Η μητρική κληρονομιά

Η μητρική κληρονομιά

Της MIRI RUBIN*

ΤΗΕ GUARDIAN

Οι μητέρες σήμερα είναι στριμωγμένες ανάμεσα στην παραδοσιακή εικόνα της τροφού και τις προσδοκίες της αυτονομίας, που διαμορφώθηκαν από τις γυναίκες τις   τελευταίες δεκαετίες. Όπως  δείχνουν η τόσο διαφορετικές μεταξύ τους ιστορίες της Τζέι Γκοϋντι**, της Τζούλι Μέγιερσον*** και της Μισέλ Ομπάμα, τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι μητέρες δεν είναι μόνο προσωπικά  δράματα, αλλά και αντικείμενο συλλογικής περιέργειας και σαγήνευσης. Η χριστιανική κουλτούρα δημιούργησε τις δύο πιο φορτισμένες εικόνες της μητρότητας: Τη Μαντόνα, νεαρή μητέρα με το παιδί στην αγκαλιά της, και την Πιετά, τη μητέρα που θρηνεί  τον γιο της. Η πίστη στον Θεό που γεννιέται από μια θνητή γυναίκα έκανε τη  γέννηση και τη μητρότητα θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος. Πόλεις, όπου οι αξιοσέβαστες γυναίκες έμεναν κλεισμένες στο σπίτι για λόγους σεμνότητας -όπως η Ιουλιέτα  στη Βερόνα—, επιδείκνυαν ταυτόχρονα αγάλματα της Παρθένου Μαρίας να κρατάει τον μικρό Ιησού στα γόνατα της και να του προσφέρει τον μαστό της. Μια δραστηριότητα ιδιωτική, που μάλιστα αποκαλύπτει μέρος του γυναικείου σώματος, του οποίου η σεμνότητα απαγορεύει τη θέαση, περνάει έτσι στη δημόσια σφαίρα.

Στην προσπάθεια τους να μειώσουν την παραβατικότητα στους δρόμους, δημοτικά συμβούλια σε αναγεννησιακές πόλεις τοποθετούσαν εικόνες και αγάλματα αγίων, και κυρίως της Παναγίας, σε λαϊκές γειτονιές και σε κτίρια του κέντρου, με τη σκέψη ότι, κάτω από το βλέμμα της σεπτής μητέρας, οι άντρες θα ήταν λιγότερο πιθανό να κλέβουν πορτοφόλια, να στήνουν καβγάδες, να παρενοχλούν γυναίκες και να ουρούν στους τοίχους. Κανένας  βασιλιάς, αυτοκράτορας, στρατηγός ή πρόεδρος δεν έχει τόση δύναμη να μας κάνει να αναλογιστούμε τα λάθη και να διορθώσουμε τις αδυναμίες μας, όση έχουν οι μητέρες και οι γιαγιάδες μας.

Μια τέτοια γυναικεία αυθεντία ήταν το υποπροϊόν κοινωνικών διευθετήσεων, οι οποίες ήταν κατά βάση πατριαρχικές. Οι άνδρες διαχειρίζονταν την οικογενειακή περιουσία, ασχολούνταν με την πολιτική και τον πόλεμο, και επιδίδονταν σε δραστηριότητες αναψυχής μαζί με άλλους άνδρες. Τότε  όπως και τώρα, πολλές γυναίκες εργάζονταν παράλληλα με τα οικιακά τους καθήκοντα, ιδίως στις αγροτικές κοινότητες. Όμως η ανατροφή των παιδιών ήταν αποκλειστικά δική της φροντίδα. Η οικιακή σφαίρα ανήκε στις γυναίκες. Αυτό δεν σήμαινε μόνο τη φροντίδα για τις υλικές  ανάγκες της οικογένειας, αλλά και για την ηθική της συγκρότηση. Το σπίτι ήταν ο χώρος των γυναικών και των παιδιών, του οικείου και του παρηγορητικού: φαγητό, τραγούδι, προσευχή, παιχνίδι.

Εκεί όπου η εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής θεωρούνταν καθοριστική για να γίνει το παιδί άνδρας, τα αγόρια απομακρύνονταν από το σπίτι σε μικρή ηλικία για να διδαχθούν από άνδρες. Στις εμπορικές και στις πολεμικές κοινωνίες, η εκπαίδευση αποσπούσε τους εφήβους από το σπίτι, καθώς εισάγονταν στις σφαίρες της ανδρικής κοινωνικότητας. Η ζωή στον στρατό ή στις εμπορικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις ήταν έντονα ανταγωνιστική και συχνά σχετιζόταν με τη σωματική σκληραγώγηση. Οι μητέρες και οι αδελφές, οι θείες και οι γιαγιάδες στο σπίτι -είτε αυτό βρισκόταν στο μεσαιωνικό φέουδο είτε σε ινδιάνικο χωριό στην Αμερική-ταυτίζονταν για τους νεαρούς άνδρες με τη γλυκύτητα, την άνεση και την παρηγοριά, με το καθήκον τους σε εκείνες που τους είχαν διδάξει τις πρώτες τους λέξεις.

Πώς επηρεάζει η ιστορία αυτή τη ζωή μας; Ενώ μοιραζόμαστε την πολιτιστική κληρονομιά που έκανε τη μορφή της μητέρας πεμπτουσία της φροντίδας και της αυταπάρνησης, και ενώ μας συγκινεί η Πιετά του Μιχαήλ  Αγγέλου ή το Άβε Μαρία του Σούμπερτ, πολλά έχουν αλλάξει. Οι μητέρες δεν κατοικούν πλέον τη φαντασία μας μόνο σαν φύλακες - άγγελοι του σπιτιού και των μυστηρίων του. Σε κοινωνίες όπου οι γυναίκες έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, τα  πολιτικά δικαιώματα και την επαγγελματική σταδιοδρομία, οι μητέρες κατοικούν στις ίδιες σφαίρες με τους άρρενες συντρόφους τους και τα τέκνα τους. Αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις στη δουλειά και στον δρόμο. Οι μητέρες δεν μένουν κρυμμένες μέσα στο χωρίς ηλικία σκοτεινό πέπλο τους, ούτε εξαρτώνται μόνο από την υποστήριξη ενός αυστηρού, σκληροτράχηλου πατέρα. Αυτή η νέα μητρότητα είναι πολύχρωμη, αλλά και μπερδεμένη. Οι μητέρες ποζάρουν καμιά φορά σαν τη Μαντόνα ή την Πιετά, αλλά συνήθως γράφουν οι ίδιες το σενάριο της ζωής τους.

* Η Μίρη  Ρούμπιν είναι συγγραφέας τον βιβλίου «Mother of God: A History of Virgin Mary»

* * Η νεαρή σταρ του Μπiγκ Μπράδερ, μητέρα δύο παιδιών, η οποία θέλησε να την παρακολουθεί ο φακός μέχρι τη στιγμή του θανάτου της από καρκίνο

*** Γνωστή Αγγλίδα πεζογράφος, η οποία προκάλεσε θόρυβο, όταν αφηγήθηκε σ' ένα βιβλίο τη δραματική ιστορία του γιου της, που πέθανε από κατάχρηση ναρκωτικών.

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"