Οι Τούρκοι χτυπούσαν με ναπάλμ. Επτά από εμάς σκοτώθηκαν

 «Οι Τούρκοι χτυπούσαν με ναπάλμ. Επτά από εμάς σκοτώθηκαν»

Ο πλωτάρχης Δημήτριος Φράγκος, ένας από τους ήρωες της ακταιωρού «Φαέθων», μιλά για τις τραγικές στιγμές που έζησε τον Αύγουστο του 1964

Από τον Ανδρέα Κούτρα

Συγκλονίζει ο Δημήτριος Φράγκος, ασυρματιστής της ακταιωρού «Φαέθων», μιλώντας στην «κυριακάτικη δημοκρατία» και περιγράφοντας τις δύο δραματικές ώρες που έζησε από τη στιγμή που το πλοίο μπήκε στο στόχαστρο των τουρκικών βομβαρδιστικών και καταστράφηκε ολοσχερώς από ρουκέτες και βόμβες ναπάλμ στο καραβοστάσι «Ξερός» της Κύπρου, κατά τις συγκρούσεις στην περιοχή της Τηλλυρίας τον Αύγουστο του 1964, έως την ώρα που ψηλάφισε το σώμα του, είδε πως δεν λείπει κανένα μέλος του, δεν ήταν σοβαρά τραυματισμένος και τελικώς διασώθηκε ως εκ θαύματος.

Η φωνή του σπάει όταν θυμάται εκείνες τις τραγικές ώρες, οι οποίες ανασύρθηκαν στη μνήμη του με αφορμή την τελετή υποδοχής των οστών των Ελλήνων πεσόντων της ακταιωρού «Φαέθων», που έγινε στο Πεντάγωνο την Τρίτη, παρουσία του υπουργού Εθνικής Άμυνας Πάνου Καμμένου, του αναπληρωτή υπουργού Δημήτρη Βίτσα και σύσσωμης της στρατιωτικής ηγεσίας. Δοξάζει τον Θεό που κατάφερε να επιζήσει εν μέσω καταιγισμού πυρών, βλέποντας συναδέλφους του να πέφτουν νεκροί ή να τραυματίζονται σοβαρά, και εκφράζει την ικανοποίησή του που, έστω και ύστερα από πολλά χρόνια, η πατρίδα αναγνώρισε την προσφορά των Ελλήνων στα γεγονότα της Κύπρου.

Επιχειρήσεις

Απόγευμα της 8ης Αυγούστου του 1964, η ακταιωρός «Φαέθων», με κυβερνήτη τον ανθυποπλοίαρχο Δημήτριο Μητσάτσο, πλέει με συνολικά 23 μέλη πλήρωμα (ένας εξ αυτών ήταν Κύπριος, τρεις μόνιμοι και οι υπόλοιποι Έλληνες ναύτες) προς την περιοχή Μανσούρας - Κοκκίνων για να διαλύσει από θαλάσσης το προγεφύρωμα που έχουν δημιουργήσει οι Τούρκοι, ετοιμάζοντας απόβαση. Ήδη, επιχειρεί στην περιοχή η έτερη ακταιωρός «Αρίων».

[2. Ο βομβαρδισμός της ακταιωρού «Φαέθων» από τους Τούρκους. 3, 4. Το πλοίο τυλιγμένο στις φλόγες και μισοβυθισμένο. 5. Πάνω ο Δημήτριος Μητσάτσος, κυβερνήτης του πλοίου, σε σημερινή του φωτογραφία. 6. Mεταφέρεται τραυματισμένος μετά τον βομβαρδισμό.]

Το «Φαέθων», προκειμένου να προσεγγίσει το σημείο και έχοντας τη μία από τις δύο μηχανές του σε λειτουργία, κινείται εν μέσω αμερικανικών εμπορικών πλοίων που φόρτωναν μετάλλευμα για να αποφύγει τα πυρά από αέρος.

«Τα τουρκικά βομβαρδιστικά μάς γαζώνουν. Το πρώτο χτύπημα είναι σφοδρό και είναι στην πρύμνη, περίπου ένα μίλι από την ακτή. Ο συνάδελφος Γκιώκας ήταν ο πρώτος τραυματίας» είπε ο 73χρονος σήμερα πλωτάρχης Δημήτριος Φράγκος, 20χρονος δίοπος τότε, που μόλις είχε αποφοιτήσει από τη σχολή.

«Τα πυροβόλα μας ήταν αδύνατον να σταματήσουν τα τουρκικά βομβαρδιστικά που μας σφυροκοπούσαν, αν και χτυπήσαμε ένα δυο. Πάθαιναν συνέχεια εμπλοκή, καθώς είχαμε παραλάβει λάθος παρτίδα βλημάτων. Μία ριπή τραυματίζει τον πυροβολητή. Βγαίνω από τη γέφυρα να τον βοηθήσω να οπλίσει. Με σταματάει μία άλλη ρουκέτα. Όταν πάω ξανά να βγω από τη γέφυρα δεν βλέπω τον πυροβολητή. Έχει σκοτωθεί. Είδα τον ύπαρχο και τον νοσοκόμο να πέφτουν μπροστά μου» εξιστορεί ο κ. Φράγκος με έντονα συναισθήματα να τον πλημμυρίζουν.

«Έχουμε φτάσει λίγα μέτρα από την ακτή. Ο κυβερνήτης που στέκεται δίπλα μου μού δίνει εντολή να ανακοινώσω εγκατάλειψη. Ο ασύρματος δεν δουλεύει. Σκύβω να τον φτιάξω. Ήταν η πρώτη μου τυχερή στιγμή. Ρουκέτα σκάει στο πλοίο, η φλόγα μπαίνει από το παράθυρο του ξύλινου σκάφους. Νομίζω πως ήρθε το τέλος. Σηκώνω το χέρι στο κεφάλι μου. Κοιτάζω αν έχω τραυματιστεί. Ο αυχένας μου καίει. Δεν βλέπω αίματα και παίρνω θάρρος. Καταφέρνω να φτιάξω τον ασύρματο και διατάζω εγκατάλειψη. Κάποιοι αρχίζουν και πηδούν στη θάλασσα» σημειώνει ο Δημήτρης Φράγκος και μιλάει με τα καλύτερα λόγια για τον κυβερνήτη του Δ. Μητσάτσο.

«Κοιτάζω και βλέπω την πλάτη του κόσκινο. Λίγα δευτερόλεπτα μετά, βλήμα εξοστρακίζεται και τον χτυπάει στο χέρι. Παραμένει στη γέφυρα, όμως, τελευταίος. Η απόφασή του να κινηθεί στον προβλήτα και να εγκαταλείψουμε το πλοίο ήταν σωτήρια».

Αυτά που ακολούθησαν αμέσως μετά χαράχθηκαν στη μνήμη του Δημήτριου Φράγκου για πολλά χρόνια. Πρόσφατα κατάφερε να απαλλαγεί από τον εφιάλτη εκείνων των ωρών της 8ης Αυγούστου του 1964, λέει και συνεχίζει να εξιστορεί:

«Περπατάω στην κουπαστή και πέφτω στη θάλασσα. Ένας συνάδελφός μου από ρουκέτα γίνεται δύο κομμάτια. Παίρνω το σωσίβιό του. Μυρίζει μπαρούτι και σάρκα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη στιγμή. Προσπαθώ να βγω στην ακτή. Μία ριπή περνάει από τα αριστερά μου. Τη γλίτωσα... Λίγο μετά, άλλη μία ριπή από τα τουρκικά βομβαρδιστικά, που δεν έχουν σταματήσει να ρίχνουν, περνάει ξώφαλτσα δεξιά μου. Στάθηκα και πάλι τυχερός. Λίγο πριν βγω από τη θάλασσα, ακούω φωνές για βοήθεια. Δεν μπορώ να φύγω. Γυρίζω πίσω με άλλους να βοηθήσουμε. Πιάνω τον κυβερνήτη από το χέρι. Τα δάχτυλά μου μπαίνουν στην πληγή του. Προέχει να σωθούμε. Τα τουρκικά βομβαρδιστικά πλησιάζουν. Προλαβαίνουμε και βγαίνουμε σε ένα τσιμεντένιο στέγαστρο. Έχουμε σωθεί. Οι Τούρκοι χτυπούν το πλοίο με βόμβες ναπάλμ, το καίνε και το βυθίζουν. Δεν τα καταφέραμε όλοι. Επτά από εμάς σκοτώθηκαν».

Συγκίνηση

Είναι ένας από τους ήρωες της ακταιωρού «Φαέθων». Έζησε στα είκοσί του τη φρίκη και τη βαρβαρότητα γιατί ήθελε να προσφέρει στην πατρίδα. Δεν λογάριασε τίποτα. Σήμερα παίρνει τη σύνταξη του πλοιάρχου, 1.150 ευρώ, όπως λέει και δηλώνει τυχερός που απέκτησε δύο κόρες και είδε στα 73 του το πρώτο του εγγόνι.

Δεν άντεξε όταν αντίκρισε τα οστά των συναδέλφων του, πλωτάρχη Σπυρίδωνα Αγάθου, πλωτάρχη Νικόλαου Πανάγου, υποπλοίαρχου Παναγιώτη Χρυσούλη, ανθυπασπιστή Παναγή Θεοδωράτου και ανθυπασπιστή Νικόλαου Καπαδούκα. Λύγισε αντικρίζοντας τις φωτογραφίες και τα φέρετρά τους.

Από τις κηδείες των θυμάτων στην Κύπρο μετά τα τραγικά γεγονότα του 1964

Το ιστορικό των συγκρούσεων και της βύθισης του πλοίου

Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ απειλή εντείνεται το 1964 για την Κύπρο και η Ελλάδα αποφασίζει να στείλει στη Μεγαλόνησο μία μεραρχία Στράτου για τη στελέχωση της Κυπριακής Εθνοφρουράς που ιδρύθηκε το ίδιο έτος. Στις 7 Αυγούστου ξέσπασαν στην περιοχή της Τηλλυρίας αιματηρές συγκρούσεις, όταν η Εθνοφρουρά προσπάθησε να εξουδετερώσει τον θύλακα Μανσούρα - Κόκκινων, τον οποίο είχαν συγκροτήσει οι Τούρκοι με απώτερο στόχο τη δημιουργία προγεφυρώματος για μια ενδεχόμενη απόβαση στην Κύπρο. Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, που κράτησαν μέχρι τη 10η Αυγούστου, τουρκικά αεροσκάφη επιτέθηκαν με βόμβες ναπάλμ εναντίον θέσεων της Εθνικής Φρουράς, αλλά και κατοικημένων περιοχών, σκοτώνοντας και τραυματίζοντας δεκάδες άτομα.

Σε αυτές τις μάχες έλαβαν μέρος και οι δύο ακταιωροί που είχαν αποσταλεί παράλληλα με τη μεραρχία. Τα πλοία λέγονταν «Φαέθων» και «Αρίων» και ήταν δωρεά του Αναστάση Λεβέντη στην Κυπριακή Δημοκρατία το 1964, με σκοπό να προασπίσουν τα βόρεια παράλια της Κύπρου από τυχόν τουρκικές αποβάσεις. Τα πλοία ήταν γερμανικά, ξύλινης κατασκευής του 1935 και σε άσχημη κατάσταση. Προσπάθησαν να τα επισκευάσουν στην Ελλάδα πολύ γρήγορα, αλλά φεύγοντας είχαν ακόμη σοβαρές ζημιές, κυρίως το «Φαέθων». Τα πλοία έφτασαν στο νησί χωρίς σημαία, με ψεύτικα ονόματα, χωρίς ταυτότητα.

Τα πληρώματα ήταν Έλληνες. Στο «Φαέθων» υπηρετούσαν τρία μόνιμα στελέχη: ο κυβερνήτης, ανθυποπλοίαρχος Δ. Μητσάτσος, απόφοιτος τηδ Σχολής Δοκίμων (που διασώθηκε χάνοντας το χέρι του από βλήμα) και δύο υπαξιωματικοί, ενώ οι υπόλοιποι ήταν ναύτες που έκαναν τη θητεία τους και ένας Κύπριος. Μόλις έφτασαν στο νησί, τα δύο πλοία ανάρτησαν την κυπριακή σημαία και αποτέλεσαν τη μοναδική ναυτική δύναμη της Κύπρου.

Εχθροπραξίες

Στις 7 Αυγούστου η Εθνική Φρουρά ενεπλάκη σε εχθροπραξίες στην περιοχή Μανσούρας - Κόκκινων, επειδή οι Τουρκοκύπριοι είχαν τοποθετήσει φυλάκιο στο ύψωμα Λωρόβουνος και είχαν αποκόψει την ελεύθερη επικοινωνία δημιουργώντας ένα προγεφύρωμα, ενώ στη συνέχεια άρχισαν να το επεκτείνουν προσπαθώντας να δημιουργήσουν ένα καντόνιο σαν χώρο αποβίβασης ή και ως τόπο απόβασης Τούρκων στρατιωτικών.

Παρά τη σύσταση των σουηδικών δυνάμεων του ΟΗΕ οι Τουρκοκύπριοι αρνήθηκαν να μετακινηθούν από το ύψωμα. Κλήθηκε τότε ο διοικητής της Εθνικής Φρουράς να στείλει στρατεύματα   -στην περιοχή προκειμένου να αποτρέψουν περαιτέρω τουρκοκυπριακή προώθηση.

Με την έναρξη των εχθροπραξιών στις 7 Αυγούστου, ημέρα Παρασκευή τα περιπολικά «Φαέθων» και «Αρίων» διατάχθηκαν και έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις διά θαλάσσης βομβαρδισμού των οχυρωμένων θέσεων των Τουρκοκυπρίων. Την επομένη, Σάββατο 8 Αυγούστου, το περιπολικό «Αρίων» συνεχίζει τον βομβαρδισμό στον κόλπο της Χρυσοχούς (δυτικά των Κόκκινων), ενώ το «Φαέθων» παραμένει λόγω βλάβης μιας κύριας μηχανής ανατολικότερα, στην περιοχή Καραβοστάσι του κόλπου της Μόρφου. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας εκδηλώνεται σε όλη την περιοχή της Τηλλυρίας μεγάλης έκτασης τουρκική αεροπορική προσβολή

Κάτω από αυτές τις συνθήκες το «Φαέθων» σαλπάρει και, κινούμενο με ταχύτητα 7-8 κόμβων, ελίσσεται κοντά και ενδιάμεσα αμερικανικών εμπορικών πλοίων που βρίσκονταν στην περιοχή για να φορτώσουν μεταλλεύματα, αμυνόμενο των τουρκικών βομβαρδιστικών. Από τα 23 μέλη του πληρώματος έπεσαν μαχόμενοι οι δύο υπαξιωματικοί, τέσσερις ναύτες και ο Κύπριος. Η ακταιωρός ανατινάχθηκε και βούλιαξε στον Όρμο Ξηρού της Μόρφου.

Κυριακάτικη Δημοκρατία 14.1.2018