Να φιλάει κανείς ή να μη φιλάει ; Ιδού η απορία!

Να φιλάει κανείς ή να μη φιλάει ;  Ιδού η απορία!

Μια μικρά μεν αλλά περισπούδαστος διατριβή περί της ευγενούς τέχνης του ασπασμού

ΤΟΥ ΝΤΑΝ ΚΑΡΛΙΝΣΚΥ

Τα τελευταία χρονιά το φίλημα σαν κοινωνική εκδήλωση γνώρισε μια τρομαχτικά παγκόσμια διάδοση. Όλοι μιλούμε γι' αυτό, όλοι το χρησιμοποιούμε ευρέως στις κοινωνικές μας σχέσεις, μερικοί μάλιστα ασπάζονται ασυστόλως. Τί όμως γνωρίζουμε για το φιλί; Πόσο έτοιμοι είμαστε να το απολαύσουμε στον δέοντα βαθμό; Η παρούσα μελέτη έρχεται να καλύψει ένα από πολλού υφιστάμενο κενό καλύπτουσα το θέμα ιστορικώς, γεωγραφικώς, επιστημονικώς και τηλεοπτικώς. Ελπίζουμε να αποβεί χρήσιμος εις πάντα ενδιαφερόμενο, συμβάλλουσα εν τώ άμα εις την εν γένει προαγωγή της επιστημονικής έρευνας στον τόπο μας. Το φιλί είναι εφεύρεση περίπου ευρωπαϊκή. Μας το διαβεβαιώνει ένας ειδικός, ο διάσημος ανθρωπολόγος καθηγητής Μπράιαντ, του Τέξας: «"Αχρι της ενδόξου εποχής του Κολόμβου, ο ασπασμός ήτο παντελώς άγνωστος εν τώ μεγίστω μέρει της Ασίας τε και της Αφρικής, έν ταις Νοτίαις Θαλάσσαις, έν τε απάση τη Αμερική, Βορείω τε και Νοτίω». Και μια αποκάλυψη:

Ακόμη και σήμερα υπάρχουν πολιτισμοί στους οποίους το φίλημα παραμένει άγνωστο, ως ο άρκτικο-εσκιμωικός και διάφοροι αφροασιωκεάνειοι πολιτισμοί. Οι Εσκιμώοι, για την ώρα, αντί να φιληθούν τρίβουν τις μύτες τους, ενώ άλλοι λαοί προτιμούν να... παίζουν ξύλο, να χαϊδεύονται, να αγκαλιάζονται ή να υψώνουν τα χέρια.

Για την προέλευση του φιλιού δύο είναι οι επικρατέστερες θεωρίες: Κατά την πρώτη όλα τα ζώα πού βρίσκονται ψηλά στην κλίμακα της εξέλιξης φιλιούνται, άρα και ο άνθρωπος. Κατά την άλλη, το φιλί είναι μια βελτιωμένη μορφή γλειψίματος πού ανάγεται στην προϊστορία: οι άνθρωποι των σπηλαίων, που ο οργανισμός τους διψούσε για αλάτι, συνήθιζαν να γλείφουν το πρόσωπο των φίλων τους. Αιώνες μετά, κάποιος ευφυής και επινοητικός πρόγονός μας ανακάλυψε το φιλί.

Το  φίλημα σαν κοινωνική εκδήλωση δέν είναι κάτι καινούργιο. Οι αρχαίοι Εβραίοι,  Έλληνες και Ρωμαίοι  αντί  άλλου   χαιρετισμού  φιλιόνταν στο μάγουλο. Οι Ρωμαίοι δεν φιλούσαν μόνο την οικογένεια και τους φίλους τους, αλλά και τον φούρναρη, τον κηροποιό και τον χασάπη τους.

Καθώς η επίδραση των Ρωμαίων εξαπλωνόταν, εξαπλωνόταν και το φίλημα. Πριν από πεντακόσια χρόνια, οι Εγγλέζοι φιλούσαν οποίον έβρισκαν μπροστά τους, γύρω στα 1600 όμως το φιλί γνώρισε μια περίοδο κρίσης. Αιτία ήταν, κατά μία θεωρία, ή ανακάλυψη του καπέλου: αντί για φιλιά οι άνθρωποι έκαναν πια υποκλίσεις και χαιρετούρες με το καπέλο. Μια άλλη θεωρία αποδίδει την κρίση στην επιδημία της πανώλης που έπληξε το Λονδίνο το 1665.

Στην αρχαία Ελλάδα, οι κοινοί θνητοί φιλούσαν το χέρι, το στήθος ή το γόνατο των ανώτερων θνητών. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες πρόσφεραν το χέρι τους για να τους το φιλήσουν οι ευγενείς, και το γόνατο τους, να το φιλήσουν οι χωριάτες. Οι Αφρικανοί φιλούσαν το χώμα που πατούσαν οι ηγέτες τους.

Κατά τον Μεσαίωνα, το σημείο στο όποιο φιλούσε κανείς κάποιο πρόσωπο έδειχνε καθαρά τον βαθμό σεβασμού που έτρεφε γι' αυτό. Αν ο άλλος άνηκε στην ίδια κοινωνική τάξη με εσένα μπορούσες να τον φιλήσεις στο στόμα, αν επρόκειτο για κάποιον πολιτικό ή θρησκευτικό ηγέτη που ιεραρχικά βρισκόταν κάπου στη μέση, του φιλούσες το χέρι, αν ήταν κάποιος από τους σημαίνοντες, τον ποδόγυρο του, κι αν, τέλος, ήταν ο ανώτατος άρχων, το πόδι ή —πάλι— το χώμα που πατούσε. Δεν φιλούμε μόνο τους ανθρώπους. Μια και μιλούμε για χώμα, πρέπει να παρατηρήσουμε πώς το χώμα κατέχει σημαντική θέση στην προτίμηση των ξενιτεμένων πατριωτών. Και κάποιοι άλλοι όμως φιλούν το χώμα:   οι   φοβητσιάρηδες επιβάτες των… αεροπλάνων.

Οι τζογαδόροι« φιλούν τα ζάρια τους, για να πάει καλά ό τζόγος. Άλλοι φιλούν τα λαχεία.   Στην   Ιρλανδία οι  τουρίστες  φιλούν μια πέτρα στον πύργο   του    Μπλάρνυ,   -διότι, κατά την παράδοση, αυτό χαρίζει   ευγλωττία   — οι περισσότεροι    βέβαια το  κάνουν  γιατί  το λένε   τί   τουριστικά  φυλλάδια.

Τί μικρά παιδιά  φιλούν τις κούκλες τους, οι ιδιοκτήτες μικρών ζώων τα ζωάκια τους και πάει λέγοντας. Όλοι κάτι βρίσκουν και φιλούν.

Στην Ευρώπη, κατά τον Μεσαίωνα, γυναίκα που φιλούσε άλλον έκτος από τον άντρα της μπορούσε να δικαστεί για μοιχεία. Στη σύγχρονη εποχή η λογοκρισία σε πολλές περιπτώσεις περιόρισε τη διάρκεια των κινηματογραφικών φιλιών.

Ένα βιβλίο των αρχών του αιώνα μας πάνω στους κανόνες καλής συμπεριφοράς διατυπώνει την αρχή ότι «ο ασπασμός δημοσία, ακόμη και λαμβάνων χώραν μεταξύ μεμνηστευμένων, είναι συνήθεια ρυπαρά και αξιοκατάκριτος, ήτις ουδαμώς πρέπει να γίνεται ανεκτή εν τοις κύκλοις της καλής κοινωνίας».

Η Έμιλυ Πόστ, Η αμερικανίδα αρθρογράφος σε θέματα ετικέτας, αποφαίνεται ότι όταν ένας άντρας συναντά μια γυναίκα σε εστιατόριο «σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να τη φιλήσει». Δυστυχώς, δεν διευκρινίζει τί επιτρέπεται στο ζαχαροπλαστείο ή αν στην έννοια «εστιατόριο» περιλαμβάνεται και η πιτσερία ή το σνακ μπαρ. Πιθανότατα.  Ο   άνθρωπος  που   φιλήθηκε περισσότερο στην ιστορία είναι ο ανθυπολοχαγός Χόμπσον, ήρωας του    Ισπανο-αμερικανικού Πολέμου. Οι εφημερίδες υπολόγισαν πώς στις διάφορες επινίκιες περιοδείες του τον φίλησαν 10.000 γυναίκες.

Κατά το Γκίννες το μεγαλύτερης διάρκειας φιλί στην ιστορία του κινηματογράφου διεπράχθη από τον Ρέτζια Τουμι και την Τζέην Γουάιμαν (185 δευτερόλεπτα) ενώ το παγκόσμιο ρεκόρ διάρκειας φιλιού κατέχουν οι Τνγκε Όρντενταλ και Μπίλα Βάν ντερ Βεστουιζεν (119 ώρες —ναι!— και 12 λεπτά).

Γιατί το φίλημα πήρε τέτοιες διαστάσεις τελευταία; Η επικρατέστερη θεωρία το αποδίδει στην ανάγκη μας για περισσότερη τρυφερότητα.

Και δύο τελευταίες γνώμες —μία υπέρ και μία κατά. Πρώτα η κατά, από τον Τζόναθαν Σουίφτ: «Θεέ μου, αναρωτιέμαι ποιος ηλίθιος σκέφτηκε πρώτος το φιλί!» Ακούστε όμως και την υπέρ, είναι του Τοσκανίνι: «Φίλησα για πρώτη φορά γυναίκα και κάπνισα για πρώτη φορά τσιγάρο την ίδια μέρα. Έκτοτε δεν μού έμεινε καιρός για κάπνισμα».

Επιλογές από το Reader’s Digest