Προς άνθρωπον
Με την έκφραση «προς άνθρωπον»
ορίζεται η απόδειξη εκείνη της οποίας η ισχύς εξαρτάται όχι από το πόσο
αξιόπιστη είναι η ίδια, αλλά από το ποιος την παραθέτει. Λέμε «το είπε ο
τάδε», κι αυτό μας αρκεί για να υιοθετήσομε εκείνο που λέει ο τάδε, αν
εκτιμάμε τον τάδε, ή να το απορρίψομε, αν συμβαίνει να μην έχομε θετική
γνώμη για τον τάδε, αποφεύγοντας, ωστόσο, να μπούμε στον κόπο να
εξετάσομε αν εκείνο που λέει ο τάδε είναι σωστό, ώστε να το υιοθετήσομε,
ή ανυπόστατο, για να το αμφισβητήσομε.
Ετσι ή αλλιώς, είτε μιλάμε για πρόσωπα καταξιωμένα είτε για
ασήμαντους ανθρώπους, η προς άνθρωπον απόδειξη μπορεί να αποβεί
επικίνδυνη.
Πόσες φορές, αλήθεια, έχει συμβεί να μη δώσομε την προσήκουσα
προσοχή σε μια άποψη που εκ των υστέρων διαπιστώσαμε ότι είναι σωστή,
μόνο και μόνο γιατί, την ώρα που υπέπεσε στην αντίληψή μας, δεν
θεωρούσαμε αξιόπιστο τον άνθρωπο που την εξέφραζε; Μια και δυο είναι
μόνο στην ιστορία οι περιπτώσεις ανθρώπων που δικαιώθηκαν για τις
απόψεις των μετά θάνατον, ανθρώπων που όσο ζούσαν δεν εκτιμήθηκε η αξία
τους ως προσώπων, γεγονός που είχε αποτέλεσμα να μην υπολογιστεί σωστά
και η αξία των απόψεών τους;
Είναι επιβλαβές, πράγματι, να εμπιστεύεται κανείς τυφλά τους
ανθρώπους και να μην εξετάζει εκείνα που λένε -ακόμη κι αν συμβαίνει να
πρόκειται για καταξιωμένα πρόσωπα, όπως ο Πλάτων, ας πούμε, όταν
υποστήριξε ότι οι κινήσεις των πλανητών είναι κυκλικές. Θεωρώντας,
ορισμένως, ότι ο κόσμος είναι δημιούργημα του Θεού, δεν θα μπορούσαν,
είπε ο Πλάτων, οι τροχιές των πλανητών να μην έχουν τέλειο σχήμα, που,
κατά τη γνώμη του, δεν ήταν άλλο από τον κύκλο.
Το γεγονός ότι η άποψη αυτή διατυπώθηκε από έναν άνθρωπο του
πνευματικού διαμετρήματος του Πλάτωνος ήταν αρκετό να πείσει για την
ορθότητά της τους επιστήμονες, όχι μόνο του καιρού του αλλά και μετά,
μέχρι που εμφανίστηκε ο Κέπλερ να την ανατρέψει, λέγοντας ότι οι τροχιές
των πλανητών είναι ελλειπτικές και όχι κυκλικές. Επί είκοσι αιώνες η
επιστήμη παρέμεινε δέσμια σε ένα λάθος, επειδή οι θεράποντές της, αντί
να εγκύψουν στη θέση που διατύπωσε ο Πλάτων και να δουν αν είναι σωστή,
εμπιστεύτηκαν τυφλά τον άνθρωπο που την εισηγήθηκε.
Το χειρότερο όμως, πέρα από την απαξίωση του ανθρώπου που
αναλαμβάνει να πει τη γνώμη του ή την τυφλή εμπιστοσύνη προς τον άνθρωπο
που εισηγείται μια άποψη, είναι όταν ορισμένοι, επειδή οι ιδέες ενός
ανθρώπου είναι ενοχλητικές, αποφασίζουν να τον βγάλουν από τη μέση,
νομίζοντας ότι έτσι ξεμπερδεύουν κι από εκείνες. Οσοι αποφασίζουν να
πάρουν το δρόμο αυτόν δεν καταλαβαίνουν ότι πέφτουν θύματα μιας παγίδας.
Οι ιδέες, οι απόψεις, οι γνώμες, οι θεωρίες έχουν ασφαλώς
ιδιοκτήτες. Κάποιοι τις συλλαμβάνουν στο μυαλό τους και τις εκφράζουν.
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι βγάζοντας από τη μέση τους ιδιοκτήτες,
καταργείς μαζί και τα υπάρχοντά τους. Οι ιδέες, οι απόψεις, οι γνώμες,
οι θεωρίες είναι όπως τα έργα τέχνης, που άπαξ και φύγουν από τα χέρια
των δημιουργών τους, εξακολουθούν, ανάλογα προς την αξία τους, να ασκούν
επιρροή σε όσους έρχονται σε επαφή μαζί τους. Δηλαδή, αν αγνοούσαμε τον
Σέξπιρ, ο Αμλετ θα έχανε την επίδραση που ως εκ της αξίας του ασκεί
στους θεατές του;
Δυστυχώς, το κυνήγι του ανθρώπου σήμερα, στο υψηλό επίπεδο που
έχει εξελιχθεί ο κόσμος, είναι μια εύκολη, πολύ εύκολη δράση. Πού
άλλοτε, όταν ήθελες να βγάλεις τον άλλον από τη μέση έπρεπε να τον
κυνηγήσεις, να τον συλλάβεις, να τον εκτοπίσεις, να τον φυλακίσεις ή και
να τον σκοτώσεις. Τώρα; Μία εντολή στα ύποπτα κυκλώματα της ενημέρωσης
και της άσκησης της πολιτικής, και ιδού η ανθρωποφαγία στο άψε-σβήσε.
Και όλα αυτά, για μια τρύπα στο νερό -τελικά. Η παγίδα παραμένει
ίδια, όπως πάντα, ανέκαθεν. Πας να βγάλεις τον άλλο από τη μέση
νομίζοντας ότι θα πνίξεις και τις ενοχλητικές ιδέες του, αλλά αυτές
έχουν ήδη, από την ώρα που εκφράστηκαν, διαφύγει, συνεχίζοντας να μιλάνε
ασκώντας την επιρροή τους όπως όταν ήταν παρών ο ιδιοκτήτης των.
teopelegrinis@gmail.com
Πρύτανης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=404767
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου