20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941 : ΜΕΡΑ ΠΕΝΘΟΥΣ ΚΑΙ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

 

 20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941 ΜΕΡΑ ΠΕΝΘΟΥΣ ΚΑΙ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Πάσχα με σειρήνες αντί για αναστάσιμες καμπάνες

Στο Μέτσοβο συντελείται η πρώτη πράξη της εσχάτης προδοσίας από τον Τσολάκογλου με την παράδοση στους ναζί, ενώ η χιτλερική μηχανή κατηφορίζοντας προς την Αθήνα συνεχίζει να σκορπά θάνατο και καταστροφές.

«Το απόγευμα της 20ής Απριλίου Κυριακής του Πάσχα - μιας φοβερής ημέρας, που την εφώτιζαν, αντί κεριών της Αναστάσεως και του φωτός της Λαμπρής, οι φωτιές των φονικών βομβών των στούκας», οι σωματάρχες του ηπειρωτικού μετώπου παρέδιδαν τα όπλα στους ναζί εισβολείς.

Εκείνο το Πάσχα, όπως το περιγράφει ο Π. Κανελλόπουλος από το μέτωπο, ήταν σαν επιτάφιος θρήνος. Σε πλήθος κειμένων -από ιστορικά μέχρι λογοτεχνικά- χαρακτηρίζεται μαύρο, χωρίς Ανάσταση.

Η Πηνελόπη Δέλτα σε μία από τις τελευταίες καταγραφές της δίνει το στίγμα του: «Εβδομάδα του Πάσχα, εβδομάδα πένθους και δυστυχίας. Ο στρατός μας ''συμπτύσσεται'' προς Δομοκό ... Αρτα. Το πανικόβλητο επιτελείο του τραγικο-κωμικού Παπάγου σπέρνει την ηττοπάθεια και την απαισιοδοξία, την ώρα που ο στρατός μας θερίζει δάφνες δοξασμένες. Θα πέσουμε, το ξέρομε! Μα να πέσουμε με ψηλά το κεφάλι, λέγοντας στους Γερμανούς: ''Μπορείτε να μας σκοτώσετε, δεν θα μας δαμάσετε όμως ποτέ''» (γερμανικά στο κείμενο). Οπως και δεν δάμασαν τις ατελείωτες μέρες και νύχτες τα χρόνια της Κατοχής.

Κενό εξουσίας

Στην Αθήνα, μετά την αυτοκτονία του αχυράνθρωπου πρωθυπουργού Κορυζή (18 Απριλίου), δεν υπάρχει μόνο κενό εξουσίας. Στην πολιτικοστρατιωτική ηγεσία επικρατεί σύγχυση και πανικός. Ο βασιλιάς Γεώργιος Β', ταυτισμένος με την τεταρταυγουστιανή δικτατορία του Μεταξά, αρνείται πεισματικά ακόμη και τότε να προχωρήσει στον σχηματισμό εθνικής κυβέρνησης. Παρά τις πιέσεις ακόμη και των Αγγλων. Αναζητεί πρωθυπουργό και υπουργούς από τον σκουπιδοτενεκέ του μεταξικού καθεστώτος.

Τελικά, αποφασίζει λαμπριάτικα να γίνει ο ίδιος πρωθυπουργός. Αλλάζει τη μια μετά την άλλη γνώμη και ορκίζει την επομένη τον τραπεζίτη Τσουδερό.

Οταν την ίδια μέρα γίνεται γνωστή στην Αθήνα η παράδοση του Τσολάκογλου στο Μέτσοβο (πρώτη συνθηκολόγηση), όλα πια έχουν κριθεί.

Για την τιμή των όπλων ο αρχιστράτηγος Παπάγος διατάσσει τον διοικητή των ηπειρωτικών στρατιωτικών σωμάτων στρατηγό Πιτσίκα: «Πληροφορούμαι ότι ο αντιστράτηγος Τσολάκογλου (σ.σ. στην πραγματικότητα ο διοικητής του Γ' Σώματος δεν είναι μόνος, αλλά συμπράττουν οι γερμανόφιλοι διοικητές των δυο άλλων Σωμάτων Μπάκος και Δεμέστιχας με πολιτικό ''μέντορα'' τον Σπυρίδωνα, μητροπολίτη Ιωαννίνων), ανέλαβε την πρωτοβουλίαν συνθηκολογήσεως. Δέον να κατανοηθή παρά πάντων ότι ύψιστα συμφέροντα πατρίδος απαγορεύουν τούτο... Αντικαταστήστε αμέσως Τσολάκογλου..».

Ο τελευταίος, όμως, είχε ήδη αντικαταστήσει τον Πιτσίκα, ενώ ο πατριωτισμός της πολιτικο-στρατιωτικής ηγεσίας εξαντλούνταν στην απαγκίστρωση των Αγγλων από το πολεμικό μέτωπο (είχε μεταφερθεί στις Θερμοπύλες). Αλλωστε ο Τσολάκογλου και οι άλλοι δεν διέπρατταν, με την πρώτη συνθηκολόγηση, κάτι πιο επονείδιστο απ΄ αυτό στο οποίο συμφωνούσε η ηττοπαθής ηγεσία.

Παρ' όλα αυτά ο λαός βρισκόταν στο σκοτάδι. Με φήμες ή υπαινικτικά από τον αυστηρά λογοκριμένο Τύπο ενημερωνόταν για τη ζωή και την ελευθερία του που διακυβεύονταν. Οι συγκεντρώσεις απαγορεύονται, στρατοδικεία λειτουργούν για τους «διαδοσίες». Το δικτατορικό καθεστώς δρούσε ακόμη και τότε ως δύναμη κατοχής.

Η Πηνελόπη Δέλτα (θεία του σημερινού πρωθυπουργού)

 στις 27/04/1941, την ημέρα που οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα αυτοκτόνησε με δηλητήριο.

 

Μια απόπειρα λαϊκής αντίδρασης καταγράφει η Πηνελόπη Δέλτα:«Νύχτα - Μεγάλη αυθόρμητη διαδήλωση. Κάτω η Πέμπτη φάλαγξ! Κάτω οι προδότες... Ξύπνησε ο λαός». Ψυχανεμίζεται ότι πίσω από τα πομπώδη λόγια και τις «μασημένες» πληροφορίες η παράδοση έχει δρομολογηθεί.

Το πασχαλινό ψευτοπατριωτικό διάγγελμα του βασιλιά καλούσε σε «άμυνα μέχρις εσχάτων», ενώ μετά βίας συγκρατούσαν τον ίδιο και τη βασιλική αυλή να εγκαταλείψουν την πρωτεύουσα.

Οι εξελίξεις τη μεταπασχαλινή εβδομάδα ήταν καταιγιστικές. Ολοκληρώνεται η φυγή του βασιλιά, της αυλής και της κυβέρνησης για την Κρήτη, ο Τσολάκογλου υπογράφει στα Γιάννενα και στη Θεσσαλονίκη τα άλλα δύο πρωτόκολλα παράδοσης, ενώ παίρνει τέλος η τεράστια επιχείρηση εκκένωσης της χώρας από τους Αγγλους (20-23 Απριλίου).

Η εβδομάδα θα τελειώσει με την παράδοση της Αθήνας (27 Απριλίου). Ο πραγματικός Γολγοθάς τώρα αρχίζει.

ΜΑΥΡΟ ΧΙΟΥΜΟΡ

Μια προφητεία που δεν επαληθεύτηκε

«Το Πάσχα της ηρωϊκής Ελλάδος του 1941 εωρτάσθη, με επαυξημένην επιβλητικότητα, διά να σταυροκοπιούνται κατάπληκτοι μιαν ημέραν οι απόγονοί μας...»

Δεν σταυροκοπιούνται, ίσως επειδή δεν θυμούνται, αλλά έτσι, προφήτευε σχολιογράφος στις πασχαλινές εφημερίδες της 20ής Απριλίου, ενώ τα χιτλερικά στρατεύματα κινούνταν προς την Αθήνα.

Εκείνο το Πάσχα, πραγματικά, είχε κάτι το ανεπανάληπτο, πέραν των τραγικών πολιτικοστρατιωτικών εξελίξεων. Μάλλον ήταν το μοναδικό χωρίς περιφορές Επιταφίων, χωρίς κωδωνοκρουσίες, βαρελότα και πυροτεχνήματα, χωρίς οβελίες. Ακόμη και η αναστάσιμη Ακολουθία έγινε το πρωί της Κυριακής 20 Απριλίου. Αντί για τις κλασικές περιγραφές ιδού μια εικόνα στα μετόπισθεν, με... μαύρο χιούμορ:

• «Ο εχθρός δεν ηθέλησεν να αφήση τους Ελληνες άνευ της από αέρος απειλής και σήμερον ημέραν της Αναστάσεως, ακόμη και κατά την ώραν της λειτουργίας... Διά μιαν ακόμην φοράν οι Αθηναίοι συγκεντρωμένοι εις τους ναούς και προ αυτών, με τα κεράκια της Αναστάσεως αναμμένα στα χέρια των αδιαφόρησαν διά τους συναγερμούς...»
• «Ολες οι προσπάθειες ουδέποτε είχον κατορθώσει να θέσουν τέρμα εις το έθιμον των πασχαλινών πυροβολισμών... Ισως μόνον εφέτος, λόγω των εξαιρετικών περιστάσεων να μην ετηρείτο η συνήθεια, αλλά και πάλιν οι Γερμανοί έδωσαν την ευκαιρίαν να μην ατονήση. Αι αλλεπάλληλαι επιδρομαί των προκάλεσαν την πυκνήν βολήν των αντιαεροπορικών, τα οποία ελληνικά χέρια χειρίζονται. Ετσι, δεν διέρρευσεν άκαπνον το Πάσχα...»
• «Διά να μην παραπονούμεθα διότι δεν εσήμαναν εφέτος, όπως άλλοτε, οι καμπάνες διά το Πάσχα, αι σειρήνες έσπευσαν να τας αντικαταστήσουν και εσήμαναν σχεδόν αδιακόπως από πρωίας. Ως να τας εμιμούντο δε, οι κρούσεις των ήταν γοργαί, σύντομαι, βραχυτάτης διαρκείας και αναρρίθμητοι...»

(Αποσπάσματα από πασχαλινά φύλλα των απογευματινών εφημερίδων της 20ής Απριλίου 1941)

Ναζιστική βαρβαρότητα

Μετά την εισβολή των Γερμανών (6 Απριλίου) τα ναζιστικά στούκας σπέρνουν τον θάνατο και την καταστροφή καθημερινά. Ακόμη και τη μέρα του Πάσχα βομβαρδίζουν από την Ηπειρο έως την Αττική. Σήμα κατατεθέν της χιτλερικής θηριωδίας ο βομβαρδισμός του στρατιωτικού νοσοκομείου στα Γιάννενα (57 νεκροί). «Το ξαφνικό βρήκε τους γιατρούς να χειρουργούν, τις αδελφές εμπρός στο τραπεζάκι με τα εργαλεία, τους τραυματίες ναρκωμένους και εκείνες τις καημένες που δίπλωναν τις γάζες! Κρότος φοβερός τραντάζει το οικοδόμημα... Νεκρική σιγή ακολουθεί... (Οι νεκροί) αναγνωρίσθηκαν από ένα δακτυλίδι, από ένα κέντημα, από ένα σήμα...» (Μαρτυρία νοσοκόμας)

Επτά επιδρομές έως το μεσημέρι

«Ακούσαμε και πάλι, όπως κάθε Πάσχα, ομοβροντίες και κανονιές, αλλά δεν ήταν πλέον το κανονάκι του Λυκαβηττού... Βόμβες έπεφταν παντού, Τατόι, Ελευσίνα, Πειραιά. Τα σμήνη των επιδρομών δεν έπαυαν, κι οι σειρήνες, μόλις εσήμαιναν τη λήξι, σήμαιναν πάλι έναρξι. Επτά επιδρομές ως το μεσημέρι... Καθήσαμε να φάμε, ανόρεχτα και αμίλητοι. Είχαμε βράσει και αυγά, αλλά δεν τα βάψαμε κόκκινα. Δεν θέλαμε το χρώμα της χαράς του Πάσχα, το σύμβολο της Ανάστασης, να πάη χαμένο... Αναβάλλοντας το βάψιμο, αναβάλλομε απλώς και την Ανάσταση...»
(Από τη συλλογή «Μαρτυρίες '40-'41»)
Τ. Κατσιμάρδος
katsimar@yahoo.gr

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63994819