Τα εμπόδια προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

Τα εμπόδια προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

Του John Lloyd*

Η οικονομική ιδέα που στηρίζει την ενοποίηση της Ευρώπης έρχεται σήμερα σε σύγκρουση με την ιδέα της εθνικής ανεξαρτησίας, που είναι ριζωμένη στη νοοτροπία κάθε Ευρωπαίου. Καθίσταται ολοένα και πιο ξεκάθαρο ότι η εθνική ταυτότητα τελικά υπερισχύει, καθώς εμπεριέχει κομμάτια από την ιστορία μας που μπορεί να αξιοποιηθούν ως θεμέλια για το παρόν και οδηγοί για το μέλλον. Εάν τα αγνοήσει κανείς είναι σαν να αγνοηθούν ηθικά και πνευματικά στοιχεία της ύπαρξής του.

Τα περισσότερα από τα τελευταία 60 χρόνια πέρασαν λίαν ικανοποιητικά για έναν αυξανόμενο αριθμό κρατών–μελών. Δημιουργήθηκαν επενδυτικές ευκαιρίες στα φτωχά κράτη–μέλη. Καταρρίφθηκαν φυσικά και ψυχολογικά εμπόδια μεταξύ κρατών–μελών, διευκολύνοντας την ελεύθερη μετακίνηση των πολιτών τους όταν κάποτε η διέλευση των εθνικών συνόρων γινόταν υπό συγκεκριμένες και πολλές φορές αυστηρές προϋποθέσεις. Προσέφερε στα κράτη–μέλη της πρώην Σοβιετικής Ενωσης ένα πρότυπο οικονομικής και κοινωνικής ζωής για να χαράξουν μια κατεύθυνση. Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι εξουδετέρωσε την αρνητική προοπτική ενός νέου πολέμου στην Ευρώπη, καθιστώντας τον αδιανόητο.

Το όνειρο των ιδρυτών της ενωμένης Ευρώπης ήταν να εξελιχθεί σε ένα ομοσπονδιακό κράτος. Πίστευαν ότι ιδεολογικά θα μπορούσε να αναπτυχθεί μια ενωμένη Ευρώπη, θέτοντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις σε πρακτική βάση. Ενας από τους βασικούς εμπνευστές και ιδρυτές της, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ρ. Σουμάν είχε πει σε μια ομιλία του, το 1948:

«Προχωρούμε σε ένα μεγάλο πείραμα, την εκπλήρωση ενός ονείρου που επί δέκα αιώνες μοιράζονται οι λαοί της Ευρώπης: τη δημιουργία ενός κοινού οργανισμού, που θα βάλει τέλος στον πόλεμο και θα εδραιώσει την ειρήνη στο εσωτερικό».

Δύο χρόνια μετά, σε άλλη ομιλία του, ο κ. Σουμάν προσέθεσε τις ακόλουθες διαπιστώσεις:

«Η ενωμένη Ευρώπη δεν θα ολοκληρωθεί σε μια στιγμή ή βάσει ενός μόνον σχεδίου. Θα θεμελιωθεί βάσει απτών επιτευγμάτων, που θα καλλιεργήσουν πνεύμα αλληλεγγύης.

Αλλά η αλληλεγγύη επιτυγχάνεται εύκολα όταν οι συνθήκες είναι καλές. Στις δύσκολες στιγμές, όμως, τίθεται σε δοκιμασία. Η αληθινή αλληλεγγύη κτίζεται πάνω σε κοινές εμπειρίες και αμοιβαιότητα όταν η απόγνωση κυριαρχεί. Ενισχύεται από τα μέλη μιας κοινότητας που παραμένουν δεμένα μεταξύ τους, είτε πρόκειται στο μέρος όπου ζουν ή εργάζονται είτε ζουν σε καθεστώτα καταπίεσης ή κακοτυχίας. Αυτή τη μορφή αλληλεγγύης δεν τη μοιράζονται οι Ευρωπαίοι».

Διακρινόμαστε λίγο έως πολύ από μια διαφορετική μορφή αλληλεγγύης. Εχουμε μάθει να σεβόμαστε την εθνική ταυτότητα των εταίρων μας. Κάθε χώρα της Ευρώπης έχει τη δική της εθνική εορτή, όπου γιορτάζουμε την κατάκτηση της ανεξαρτησίας, της ελευθερίας και της δημιουργίας ενός έθνους με έναν λαό που κάποτε ήταν καταπιεσμένος υπό την κυριαρχία μιας άλλης χώρας.

Σε αυτό τον περίπλοκο ιστό συνθημάτων, ιδανικών και προκαταλήψεων, οι πολιτικοί έχουν αναπτυχθεί και εξελιχθεί ανάλογα με τις περιστάσεις και τις συνθήκες. Σήμερα, μετά τόσο καιρό, η ψυχρή λογική των οικονομολόγων ότι θα πρέπει να υπάρξει μια κοινή οικονομική, χρηματοοικονομική και πολιτική διοίκηση αρχίζει να εξελίσσεται σε κοινή συνείδηση. Ακόμη και μέλη του βρετανικού κόσμου, τα οποία ουδέποτε ήθελαν να συμμετάσχουν στην ομάδα του ευρώ, μοιράζονται αυτήν την άποψη. Ομως, σήμερα, η λογική της οικονομικής σκέψης αντιτίθεται σε αυτήν την ιδέα, τείνοντας στην εθνική ανεξαρτησία.

Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα πρέπει πλέον να λάβουν μέτρα για τα οποία δεν είναι προετοιμασμένοι ούτε οι ίδιοι ούτε οι ψηφοφόροι τους. Πρέπει να προασπίσουν την αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών, παραμερίζοντας εξάρσεις εθνικισμού. Πρέπει να καλλιεργήσουν την ιδέα ότι μέρος των δικών τους φόρων θα καλύπτει τις ανάγκες συνταξιοδότησης ή ιατρικής κάλυψης για πολίτες άλλων χωρών που ανήκουν στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Οταν καλλιεργηθεί αυτή η νοοτροπία, τότε η νίκη είναι μονόδρομος. Τα πληθωρικά χρόνια των τελευταίων έξι δεκαετιών δεν ήταν εποικοδομητικά για τους πολιτικούς και τους ψηφοφόρους τους. Απέσπασαν την προσοχή όλων από τα θεμέλια και τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αλλά η επιλογή για μια ενωμένη Ευρώπη παραμένει υπαρκτή. Και, μόλις παρέλθει το θέρος, αυτή η επιλογή θα πρέπει να υλοποιηθεί.

* Αρθρογράφος στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_1_29/07/2012_490636