Ο ΤΥΜΒΟΣ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ

Ο ΤΥΜΒΟΣ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ

Ο επονομαζόμενος "Τύμβος του Σοφοκλή" βρίσκεται βόρεια των Αχαρνών, πάνω από την πλατεία της σημερινής Βαρυμπόμπης, στη θέση Μεγάλη Βρύση ή Παναγίτσα. Βιβλιογραφικά είναι γνωστός ως τύμβος της Καμβέζας, και ανασκάφηκε το 1888 από τον διευθυντή των Βασιλικών Κτημάτων του Τατοΐου L. Muenter. 

Ο τύμβος έχει διάμετρο 40 περίπου μ. και ύψος 13 μ. Πάνω του υπάρχει τοίχος κτισμένος από ντόπιους λίθους, που αποτελούσε τον ταφικό περίβολο. Μέσα στον περίβολο βρέθηκαν τρεις λίθινες σαρκοφάγοι. Τα κτερίσματα των δύο ήταν λήκυθοι, αλάβαστρα και σιδερένιες στλεγγίδες. Η τρίτη σαρκοφάγος πρέπει να ανήκε σε γυναίκα, αφου βρέθηκε σε αυτήν χάλκινος καθρέφτης. Σε μία από τις σαρκοφάγους υπήρχαν τα οστά ηλικιωμένου άνδρα καθώς και - κατά τη μαρτυρία των εργατών της ανασκαφής- κομμάτι ξύλου με ρόζους, μήκους 70 εκ., που θρυμματίστηκε αμέσως και ερμηνεύτηκε από τον ανασκαφέα ως η βακτηρία του Σοφοκλή.

Ο τύμβος της Καμβέζας θεωρείται από πολλούς ερευνητές ο τάφος του Σοφοκλή. Ο Σοφοκλής, δημότης Κολωνού, καταγόταν από τη Δεκέλεια και η οικογένειά του είχε κτήματα στην περιοχή. Ο ποιητής πέθανε το 406 π.Χ., κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Η οχυρωμένη Δεκέλεια (11 στάδια εκτός των τειχών της Αθήνας), είχε πέσει στα χέρια των Λακεδαιμονίων και ήταν βάση των από το 413.

Το 407/6 ο ποιητής πρέπει να είχε την οδυνηρή επίγνωση ότι ήταν πολύ πιθανόν να μην τον έθαβαν ποτέ στην ύπαιθρο, στον οικογενειακό τάφο με τους προγόνους του, εξαιτίας της σπαρτιατικής κατοχής.

Όμως ο σπαρτιάτης στρατηγός Λύσανδρος είδε επί δύο βραδιές τον ίδιο τον θεό Διόνυσο στον ύπνο του, που τον παρακινούσε «την Σειρήνα την νέαν τιμάν» με τις καθορισμένες τιμές για τους νεκρούς.
Και ο Σπαρτιάτης, «πυνθανόμενος παρά των φυγάδων, τις είη ο τελευτήσας, και μαθών, ότι Σοφοκλής, κήρυκα πέμψας, εδίδου θάπτειν τον άνδρα», διότι θεώρησε ότι ο θεός του ζητούσε να επιτρέψει να ταφεί ο Σοφοκλής δίπλα στους προγόνους του.

Πάνω στον τάφο του Σοφοκλή, σύμφωνα με τον Ανώνυμο βιογράφο του ποιητή, οι Αθηναίοι έστησαν χάλκινη σειρήνα ή χελιδόνα και τελούσαν κάθε χρόνο θυσίες προς τιμήν του.

Υ.Γ: Η απόσταση που μας δίνει ο βιογράφος συμπίπτει με τον τύμβο της Καμβέζας, εφόσον αναφέρεται στο τείχος της Δεκέλειας. Κατά άλλους ερευνητές όμως «το τείχος» αφορά το τείχος της πόλης των Αθηνών, οπότε η ταύτιση με τον τύμβο της Βαρυμπόμπης δεν ισχύει.

FACEBOOK / Η Αθήνα κι εμείς - Φίλοι των ξεναγήσεων

ΣΟΦΟΚΛΗΣ : Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Ο Σοφοκλής γεννήθηκε γύρω στα  497/6 στον Κολωνό και πέθανε το 406 π.Χ. Έζησε όλα του τα χρόνια στην Αθήνα. Έζησε δηλαδή όλα τα γεγονότα του 5ου αιώνα π.Χ.

Καταγόταν από αριστοκρατική και πλούσια οικογένεια της Αθήνας  (ήταν γιός του Αθηναίου κατασκευαστή μαχαιριών Σόφιλλου) και έτσι είχε τη δυνατότητα πλατιάς παιδείας.

Ο Σοφοκλής έζησε μια καλή ζωή από τα παιδικά του χρόνια και δεν πρόλαβε τις μεγάλες συμφορές που βρήκαν την Αθηναϊκή Δημοκρατία, αλλά έζησε όλο το μεγαλείο της. Προσωπικός φίλος του Περικλή αλλά και του Ηρόδοτου. Παντρεύτηκε την Νικοστράτη και έκαναν 4 γιους από τους οποίους ο Ιοφώντας έγινε και εκείνος ποιητής. Ο Σοφοκλής από μικρός έδειξε το μεγάλο του ταλέντο και την κλίση του στις τέχνες. Δάσκαλός του στην μουσική ήταν ο περίφημος Λάμπρος που δίδαξε τόσο καλά τον Σοφοκλή ώστε έγραφε μόνος του τις μελωδίες για τα χορικά των τραγωδιών του, σε αντίθεση με τους άλλους ποιητές που χρειάζονταν βοήθεια σε αυτό. Ο Σοφοκλής ταλαντούχος αλλά και με εντυπωσιακό παράστημα, μετά την ναυμαχία της Σαλαμίνας, τον επέλεξαν να γίνει ο κορυφαίος του χορού των εφήβων, στις δημόσιες τελετές για τον εορτασμό της νίκης.

Ο Σοφοκλής συμμετείχε στα κοινά. Χρημάτισε ελληνοταμίας της Αθηναικής συμμαχίας και τροποίησε το σύστημα είσπραξης εισφορών. ΟΙ Αθηναίοι  τόσο τον αγαπούσαν που τον εξέλεξαν και στρατηγό  (αν και η δραστηριότητα του αυτή περιορίστηκε στο διπλωματικό πεδίο) και το 413, μετά τη σικελική καταστροφή, εκλέχτηκε ως ένας από τους 10 πρόβουλους που έφεραν στην εξουσία την ολιγαρχική βουλή των 400. Το σώμα των προβούλων  επρόκειτο να πάρει αποφάσεις για μια πιο αυστηρή διοίκηση της πολιτείας. Αυτή η εκλογή υπήρξε και η  μοναδική σελίδα που αμαυρώνει τον πολιτικό του βίο. Μετά  την επαναεπικράτηση των δημοκρατικών, δικάστηκε. Παρόλη τη στεναχώρια του, στη δίκη με ψυχραιμία και αξιοπρέπεια, δήλωσε ότι τότε δεν υπήρχε κατά την άποψη του τίποτε καλύτερο να πράξει. Οι δικαστές τον αθώωσαν.

Δεν έφυγε ποτέ από την Αθήνα, παρά μόνο όταν αυτό επιβαλλόταν από τα αξιώματά του. Οι πηγές τον χαρακτηρίζουν φιλαθήναιον και φιλαθηναιότατον, στοιχείο που δείχνει την αγάπη του για τη γενέτειρά του. Στο φιλικό του κύκλο ανήκαν όλα τα γνωστά ονόματα της τέχνης και της πολιτικής, μεταξύ των οποίων και ο Περικλής.

Ο Σοφοκλής λοιπόν αγαπούσε πολύ την πόλη του και τους κατοίκους της και οι Αθηναίοι του ανταπέδωσαν αυτή την αγάπη με το παραπάνω. Έργο του Σοφοκλή που έπαιρνε μέρος στους αγώνες, ποτέ δεν βγήκε τρίτο. Πάντα οι κριτές τιμούσαν το Σοφοκλή με το πρώτο ή το δεύτερο βραβείο.

Ο Σοφοκλής έγραψε γύρω στα 120 έργα, από τα οποία σώζονται ακέραιες 7 τραγωδίες και αποσπασματικά ένα σατυρικό δράμα. Ο ποιητής εισήγαγε στην τραγωδία σημαντικές καινοτομίες: αύξησε τον αριθμό των χορευτών από 12 σε 15, οι υποκριτές έγιναν 3 και δεν αντλούσε το περιεχόμενο της τριλογίας από τον ίδιο μύθο, όπως ο Αισχύλος.

Από την πρώτη φορά που παίρνει μέρος στους δραματικούς αγώνες το 468 π.χ., μόλις σε ηλικία 28 χρόνων, παίρνει το πρώτο βραβείο, με αντίπαλο τον Αισχύλο. Στα επόμενα χρόνια παίρνει 24 πρώτες νίκες. Για τον Σοφοκλή μιλάει επαινετικά και ο Αριστοφάνης στους Βάτραχους. Ο Φρύνιχος του αφιέρωσε το έργο του Μούσες. Ο Σοφοκλής πέθανε σε ηλικία 90 χρονών το 406, έχοντας τιμηθεί εν ζωή και έχοντας πλήρη συναίσθηση της αξίας του έργου του.

Το έργο του ποιητή διαπνέεται από τις εμπειρίες της ζωής ενός περίπου αιώνα, και μάλιστα ενός αιώνα γεμάτου από αντιφάσεις και αντιθέσεις. Η πόλη ως πολιτική μονάδα έχει πλέον εδραιωθεί. Ο Σοφοκλής, αντίθετα από τον Αισχύλο, ασχολήθηκε κυρίως με τα προβλήματα που είχαν προκύψει από τη σχέση του πολίτη ως ατόμου με την πόλη. Δεν περιορίστηκε στην απλή παράθεση τέτοιων προβλημάτων, αλλά πρότεινε και λύσεις. Στα πρώτα έργα του κυριαρχεί η διαπίστωση ότι η άνευ όρων δράση του ατόμου έχει μεν πλεονεκτήματα, όμως η συμβίωση είναι δυνατή μόνον όταν η δράση περιορίζεται. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσω των νόμων της πολιτείας. Στα τελευταία έργα του κυριαρχεί η αντίληψη ότι τα προβλήματα λύνονται μόνο όταν υπάρχει διάθεση διαλόγου και συμβιβασμού. Aρνείται πάντως την τάση του αναχωρητισμού από τη δημόσια ζωή, μια τάση που άρχισε να παρουσιάζεται στην αθηναϊκή κοινωνία κυρίως μέσα από την εμπειρία του Πελοποννησιακού πολέμου, η οποία απασχόλησε τον Ευριπίδη.

Οι σωζόμενες τραγωδίες του Σοφοκλή είναι:    

Αίας (στη δεκαετία 460-50)

Αντιγόνη (μάλλον το 442)

Τραχίνιαι (μάλλον το 438)

Οιδίπους τύραννος (434 ή 432)

Ηλέκτρα (πριν από το 417)

Φιλοκτήτης (το 409)

Oιδίπους επί Κολωνώ (παρουσιάστηκε στο κοινό το 401, μετά το θάνατο του ποιητή)

Αποφθέγματα - Γνωμικά - Ρήσεις του Σοφοκλή

    «Αν ο θάνατος έρχεται πρόωρα, δηλώνω πως αυτό για μένα είναι ένα κέρδος. Όποιος ζει σαν κι εμένα ανάμεσα σε αναρίθμητα δεινά, πώς είναι δυνατόν να μην κερδίζει πεθαίνοντας;»

    «Δεν αρμόζει στον καλό γιατρό να επικαλείται μαγικές δυνάμεις, όταν χρειάζεται χειρουργική επέμβαση για ν' απαλλαχθεί ο άρρωστος απ' το κακό.»

    «Δεν μπορεί κανένας να πάρει όρκο για τίποτε και η δεύτερη γνώμη διαψεύδει την πρώτη ιδέα.»

    «Είναι αληθινή η λαϊκή παροιμία ότι τα δώρα των εχθρών δεν είναι ούτε χρήσιμα ούτε ωφέλιμα.»

    «Ένα κράτος, όπου η αυθάδεια και η ελευθερία τού να κάνει κανείς ό,τι θέλει μένουν ατιμώρητα, μπορεί να είναι κανένας σίγουρος γι' αυτό, ότι μετά από ένα ευτυχισμένο ταξίδι τελειώνει βυθισμένο μέσα στην άβυσσο.»

    «Έρως ανίκατε μάχαν.»

    «Η αλήθεια είναι πάντοτε σωστή.»

    «Η καλύτερη τακτική είναι να χρησιμοποιεί κανείς τη δύναμή του για να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα καλά.»

    «Καθένας και γελά και κλαίει, όπως τα κανονίζει ο Θεός.»

    «Καθετί στον κόσμο, με τη δουλειά αποχτιέται.»

    «Και στις γυναίκες μέσα υπάρχει πολεμική ορμή.»

    «Κανένας δεν αγαπάει τη ζωή τόσο πολύ όσο ο γέρος.»

    «Μην ξεστομίζεις ποτέ έναν υπεροπτικό λόγο ενάντια στους θεούς και μην παραδέχεσαι μια αλαζονική έπαρση, μακάρι να μην υπερτερείς περισσότερο από έναν άλλον με τη δύναμη ή με την υπεροχή του πλούτου, γιατί μια μόνη μέρα καταστρέφει τους ανθρώπους και τους ξανασηκώνει. Οι θεοί αγαπούν τη μετριότητα στις επιθυμίες και μισούν τη βλαστήμια.»

    «Να λες πάντα την αλήθεια, γιατί είναι ατιμωτικό για τον ελεύθερο άνθρωπο να θεωρείται ψεύτης.»

    «Ο ανόητος έχει αδελφό τον αδύναμο.»

    «Ο θάνατος τότε μόνο είναι το μεγαλύτερο κακό, όταν τον παρακαλούμε να έρθει κι αυτός δεν εισακούει τις προσκλήσεις μας.»

    «Ο Θεός είναι η αλήθεια και το φως η σκιά του.»

    «Ο θυμός δεν έχει άλλα γηρατειά εκτός από το θάνατο, ο πεθαμένος δεν έχει πια κανένα αίσθημα.»

    «Όποιος κυβερνήτης πλοίου παρατεντώνει τα πανιά και δεν λασκάρει καθόλου, ανατρέπει το καράβι.»

    «Ούτε ο ισχυρότερος θνητός δεν μπορεί να αποφύγει την τιμωρία των θεών.»

    «Πάλι γίνεται παιδί ο άνθρωπος που γερνάει.»

    «Ποιος καλός άνθρωπος δεν είναι φίλος του εαυτού του;»

    «Πολλοί γενούν το δέος, το μέγα δέος ο άνθρωπος γεννά.»

    «Πρέπει να συγκρατούμε το θυμό μας απέναντι σ' εκείνους που έσφαλαν χωρίς να το θέλουν από λαθεμένη κρίση.»

    «Σ' όλους τους ανθρώπους το λάθος είναι συνηθισμένο πράγμα. Όποιος κάνει λάθος δεν είναι ούτε αξιοκατάκριτος ούτε ασυγχώρητος, αν ύστερα απ' το λάθος του δεν κάθεται με σταυρωμένα χέρια, αλλά προσπαθεί να το διορθώσει, όσο είναι δυνατό.»

    «Στην ανάγκη ούτε ο Θεός του πολέμου, Άρης, δεν μπορεί ν' αντισταθεί.»

    «Στις γυναίκες η σιωπή φέρνει κοσμιότητα.»

    «Στον κακό άνθρωπο η αρχική ζωτικότητα του πνεύματος δεν διατηρείται για πολύ, αλλά με τον καιρό μεταβάλλεται.»

    «Συμβαίνει πάντα το ίδιο πράγμα, κάθε άνθρωπος δεν σκέφτεται παρά τον εαυτό του.»

    «Τι πιο ωραίο υπάρχει απ' το να χαμογελάς στους εχθρούς σου;»

    «Το δώρο φέρνει δώρο.»

    «Το να αμαρτάνουν είναι κοινό σ' όλους τους ανθρώπους.»

    «Το παραμικρό μπορεί να φέρει το τέλος των γερόντων.»

    «Το ψέμα ποτέ δεν ζει για να γεράσει.»

    «Υπάρχει καλύτερο κόσμημα για το παιδί από τη δόξα του πατέρα του και για τον πατέρα από τη δόξα του γιου του;»

    «Χωρίς κόπους κανένας δεν μπορεί να ευτυχίσει.»

ΠΗΓΕΣ:

http://www.sansimera.gr/quotes/authors/26/3#ixzz35SOXOmvG

http://www.ime.gr/chronos/05/gr/culture/2314sophokles.html

http://www.theaterinfo.gr/abouttheatre/ancientgreektheatre/sofoklis/index.html