50 Χρόνια από τον Γαλλικό Μάη του 1968

50 Χρόνια από τον Γαλλικό Μάη του 1968

Ο πλανήτης συγκλονίζεται το 1968· έτος που αναμφισβήτητα αποκτά τον τίτλο «της πιο  ταραγμένης χρονιάς» από τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι η χρονιά της νεανικής διαμαρτυρίας και αμφισβήτησης, και το ξέσπασμα της οργής των φοιτητών σε όλο τον κόσμο. Ο «Γαλλικός Μάης» όμως θα περάσει στην Ιστορία ως το σύμβολο αυτού του ξεσπάσματος, το οποίο όμως κάθε άλλο παρά περιορίζεται στη Γαλλία, αν και εκεί προσλαμβάνει τις διαστάσεις ανοιχτής εξέγερσης, με απεργίες και διαδηλώσεις εκατομμυρίων ατόμων. Τεράστιες διαστάσεις παίρνουν οι φοιτητικές κινητοποιήσεις και στη Δ. Γερμανία και ακόμη μεγαλύτερες σε έκταση Και σε διάρκεια στην Ιταλία.

Εφιαλτική γίνεται η κατάσταση και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η διαρκώς ογκούμενη φοιτητική διαμαρτυρία εναντίον ι συ πολέμου στο Βιετνάμ, όπου οι Αμερικανοί διαπράττουν το αποτρόπαιο έγκλημα της σφαγής των αμάχων στο Μι Λάι, συνενώνεται με το ποτάμι οργής των νέγρων. Οι στυγερές δολοφονίες του εξαιρετικά μετριοπαθούς ηγέτη των μαύρων Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του υποψήφιου για την προεδρία, Προοδευτικού εκπροσώπου του αμερικανικού κατεστημένου Ρόμπερτ Κένεντι κόβουν τις γέφυρες επικοινωνίας. Ο πρόεδρος Τζόνσον βγάζει στους δρόμους των αμερικανικών πόλεων τα τανκς και στέλνει δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες για να kαταπνίξουν με τη δύναμη των όπλων και «επιχείρημα» τις εκατόμβες διαδηλωτών» που σκοτώνουν, τη νεανική και τη φυλετική διαμαρτυρία.

Ο «Γαλλικός Μάης συγκλονίζει την Ευρώπη

ΔΕΝ είναι ούτε τριακόσιοι οι φοιτητές που έχουν συγκεντρωθεί στο προαύλιο του πανεπιστημίου της Σορβόννης, γύρω στις 2 το μεσημέρι της Παρασκευής, 3 Μαΐου. Η παραπομπή στο πειθαρχικό συμβούλιο οκτώ φοιτητών του πανεπιστημίου της Ναντέρ, στα προάστια του Παρισιού, οι οποίοι θεωρούνται πρωταίτιοι της αναταραχής που ταλανίζει το πανεπιστήμιο αυτό από τον Νοέμβριο, δεν έχει προκαλέσει κανένα άξιο λόγου κίνημα συμπαράστασης. Γύρω στις 3 η ατμόσφαιρα ηλεκτρίζεται. Ένας λαχανιασμένος αγγελιαφόρος φέρνει το μήνυμα ότι «εκατό φασίστες» έχουν συγκεντρωθεί και ετοιμάζονται να βαδίσουν κατά της Σορβόννης. Οι συγκεντρωμένοι φοιτητές, μέλη κυρίως κινεζόφιλων και τροτσκιστικών αριστερών οργανώσεων, αρχίζουν πυρετώδεις προετοιμασίες αντιμετώπισης του εχθρού. Οπλίζονται με καρεκλοπόδαρα, μαζεύουν πέτρες από ένα γιαπί, βγάζουν κράνη μοτοσικλετιστών από τους σάκους τους... Ο πρύτανης της Σορβόννης, Ρος, ασυνήθιστος καθώς είναι σε τέτοιες σκηνές και φοβούμενος μην έχει την τύχη του κοσμήτορα της Ναντέρ, Γκραπέν, ο οποίος αδυνατώντας να επαναφέρει την τάξη στο πανεπιστήμιο του υποχρεώθηκε να το κλείσει επ' αόριστον την προηγουμένη, σκέπτεται αμέσως να φωνάξει την αστυνομία να πετάξει τους φοιτητές έξω από το προαύλιο. «Παρακαλείσθε να αποκαταστήσετε την τάξη στο εσωτερικό της Σορβόννης εκβάλλοντας τους ταραξίες», αναφέρει η γραπτή αίτηση του πρύτανη προς την αστυνομία.

Στις 5 παρά 10 οι αστυνομικοί εισβάλλουν στο κτίριο. Οι φοιτητές είναι παγιδευμένοι και οι ηγέτες τους αποφεύγουν κάθε σύγκρουση με την αστυνομία. Οι αστυνομικοί δεν αρκούνται, στην πρόθεση των φοιτητών να αποχωρήσουν άνευ όρων. Θέλουν να τους μεταφέρουν και στο αρχηγείο της αστυνομίας για «εξακρίβωση ταυτότητας». Η μαζική σύλληψη, όμως, πεντακοσίων -τόσοι έχουν γίνει στο μεταξύ- φοιτητών μέσα στην καρδιά του Καρτιέ Λατέν αποτελεί κάτι παραπάνω από πρόκληση. Το νέο διαδίδεται αστραπιαία από όσους κατάφεραν να διαφύγουν τη σύλληψη. Καθώς οι αστυνομικοί δεν έχουν ούτε καν «κλούβες» για να μεταφέρουν πεντακόσια άτομα, οι ειδοποιημένοι φοιτητές αρχίζουν να καταφθάνουν κατά εκατοντάδες. Η πρώτη «κλούβα» με συλληφθέντες αντιμετωπίζει μόνο τα συνθήματα των φοιτητών: «CRS-SS (ΜΑΤ ίσον Ες-Ες)». Η δεύτερη και η τρίτη, όμως, αντιμετωπίζουν τους ίδιους τους φοιτητές, οι οποίοι πέφτουν πάνω τους, τις τραντάζουν και προσπαθούν να τις ανατρέψουν.

Αυτό το απομεσήμερο ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκολ, πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, όχι μόνο δεν έχει ιδέα για τα μικροεπεισόδια της Σορβόνης, αλλά αντιθέτως πλέει σε πελάγη ευτυχίας. Εκείνη την ημέρα η γαλλική διπλωματία σημειώνει ένα θρίαμβο: Αποφασίζεται ότι το Παρίσι θα είναι τελικά η πόλη που θα φιλοξενήσει τις ιστορικές συνομιλίες ΗΠΑ - Βιετνάμ, με στόχο την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης στον πόλεμο που διαρκεί ήδη έξι χρόνια. Είναι εξαιρετικά ευδιάθετος, καθώς μάλιστα έχει φιλοξενούμενο τον διάσημο κωμικό Φερναντέλ.

Στη Σορβόνη όμως τα πράγματα εκτραχύνονται. Ακριβώς στις 5.30', στη λεωφόρο Σαν-Μισέλ, μπροστά από το λύκειο Σαν Λουί, ένας διαδηλωτής πλησιάζει και πετάει με ορμή μια πλάκα που έχει ξεκολλήσει από το λιθόστρωτο στο τζάμι μιας αστυνομικής «κλούβας». Ο ενωμοτόρχης Κριστιάν Μπρινέ, που βρίσκεται πίσω από το τζάμι που θρυμματίζεται, εκβάλλει μια σπαρακτική κραυγή, καθώς η πέτρα του σπάζει το κεφάλι. Οι αστυνομικοί ορμούν με λύσσα πάνω στο πλήθος, μόλις μαθαίνουν το νέο. Χτυπούν αδιακρίτως, με μανία, οποιονδήποτε βρεθεί μπροστά τους - φοιτητή, περαστικό, πελάτη καταστήματος... Κατάπληκτοι όμως διαπιστώνουν ότι οι φοιτητές δείχνουν απροσδόκητη διάθεση αντίστασης και μαχητικότητας, ενώ ταυτόχρονα γίνονται όλο και περισσότεροι. Αρχίζουν σκληρές μάχες. Υψώνεται, συμβολικά, το πρώτο οδόφραγμα στην πλατεία Λουξεμβούργου. Οι οδομαχίες κρατούν πάνω από τρεις ώρες, οι φοιτητές έχουν πια υπερβεί τις δύο χιλιάδες. Στις 8 το βράδυ ο πρύτανης ανακοινώνει το κλείσιμο της Σορβόννης. Μόλις στις 11 τη νύχτα διαλύονται οι τελευταίοι διαδηλωτές. Όμως ο «Γαλλικός Μάης», όπως θα μείνει στην Ιστορία, έχει μόλις αρχίσει...

Το Σαββατοκύριακο 4 και 5 Μαΐου είναι το «Γουίκ-εντ των δικαστών». Το Σάββατο μια πρώτη φουρνιά φοιτητών καταδικάζεται σε ποινές φυλάκισης, αλλά με αναστολή. Την Κυριακή το δικαστήριο συνέρχεται και πάλι - πράγμα εντελώς ασυνήθιστο. Αυτή τη φορά δεν υπάρχει αναστολή: Τέσσερις φοιτητές οδηγούνται κατευθείαν στις φυλακές. Ο κύβος έχει ριφθεί. Ο στρατηγός Ντε Γκολ έχει απαιτήσει πυγμή.

Η Δευτέρα, 6 Μαΐου, αποδεικνύεται όσο δραματική αναμενόταν. Είναι η ημέρα που ο ηγέτης των φοιτητών της Ναντέρ, ο Γερμανός Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ, ο «κόκκινος Ντανί», όπως θα μείνει στην Ιστορία, παρουσιάζεται στο πειθαρχικό συμβούλιο που συνεδριάζει στη Σορβόνη, μαζί με άλλους επτά συναδέλφους του. Τους συνοδεύουν... 3.000 φοιτητές! Η αστυνομία ορμά να διαλύσει τους φοιτητές, μόλις οι παραπεμπόμενοι μπαίνουν στην αίθουσα του πειθαρχικού. Αρχίζουν συγκρούσεις οι οποίες διαρκούν όλη μέρα. Κλιμακώνονται από το απόγευμα, όταν 6.000 φοιτητές συγκεντρώνονται στην πλατεία Ντανφέρ - Ροσρό και αρχίζουν πορεία. Η αστυνομία τους επιτίθεται στο Σαν Ζερμέν ντε Πρε. Το ξήλωμα των πλακόστρωτων δρόμων και πεζοδρομίων του Παρισιού, που αποτελεί «σήμα κατατεθέν» της τακτικής των διαδηλωτών του «Γαλλικού Μάη», παρέχει στους φοιτητές τα αναγκαία «πολεμοφόδια» για να αντιμετωπίσουν τα κλομπ και τα δακρυγόνα των αστυνομικών. Οι οδομαχίες είναι άγριες. Η αστυνομία γίνεται όλο και πιο βίαιη στην προσπάθεια της να διαλύσει τους διαδηλωτές. Τα οδοφράγματα εμφανίζονται με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα. Δεν έχουν πρακτική αξία μπροστά στις μηχανοκίνητες μονάδες της αστυνομίας. Η ψυχολογική σημασία τους όμως είναι τρομερή στη Γαλλία, καθώς παραπέμπουν ευθέως στην ιστορία των επαναστάσεων και των εξεγέρσεων - 1789, 1848, 1870... Οι οδομαχίες θα διαρκέσουν ως τα μεσάνυχτα και ο απολογισμός είναι βαρύτατος - ακόμη και ο επίσημος: 481 τραυματίες, εκ των οποίων 279 φοιτητές.

Στις 7 και στις 8 Μαΐου οι διαδηλωτές ξεπερνούν τις 10.000. Οι συγκρούσεις την πρώτη μέρα διαρκούν τρεις περίπου ώρες, ενώ η πορεία της δεύτερης λήγει ειρηνικά. Οι ηγέτες βλέπουν τους φοιτητές να αρνούνται να διαλυθούν πολλές ώρες μετά τη λήξη της. Είναι προφανές ότι οι διαθέσεις των μαζών γίνονται όλο και πιο επιθετικές. Ταυτόχρονα, δημοσκόπηση της κοινής γνώμης αποκαλύπτει ότι το 61 % των Παριζιάνων τάσσονται υπέρ των φοιτητών και μόνο το 16% εναντίον τους. Η κρίση κάθε άλλο παρά πλησιάζει προς την εκτόνωση.

Την Παρασκευή, 10 Μαΐου, έρχεται η «Νύχτα των οδοφραγμάτων». Νωρίς το πρωί, στο Παρίσι, ο Αμερικανός αντιπρόσωπος Σάιρους Βανς και ο Βιετναμέζος Μα Βαν Λάου έχουν δώσει τα χέρια, καθώς αρχίζουν οι μακρές συνομιλίες ειρήνευσης του Βιετνάμ. Το απόγευμα όμως ένα τεράστιο πλήθος δεκάδων χιλιάδων νέων βρυχάται. Έχουν κατεβεί σε αποχή τώρα πια και οι μαθητές των λυκείων, τα πανεπιστήμια της επαρχίας και όλες οι σχολές που μέχρι αυτή την ημέρα δεν είχαν συμμετάσχει σε κινητοποιήσεις. «Απελευθερώστε τους συντρόφους μας!» είναι το σύνθημα που κυριαρχεί. Οι φοιτητές καταλαμβάνουν το Καρτιέ Λατέν, καθώς χωρίζονται σε μικρότερες ομάδες. Υψώνουν παντού οδοφράγματα. Ο Λοράν Ζοφρέν, αρθρογράφος της γαλλικής εφημερίδας «Λιμπερασιόν», αναλύει τη σημασία της κίνησης αυτής, εκείνη τη νύχτα: «Τα οδοφράγματα, πριν από οποιαδήποτε άσκηση βίας, μετατρέπουν τους γκολικούς σε πραιτοριανούς. Τα οδοφράγματα συσπειρώνουν τους ρομαντικούς, ηλεκτρίζουν τους ενθουσιασμένους, κολακεύουν το δημοκρατικό υποσυνείδητο, γαργαλούν τον "Γαβριά" που κοιμάται μέσα σε κάθε Γάλλο από τα χρόνια του Δημοτικού σχολείου και της δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης από τα γραπτά του Βίκτωρος Ουγκό. Σε αυτή τη μάχη για την κοινή γνώμη, τα οδοφράγματα είναι το όπλο της ρήξης: Τοποθετούν την Ιστορία στο πλευρό των φοιτητών».

Πραγματικά, οι μάχες της «Νύχτας των οδοφραγμάτων» έχουν τρομερή αγριότητα και διάρκεια, καθώς δεν κοπάζουν πριν από τις 5.30 το πρωί. Σύμβολο της αντίστασης των φοιτητών εκείνη τη νύχτα τα οδοφράγματα της οδού Γκε-Λου-σάκ. Η αστυνομία φυσικά κερδίζει τις οδομαχίες, όμως ο στρατηγός Ντε Γκολ και η κυβέρνηση του υφίστανται συντριπτική ήττα στη συνείδηση των Γάλλων πολιτών. Η διαρκής ραδιοφωνική αναμετάδοση των επεισοδίων από το «Ράδιο Λουξεμβούργο» και την «Ερόπ-1», η πρώτη «ζωντανή μετάδοση επανάστασης», συγκλονίζει τη Γαλλία, η οποία συμπαρατάσσεται με τους φοιτητές.

Ο στρατηγός Ντε Γκολ το καταλαβαίνει και ετοιμάζεται να κατεβάσει τα τανκς για να ξαναπάρει με τη δύναμη των όπλων την πολιτική πρωτοβουλία. Είναι μόλις 6 τα χαράματα του Σαββάτου, 11 Μαΐου, όταν ο υπουργός Στρατιωτικών Μεσμέρ συζητεί με τον Ντε Γκολ στο Μέγαρο των Ηλυσίων. «Αν κανείς θέλει ενεργητική κατάπνιξη των διαδηλώσεων, πρέπει να αποδεχτεί τον κίνδυνο να ανοίξουμε πυρ», δηλώνει ο Μεσμέρ. «Ακριβώς! Έχετε αρκετές μονάδες στη διάθεση σας για να το κάνετε;», απαντά στον εμβρόντητο Μεσμέρ χωρίς δισταγμό ο Ντε Γκολ. «Μπορώ να φέρω εντός της ημέρας συντάγματα αλεξιπτωτιστών», δηλώνει ο υπουργός.

Είναι όμως πια αργά για τη χρησιμοποίηση του στρατού, χωρίς τον κίνδυνο να προκληθεί επανάσταση. Ήδη από τις 5 τα χαράματα βρίσκεται στην έδρα της εργατικής σοσιαλιστικής συνομοσπονδίας ο γενικός γραμματέας της Εζέν Ντεκάν, ο οποίος επικοινωνεί με τον ομόλογο του της πανίσχυρης κομμουνιστικής συνομοσπονδίας (CGT) Ζορζ Σεγκί. Οι δύο συνδικαλιστές ηγέτες έχουν κατανοήσει την τρομακτική πολιτική σημασία της «Νύχτας των οδοφραγμάτων» και όταν συναντώνται, στις 9 το πρωί, δεν διστάζουν. Εγκαταλείπουν την άκρως επιφυλακτική στάση που είχαν κρατήσει μέχρι τώρα απέναντι στις φοιτητικές κινητοποιήσεις και ρίχνουν το σύνθημα: Από τη Δευτέρα, γενική απεργία!

Η διαδήλωση της Δευτέρας, 13 Μαίου, είναι συγκλονιστική. Οι συγκεντρωμένοι υπερβαίνουν τις 500.000 -«ένα εκατομμύριο» θα ισχυριστούν οι οργανωτές, υπερβάλλοντας. Η κυβέρνηση του στρατηγού Ντε Γκολ, η οποία περίμενε κάποια συμβολική διαδήλωση, πανικοβάλλεται. «Εκείνη την ημέρα θα μπορούσαν να καταλάβουν το Μέγαρο των Ηλυσίων» θα εξομολογηθεί αργότερα ο υπουργός Ζομπέρ. «Η συμμαχία φοιτητών - εργατών τους έδινε την αναγκαία δύναμη και μια αρχή αξιοπιστίας. Κατόπιν, ο πραγματικός κίνδυνος είχε περάσει. Ποτέ πια δεν θα είχαν τέτοια ευκαιρία».

Ο πρωθυπουργός Ζορζ Πομπιντού έχει άλλη άποψη. «Είναι από την Πέμπτη, 16 Μαΐου, που αρχίσαμε να ανησυχούμε» θα δηλώσει λίγο αργότερα. Από εκείνη την ημέρα η κρίση ξεφεύγει από τα όρια των φοιτητών και των πανεπιστημίων. Οι εργάτες των μεγάλων βιομηχανικών μονάδων έχουν δείξει ακατανίκητες διαθέσεις να ριχτούν στη δίνη των γεγονότων. Σποραδικές απεργίες εκδηλώνονται ήδη σε διάφορα εργοστάσια! Το μεσημέρι ο Γ.Γ. της κομμουνιστικής CGT ρίχνει το σύνθημα της απεργίας. Στις 5 το απόγευμα οι απεργοί έχουν φθάσει τις 300.000. Στις 10 το βράδυ ο αριθμός των απεργών έχει υπερβεί τις 600.000. Ο Πομπιντού, ανήσυχος, υπογράφει την ίδια νύχτα διάταγμα κλήσης των εφέδρων της χωροφυλακής υπό τα όπλα!

Οι φοιτητές κάνουν αμέσως κατάληψη της Σορβόνης, την οποία «ανοίγουν» οι πρυτανικές αρχές καθ' υπόδειξιν του πρωθυπουργού, ενώ οι απεργοί καταλαμβάνουν το ένα μετά το άλλο τα μεγάλα εργοστάσια. Η Γαλλία ολόκληρη παραλύει. Σε τρία 24ωρα ο αριθμός των απεργών έχει υπερβεί τα 6.000.000. Δύο ακόμη 24ωρα και ο αριθμός των απεργών ξεπερνά τα 10.000.000! Υπάρχουν πλέον δύο κέντρα εξουσίας στη χώρα -η κυβέρνηση και το κομμουνιστικό κόμμα, το οποίο ηγείται των απεργών. Οι φοιτητές έχουν περιθωριοποιηθεί. Αφήνοντας την πρωτοβουλία στη συνδικαλιστική του οργάνωση, τη CGT, είναι φανερό ότι το Γαλλικό Κ.Κ. αποσκοπεί σε διαπραγματεύσεις, όχι σε επανάσταση.

Στις 22 Μαίου ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ μεταβαίνει στη Γερμανία και την Ολλανδία για να μιλήσει σε φοιτητές των χωρών αυτών για τη γαλλική φοιτητική εξέγερση. Η γαλλική κυβέρνηση βρίσκει την ευκαιρία να του αφαιρέσει την άδεια παραμονής στη χώρα, εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι ο «κόκκινος Ντανί» έχει γερμανική υπηκοότητα. Πρόκειται για σοβαρό λάθος, καθώς οδηγεί αμέσως σε αναβίωση του φοιτητικού κινήματος. Πέντε χιλιάδες φοιτητές αρχίζουν να συγκρούονται από το απόγευμα ως τις 5 το πρωί με την αστυνομία.

Η κατάσταση θα επιδεινωθεί δραματικά στις 24 Μαίου. Δεκάδες χιλιάδες νέοι -με τη γενική απεργία, οι περισσότεροι απ' αυτούς δεν είναι φοιτητές- έχουν συγκεντρωθεί στο σιδηροδρομικό σταθμό Λιόν, στο Παρίσι, διαμαρτυρόμενοι εναντίον της απαγόρευσης εισόδου στη Γαλλία του Κον-Μπε-ντίτ. Στις 8 το βράδυ ο Ντε Γκολ απευθύνει διάγγελμα προς τον γαλλικό λαό, με το οποίο αναγγέλλει τη διενέργεια δημοψηφίσματος για ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση των υπερεξουσιών του προέδρου με στόχο την «ανανέωση», όπως ισχυρίζεται. «Σε περίπτωση που η απάντηση σας είναι "όχι", είναι αυτονόητο ότι δεν θα διατηρήσω το αξίωμα μου», καταλήγει ο Ντε Γκολ. Η τελευταία φράση του πνίγεται στους αλαλαγμούς ενθουσιασμού των νέων που είναι συγκεντρωμένοι στον σταθμό Λιόν. Χιλιάδες από αυτούς βγάζουν τα μαντίλια τους και τα κουνούν στο σήμα του αποχαιρετισμού, φωνάζοντας ρυθμικά: «Αντίο, Ντε Γκολ! Αντίο, Ντε Γκολ!».

Σε λίγο αρχίζει η πιο μεγάλη νύκτα του «Γαλλικού Μάη». Οι συγκρούσεις προσλαμβάνουν εξαιρετική βιαιότητα. Η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να τσακίσει τους φοιτητές και τους νέους πάση θυσία, ώστε να τρομοκρατήσει τον υπόλοιπο πληθυσμό. Η αστυνομική βία ωθεί σε κλιμάκωση των βανδαλισμών εκ μέρους των διαδηλωτών. Αυτοκίνητα πυρπολούνται, καταστήματα λεηλατούνται, βιτρίνες συντρίβονται.

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Ζορζ Πομπιντού κατευθύνει προσωπικά τις επιχειρήσεις μαζί με τον αστυνομικό διευθυντή του Παρισιού Μορίς Γκριμό. Το σχέδιο είναι συγκεκριμένο. Πρέπει να τρομοκρατηθεί ο πληθυσμός, ιδίως ο εύπορος. Αποκαλύπτεται χωρίς περιστροφές στα απομνημονεύματα του Μορίς Γκριμό, τα οποία δημοσιεύθηκαν μετά τον θάνατο του: «Οι διαταγές μου ήταν να αποκλειστούν όλες οι γέφυρες, ώστε να εμποδιστούν οι διαδηλωτές να κατευθυνθούν προς το Καρτιέ Λατέν. Ήθελα να διοχετευθούν δυτικά, πρώτον γιατί έτσι θα χάνονταν σε μικρές επιχειρήσεις δολιοφθοράς χωρίς βαρύτητα και κυρίως γιατί εκεί θα προκαλούσαν τρόμο στους αστούς του 16ου Διαμερίσματος. Ακριβώς έτσι έγινε από την αρχή και σημειώθηκε και μια μικρή πυρκαγιά στο Χρηματιστήριο». ,

Τη νύχτα αυτή οι αστυνομικοί αρχίζουν να χρησιμοποιούν και τα όπλα τους. Ταυτόχρονα, ο οργανισμός τηλεπικοινωνιών, καθώς η κυβέρνηση έχει αφομοιώσει τα διδάγματα της πρώτης «Νύχτας των οδοφραγμάτων» της 10 Μαΐου, έχει αφαιρέσει τις απευθείας γραμμές από τους ρεπόρτερ των ραδιοφωνικών σταθμών κι έτσι δεν υπάρχει ζωντανή ραδιοφωνική κάλυψη. Ένας νέος, ο Φιλίπ Ματεριόν, σκοτώνεται στο Καρτιέ Λατέν από έκρηξη χειροβομβίδας. Ένας αστυνομικός, ο Ρενέ Λακρουά, συνθλίβεται από ένα καμιόνι που εξαπολύουν οι διαδηλωτές εναντίον των αστυνομικών. Αυτή τη νύχτα οι συγκρούσεις είναι τόσο βίαιες, ώστε προβάλλουν τα αποτρόπαια σημάδια προμηνύματος εμφύλιου πολέμου. Αυτόν όμως δεν τον θέλει κανείς. Η κοινή γνώμη τρομοκρατείται.

Ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκολ εξάλλου είναι αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει τον στρατό, αν κρίνει ότι οι διαδηλώσεις ξεφεύγουν από τον έλεγχο της αστυνομίας. Την επαύριο των γεγονότων, Σάββατο, 25 Μαΐου, ένα σύνταγμα αλεξιπτωτιστών μετακινείται με στόχο να επιτεθεί εναντίον των διαδηλωτών, αν λάβει διαταγές.

Το Γαλλικό Κ.Κ., μέσω της CGT, διαπραγματεύεται διαρκώς με το καθεστώς. Στόχος του είναι η επιστροφή στην ομαλότητα, αφού όμως προηγουμένως αποσπάσει σοβαρότατες οικονομικές και θεσμικές παραχωρήσεις από την κυβέρνηση. Αντίθετα, ο Φρανσουά Μιτεράν κατανοεί βαθύτερα την πολιτική δυναμική και τις πολιτικές δυνατότητες της εξέγερσης και προσπαθεί να τις εκμεταλλευθεί. Στις 28 Μαΐου καταπλήσσει τη Γαλλία, όταν εμφανίζεται στην τηλεόραση και δηλώνει, μεταξύ άλλων:

«Στη Γαλλία, μετά τις 3 Μαΐου 1968, δεν υπάρχει πλέον κράτος... Η αναχώρηση του στρατηγού Ντε Γκολ, την επαύριο της 16ης Ιουνίου, αν δεν λάβει χώρα νωρίτερα, θα προκαλέσει φυσικά την εξαφάνιση του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης του. Σε αυτή την περίπτωση, προτείνω τη δημιουργία μεταβατικής κυβέρνησης... Αν χρειασθεί, θα αναλάβω εγώ την ευθύνη του σχηματισμού αυτής της κυβέρνησης... Στις προεδρικές εκλογές που θα επακολουθήσουν θα είμαι υποψήφιος». Ο Μιτεράν βάζει υποψηφιότητα για πρωθυπουργός μεταβατικής κυβέρνησης και για πρόεδρος της χώρας, τη στιγμή που αυτές οι θέσεις είναι κατειλημμένες από τον Πομπιντού και τον Ντε Γκολ και δεν έχουν προκηρυχθεί εκλογές! Επιτείνει έτσι την εικόνα επαναστατικής κατάστασης.

Λίγες ώρες αργότερα ο γ.γ. του γαλλικού Κ.Κ. Βαλντέκ Ροσέ συζητάει με τον Φρανσουά Μιτεράν τη σύνθεση της μεταβατικής κυβέρνησης. Ταυτόχρονα η CGT αναγγέλλει την πραγματοποίηση μεγάλης διαδήλωσης για την επομένη, 29 Μαΐου.

Ο στρατηγός Ντε Γκολ σχηματίζει την άποψη ότι η Αριστερά ετοιμάζεται να καταλάβει την εξουσία. Το πρωί της Τετάρτης, 29 Μαΐου, το υπουργικό συμβούλιο εξετάζει τις λεπτομέρειες της επέμβασης του στρατού για την κατάπνιξη της αναμενόμενης επανάστασης. Όπως διηγείται ο μετέπειτα συντηρητικός πρωθυπουργός Εντουάρ Μπαλαντίρ, ο Πομπιντού δίνει εντολή να τεθούν σε κατάσταση συναγερμού οι μηχανοκίνητες ταξιαρχίες στο Μοντλερί και το Μεζόν - Λαφίτ, οι αλεξιπτωτιστές της Καστρ και της Καρκασόν, οι βατραχάνθρωποι της Τουλόν, επίλεκτες μονάδες της χωροφυλακής που στρατωνίζονται στο Σατορί και είναι εξοπλισμένες με τανκς, καθώς και η 2η Ταξιαρχία Τεθωρακισμένων του Ραμπουιγέ και πολλές μονάδες της επαρχίας. Κατά τη διάρκεια της ημέρας άρματα μάχης μεταφέρονται στα προάστια του Παρισιού.

Στις 8 το πρωί της ίδιας ημέρας ο στρατηγός Ντε Γκολ αναθέτει στον αρχηγό του επιτελείου του Μεγάρου των Ηλυσίων, τον στρατηγό Λαλάντ, την αποστολή να πάει να δει τον στρατηγό Μποβαλέ στη Νανσί, τον στρατηγό Ιμπλό στο Μετς και τον στρατηγό Μασί στο Μπάντεν - Μπάντεν, αρχηγό των γαλλικών στρατευμάτων που σταθμεύουν στη Δ. Γερμανία μετά τη νίκη των συμμάχων κατά των ναζί. Από το προηγούμενο βράδυ ο Ντε Γκολ έχει δώσει στον γιο του, Φιλίπ, ένα φάκελο με τις τελευταίες του επιθυμίες και έχει δώσει εντολή στον στρατηγό Λαλάντ να συνοδεύσει την οικογένεια του και τον γιο του στο Μπάντεν - Μπάντεν, όπου και να τους παραδώσει στην προστασία του στρατηγού Μασί.

Το πρωί της Τετάρτης, 29 Μαΐου, ο Ντε Γκολ δέχεται τον γαμπρό του, στρατηγό Ντε Μπουασιέ, τον οποίο έχει καλέσει επειγόντως.

«Ποια θα ήταν η στάση του στρατού, αν χρειαστεί να φτάσουμε στην ένοπλη αναμέτρηση;» τον ερωτά, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του τελευταίου. «Ποτέ ο στρατός δεν ήταν τόσο πειθαρχημένος. Περιμένει διαταγές» απαντάει ο στρατηγός Ντε Μπουασιέ. «Καλώς. Θα πάω να δω αν ο Μασί έχει την ίδια διάθεση. Κατόπιν θα μιλήσω από το Κολομπέ, από το Στρασβούργο... Το κράτος θα βρίσκεται εκεί που θα είμαι εγώ. Θα εγκαταλείψω το Παρίσι. Αν η διαδήλωση των κομμουνιστών σήμερα το απόγευμα κατευθυνθεί προς το Μέγαρο των Ηλυσίων, δεν θα έχει αντικείμενο».

Στις 12 το μεσημέρι δύο ελικόπτερα Αλουέτ III απογειώνονται από το Ισί-λε Μουλινό. Μυστικά από την κυβέρνηση, ο Ντε Γκολ εγκαταλείπει τη Γαλλία και μεταβαίνει στη Γερμανία για να αρχίσει από εκεί τη στρατιωτική επίθεση ανακατάληψης του Παρισιού, καθώς είναι βέβαιος ότι το προεδρικό μέγαρο θα πέσει στα χέρια των κομμουνιστών και των εξεγερμένων!

Πανικόβλητη η κυβέρνηση Πομπιντού ανακαλύπτει το μεσημέρι, γύρω στις 2, τη φυγή του Ντε Γκολ, χωρίς να γνωρίζει πού έχει πάει! Μόλις στις 5 μ.μ. ο Πομπιντού μαθαίνει ότι ο στρατηγός βρίσκεται στο Μπάντεν-Μπάντεν.

Λίγο αργότερα ο Ντε Γκολ, αφού έχει έρθει σε επαφή με όλους τους διοικητές των μεγάλων μονάδων και έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη τους για την κατάπνιξη της εξέγερσης με τα όπλα, επιστρέφει στο εξοχικό του, στο Κολομπέ. Περνάει τη νύχτα εκεί. Φυσικά, η τεράστια διαδήλωση της CGT λαμβάνει χώρα ειρηνικά, χωρίς κανένα επεισόδιο.

Στις 12.25 της Πέμπτης, 30 Μαΐου, ο Ντε Γκολ επιστρέφει στο Μέγαρο των Ηλυσίων. Αισθάνεται πανίσχυρος. Στις 4.30 το απόγευμα ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας απευθύνει διάγγελμα προς το γαλλικό λαό. Μιλάει μόνο από το ραδιόφωνο, για να ξυπνήσει τις αναμνήσεις των ραδιοφωνικών μηνυμάτων του της αντίστασης κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το διάγγελμα του είναι καταλυτικό. Απειλεί ευθέως με επέμβαση του στρατού και με εμφύλιο πόλεμο, ενώ ταυτόχρονα διαλύει τη Βουλή, ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα θεσμικής έκφρασης της αντιπολίτευσης σε περίπτωση αιματοκυλίσματος της χώρας:

«Γαλλίδες, Γάλλοι,

Ως εγγυητής της εθνικής και δημοκρατικής νομιμότητας... πήρα τις αποφάσεις μου. Υπό τις παρούσες συνθήκες, δεν παραιτούμαι... Δεν θα αλλάξω τον πρωθυπουργό... Διαλύω σήμερα τη Βουλή... Αναβάλλω το δημοψήφισμα το οποίο είχα εξαγγείλει... Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, θα πρέπει, για να διατηρήσω τη Δημοκρατία, να ακολουθήσω, σύμφωνα με το Σύνταγμα, άλλους δρόμους, πέραν της άμεσης καθολικής ψηφοφορίας. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, παντού και αμέσως πρέπει να οργανωθεί η αντίσταση των πολιτών... Η Γαλλία πραγματικά απειλείται με δικτατορία. Θέλουν να την υποχρεώσουν να υποκύψει σε μια εξουσία που θα επιβαλλόταν μέσα σε εθνική απελπισία. Μια εξουσία που θα ήταν τότε προφανώς κατ' ουσίαν η εξουσία του νικητή, δηλαδή του ολοκληρωτικού κομμουνισμού. Φυσικά, στην αρχή θα την χρωμάτιζαν με απατηλή εμφάνιση, χρησιμοποιώντας τη φιλοδοξία ή το μίσος περιθωριακών πολιτικών. Έπειτα από αυτό, αυτά τα πρόσωπα δεν θα ζύγιζαν περισσότερο από το βάρος τους, που δεν είναι μεγάλο. Ε, λοιπόν, όχι! Η Δημοκρατία δεν θα παραιτηθεί, ο λαός θα ανακτήσει τον έλεγχο. Ζήτω η Δημοκρατία, ζήτω η Γαλλία!».

Ο στρατηγός είναι αποφασισμένος για όλα. Το διάγγελμα του δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρανόησης: Όποιος δεν είναι έτοιμος να πάρει την εξουσία αντιμετωπίζοντας τον στρατό, οφείλει να υποταχθεί. Φυσικά, κανείς δεν είναι έτοιμος για κάτι τέτοιο. Ούτε οι φοιτητές ούτε, πολύ περισσότερο, το κομμουνιστικό κόμμα, το οποίο δεν είχε καμιά τέτοια επανασταπκή πρόθεση.

Έτσι, το διάγγελμα του Ντε Γκολ σφραγίζει οριστικά και αμετάκλητα την τύχη της εξέγερσης του Μάη. Αμέσως μετά τη λήξη του, εκατοντάδες χιλιάδες Γάλλοι ξεχύνονται στους δρόμους για να συμμετάσχουν σε μια ήδη προγραμματισμένη διαδήλωση υποστήριξης του στρατηγού. Οι οργανωτές της το πρωί, πριν από το διάγγελμα, περίμεναν περίπου πενήντα χιλιάδες άτομα. Κάνουν τεράστιο λάθος. Έρχονται τουλάχιστον δέκα φορές περισσότεροι - κάπου 500.000!

Τυπικά τίποτα δεν έχει αλλάξει - οι απεργίες συνεχίζονται, τα πανεπιστήμια είναι κατειλημμένα, οι φοιτητές διαδηλώνουν κατά δεκάδες χιλιάδες. Στην πραγματικότητα τα πάντα έχουν τελειώσει, αποτελεί απλώς θέμα τυπικής διαδικασίας η έκδοση «πιστοποιητικού θανάτου» της εξέγερσης. Το σύνθημα των 30.000 φοιτητών που διαδηλώνουν την 1η Ιουνίου φωνάζοντας «εκλογές, προδοσία» δεν έχει καμιά απήχηση σε μια χώρα σαν τη Γαλλία. Οι νέοι απομονώνονται τώρα όλο και περισσότερο, ενώ η αστυνομία γίνεται όλο και πιο βίαιη. Αστυνομικοί αρχίζουν να εισβάλλουν σε κατειλημμένα εργοστάσια, δίνοντας τέλος σταδιακά στις απεργίες, που φθίνουν μέρα με την ημέρα.

Στις 10 Ιουνίου ένας 17χρονος μαθητής, ο Ζιλ Τοτάν, πνίγεται στον Σηκουάνα, καθώς πέφτει στον ποταμό κυνηγημένος από αστυνομικούς. Ακολουθούν ολονύκτιες συγκρούσεις των αστυνομικών με τους φοιτητές. Την επομένη, στο Σοσό, τα ΜΑΤ δολοφονούν με σφαίρα τον Πιερ Μπεϊλό, εργάτη της Πεζό. Ένας άλλος εργάτης, ο Ανρί Μπλανσέ, σκοτώνεται καθώς πέφτει από έναν τοίχο - οι αστυνομικοί που τον κυνηγούν ισχυρίζονται ότι έπεσε μόνος του, οι διαδηλωτές ισχυρίζονται ότι τον πέταξαν οι αστυνομικοί. Το καθεστώς που τόσο επιμελώς κατόρθωσε να αποφύγει σχεδόν εντελώς τους νεκρούς όταν διακυβευόταν η εξουσία, είναι πολύ πιο αδιάφορο για το θέμα αυτό τώρα, που τα πάντα έχουν κριθεί. Η τρίτη «Νύχτα των οδοφραγμάτων» που ακολουθεί τις δολοφονίες δεν τρομάζει πλέον την κυβέρνηση.

Αντίθετα την επαύριο, Τετάρτη 12 Μαΐου, κηρύσσει εκτός νόμου και διατάζει τη διάλυση 11 αριστερών οργανώσεων - όλων όσων πρωτοστάτησαν στην εξέγερση του Μάη. Ταυτόχρονα απαγορεύει όλες τις διαδηλώσεις, με πρόσχημα τις εκλογές. Στις 14 Ιουνίου η αστυνομία εκκενώνει το Οντεόν, στις 16 τη Σορβόνη, το σύμβολο της εξέγερσης. Στο μεταξύ, στις 15 Ιουνίου, ο Ντε Γκολ αμνηστεύει τους ακροδεξιούς επίδοξους πραξικοπηματίες της Αλγερίας, οι οποίοι βρίσκονται από εξαετίας στις φυλακές, καθώς είχαν αποπειραθεί επανειλημμένα μέχρι και να τον δολοφονήσουν. Πρόκειται για τον στρατηγό Σαλάν και τους υπολοίπους της τρομοκρατικής οργάνωσης ΟAS. Είναι το αντίτιμο των συμφωνιών που είχε κάνει ο Ντε Γκολ την κρίσιμη τελευταία εβδομάδα του Μαίου για να εξασφαλίσει τη νομιμοφροσύνη και των ακροδεξιών στοιχείων του στρατεύματος και για να συνενώσει όλη τη συντηρητική παράταξη ενώπιον του κινδύνου της Αριστεράς.

Το εκλογικό αποτέλεσμα δικαιώνει πλήρως τον στρατηγό Σαρλ ντε Γκολ και τις επιλογές του: Η Δεξιά σαρώνει με 43,65% των ψήφων, ενώ η Αριστερά χάνει 5% στις εκλογές της 23 Ιουνίου.

Με το δεύτερο γύρο της 30 Ιουνίου ολοκληρώνεται η γκολική πλημμυρίδα και στις έδρες, καθώς ο κυβερνητικός συνασπισμός παίρνει 358 από τις 485 -97 περισσότερες- ενώ οι σοσιαλιστές χάνουν 61 έδρες και οι κομμουνιστές 39. Η πλειοψηφία είναι πρωτοφανής για τη Γαλλία στον 20ό αιώνα!...

Ο «Γαλλικός Μάης» παρά τη βιαιότητα των συγκρούσεων, είναι προφανές ότι υπήρξε εξέγερση εναντίον μιας υφιστάμενης τάξης πραγμάτων, δεν ήταν επανάσταση με πολιτικό στόχο την εγκαθίδρυση ενός άλλου καθεστώτος. Η μαρξιστική ρητορική των πρωταγωνιστών του, οι προσπάθειες των σοσιαλιστών να τον εκμεταλλευτούν πολιτικά και των κομμουνιστών να τον αξιοποιήσουν οικονομικά επιτείνει τις συγχύσεις γύρω από το χαρακτήρα της έκρηξης των φοιτητών.

Η διαχρονική σημασία του έγκειται στο ότι δημιούργησε πολιτική ριζοσπαστικοποίηση σε ολόκληρη τη γενιά των νέων αυτής της εποχής, πυροδότησε εξεγέρσεις σε άλλα σημεία του πλανήτη, υποχρέωσε τις κυβερνήσεις να κάνουν σοβαρές μεταρρυθμίσεις στη συνέχεια. Κυρίως όμως ο «Γαλλικός Μάης» δημιούργησε έναν πολιτισμό άρνησης του παλαιού σε όλους σχεδόν τους τομείς της κοινωνίας, έναν πολιτισμό εξέγερσης και ανυπακοής που εκφράστηκε γλαφυρά με πολλά από τα συνθήματα του που έμειναν στην Ιστορία.

«Η φαντασία στην εξουσία» ήταν το πιο χαρακτηριστικό από αυτά. «Ξεχάστε ό,τι μάθατε, αρχίστε με το να ονειρευόσαστε» ήταν ένα άλλο. «Είμαστε ρεαλιστές, ζητάμε το αδύνατο!» φώναζαν οι φοιτητές και εξηγούσαν: «Δεν ζητάμε πολλά, τα θέλουμε όλα!». «Θέλουμε τον κόσμο και τον θέλουμε τώρα!». «Δεν θέλουμε έναν κόσμο όπου το αντίτιμο για να μην πεθάνουμε από πείνα, θα είναι να πεθάνουμε από πλήξη!». Η φαντασία σίγουρα κατέλαβε τα αμφιθέατρα και τους δρόμους, όχι όμως και την εξουσία...

Καθημερινή Ιστορικό Λεύκωμα 1968