδος, που είναι εισέτι ρευστή, δεν επιτρέπει το πλειοψηφικόν, το οποίον προϋποθέτει, κατά το κλασικόν παράδειγμα της Αγγλίας και των ΗΠΑ, δικομματικόν σύστημα. Το αναλογικόν είναι το σχετικώς δικαιότερον σύστημα, το οποίο επιτρέπει την έκφρασιν ποικίλων τάσεων και ροπών, αι οποίαι δημιουργούνται εκ της οικονομικής εξελίξεως της Ελλάδος από αγροτικής εις βιομηχανικήν οικονομίαν. Αναμφισβήτητα και ανεξαρτήτως μονίμου εκλογικού συστήματος, αι προσεχείς εκλογαί πρέπει να διενεργηθούν με την απλήν αναλογικήν...»

Όταν τότε ο Καρτάλης μιλούσε για τις «προσεχείς εκλογές», δεν μπορούσε να φαντασθεί πως κατά την εκλογική αναμέτρηση του 1958, εκείνος δεν θα βρισκόταν πια στη ζωή... Πάντως, την άποψη του εκείνη την δικαιολογούσε, επειδή «ο θάνατος των δύο ισχυρών προσωπικοτήτων Πλαστήρα και Παπάγου έχουν δημιουργήσει συμβατικάς απλώς πολιτικάς δυνάμεις και ως εκ τούτου, η απλή αναλογική θα επιτρέψει την ορθήν απογραφήν των πολιτικών τάσεων...»

 

 

Η είδηση του θανάτου

Ο Καρτάλης υπέφερε από την καρδιά του και στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1957 έφυγε για το Λονδίνο, χωρίς να υποψιάζεται ότι δεν θα ξαναγύριζε ζωντανός στην Ελλάδα. Στις εφημερίδες της 28ης Σεπτεμβρίου, μεγάλοι τίτλοι ανήγγειλαν το τραγικό γεγονός και πληροφορούσαν το λαό, ότι: «Νυκτερινά τηλεγραφήματα από το Λονδίνο μετέδωσαν ότι απέθανε χθες εκεί ο Γεώργιος Καρτάλης, αρχηγός του "Δημοκρατικού Κόμματος". Ο θάνατος επήλθε από συγκοπή της καρδίας. Παρά το πλευρόν του μεταστάντος ευρίσκετο η σύζυγος του. Η σορός του Γεωργ. Καρτάλη μεταφέρεται σήμερα το πρωί στας Αθήνας με ειδικό αεροπλάνο της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Η κηδεία του θα γίνει δημοσία δαπάνη, η ημέρα της κηδείας του θα ορισθεί μετά την επάνοδο στας Αθήνας και της συζύγου του μεταστάντος. Όπως είναι γνωστόν, ο Γεώργ. Καρτάλης προ πέντε μηνών έπαθε έμφραξιν του μυοκαρδίου, ενοοηλεύθη δε επί μακρόν στον Ευαγγελισμό. Μετά την έξοδο του από το νοσοκομείο απεσύρθη προς ανάπαυσιν σε προάστιο των Αθηνών, από όπου δεν έπαυε να παρακολουθεί την πολιτικήν κίνησιν. Προ 10 ημερών ανεχώρησε, συνοδευόμενος από τη σύζυγόν του, στη βρετανική πρωτεύουσα, προκειμένου να εξετασθεί από ιατρούς και να υποβληθεί σε συστηματικότερη θεραπεία...»

Προτού αναχωρήσει για το εξωτερικό, ο Καρτάλης προήδρευσε κοινής συσκέψεως των μελών της Κεντρικής Επιτροπής και της Κοινοβουλευτικής Ομάδος του «Δημοκρατικού Κόμματος», έχοντας δίπλα του τον στενό του συνεργάτη και «υπαρχηγό» του κόμματος, τον Στέλιο Αλλαμανή. Σ' εκείνη τη σύσκεψη ο Καρτάλης εξέθεσε δια μακρών τις απόψεις του για την πολιτική κατάσταση και χάραξε προοπτικές. Αυτή υπήρξε η τελευταία πολιτική του πράξη...

Σε ανακοίνωση που εξέδωσε την ίδια μέρα η ΕΔΑ τόνισε ότι: «Ο ξαφνικός θάνατος του Γ. Καρτάλη στερεί την παράταξιν της Δημοκρατίας από ένα συνεπή αγωνιστή και την πολιτική ζωή της χώρας από ένα εκ των επιφανέστερων ανδρών. Η Διοικούσα Επιτροπή της ΕΔΑ εκφράζει προς την οικογένειαν του και το Δημοκρατικόν Κόμμα την βαθύτατη λύπη της και ειλικρινώς συμμετέχει στο πένθος τους». Ο αρχηγός της ΕΠΕΚ Σάββας Παπαπολίτης επισήμανε μεταξύ άλλων ότι ο εκλιπών «ως υπουργός του Συντονισμού της κυβερνήσεως Πλαστήρα έθεσε τα θεμέλια της εξυγιάνσεως της οικονομίας της χώρας. Η αγωνιστική του ωσαύτως ικανότης τον ανεβίβασεν εις την πρώτην γραμμήν των πολιτικών ανδρών του τόπου. Η ΕΠΕΚ, από την οποίαν προήρχετο, μαζί με τα συλλυπητήρια της προς την οικογένειάν του εκφράζει την βαθυτάτην οδύνην της διά την απώλειαν ενός εξόχου πολιτικού ανδρός, όπως ήτο ο Γ. Καρτάλης...»

Δηλώσεις για να εξάρουν την προσωπικότητα του αρχηγού του «Δημοκρατικού Κόμματος» έκαναν όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί. Ο Σπ. Μαρκεζίνης γράφει στη «Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία» του, ότι ο Γ. Καρτάλης «εμφανώς απογοητευμένος από τις μέχρι τότε πολιτικές εξελίξεις και αισθανόμενος ορφανός μετά τον θάνατο του Αλεξ. Σβώλου, συναρχηγού του "Δημοκρατικού Κόμματος Εργαζομένου Λαού", μου εξωμολογήθη την πρόθεσίν του να αποσυρθεί από την πολιτική ζωή». Η συνάντηση αυτή των Καρτάλη - Μαρκεζίνη είχε πραγματοποιηθεί λίγο καιρό προτού αρχηγός του ΔΚΕΛ αναχωρήσει για το Λονδίνο, στην Εκάλη όπου παραθέριζε. Πράγματι, ο Καρτάλης ένιωθε κουρασμένος εξαιτίας των προβλημάτων που είχε με την υγεία του, αλλά του είχε κοστίσει πολύ ο θάνατος του Σβώλου, με τον οποίο τον συνέδεε αδελφική φιλία και για τον οποίον έλεγε ότι «η παρουσία του σκόρπιζε μια παρηγορητική θαλπωρή, δημιουργούσε γύρω του μιαν ατμόσφαιρα συναισθηματικής βεβαιότητος».

Ο θάνατος που άρπαξε βίαια, απότομα, τόσο τον Σβώλο όσο και τον Καρτάλη, σε διάστημα ενός χρόνου, τον έναν από τον άλλο, στέρησε τη χώρα από τη δυνατότητα να προωθηθεί ένα μεγάλο σοσιαλιστικό κίνημα. Όπως τόνιζε χαρακτηριστικά ο Κ. Δεσποτόπουλος σ' ένα άρθρο του στην «Ελευθερία», αφιερωμένο στον Καρτάλη, «Ανηρπάγη ο έξοχος ανήρ, πριν φθάσει το ήμισυ του αιώνος η ζωή του. Και έχασεν η Ελλάς την μεγαλυτέραν ελπίδα της διά πολιτικήν ηγεσίαν, αξίαν της ιστορίας της...»

Πηγή:

Με βάση το άρθρο «Η αγωνιστική προσφορά του Καρτάλη» του Γ.Α Λεονταρίτη στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της 22ας ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1997 και διασκευή-εμπλουτισμός του με στοιχεία από το διαδίκτυο.