Η Ελληνίδα που γοήτευσε τον Μωάμεθ τον Πορθητή

Η Ελληνίδα που γοήτευσε τον Μωάμεθ τον Πορθητή

Μαρία ή Γκιουλμπαχάρ: Πώς μια πανέμορφη νεαρή βοσκοπούλα από τον Πόντο έγινε σύζυγος, νύφη και μητέρα σουλτάνων...

του ΤΑΣΟΥ Κ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΙΔΗ

tkontogiannidis@realnews.gr

Μια ενέργεια της πανέμορφης 14χρονης Μαρίας, που καταγόταν από μια πτωχή ελληνοποντιακή οικογένεια και βοηθούσε τους γονείς της στις αγροτοκτηνοτροφικές εργασίες στο χωριό Λιβερά του Πόντου, έμελλε να την κάνει νύφη σουλτάνου και σύζυγο σουλτάνου, δηλαδή σουλτάνα και μητέρα σουλτάνου!

Και να πώς: Όταν ο σουλτάνος Μωάμεθ Β' ο Πορθητής εξεστράτευσε από τη Σινώπη για την Τραπεζούντα, αντί της παραλιακής οδού, ακολούθησε σε λοξή πορεία την εσωτερική, μέσω της Αμάσειας και της Σεβάστειας που οδηγούσε στο Ερζερούμ, για να πάει στο φρούριο του Λευκού Κριού (Κογιουνλού Χισάρ). Όταν πέρασε το Ερζινγκιάν, προχώρησε μέσω των ορέων, μπήκε στην Αργυρούπολη (Γκιουμουσχανέ) και σταμάτησε στο χωριό Λιβερά, για να ξεκουραστεί και να ξεδιψάσει. Εκεί συνάντησε στην κρήνη του Αγίου Κωνσταντίνου μια νεαρή, πανέμορφη βοσκοπούλα, τη Μαρία, κόρη του ιερέα Χριστόφορου, που φύλαγε τα πρόβατα της και τραγουδούσε («ωρεάζουσα τα πρόβατα της και άδουσα»).

Της ζήτησε νερό

Ο σουλτάνος θαμπώθηκε από τα κάλλη της ωραίας παρθένου, την κάλεσε κοντά του και της ζήτησε να του προσφέρει νερό με το χρυσό ποτήρι (μαστραπά) που της έδωσε. Η Μαρία πήρε το ποτήρι, το γέμισε νερό και με επιδέξια χάρη του το πρόσφερε, βάζοντας όμως μέσα στο νερό το μεγάλο δάκτυλο του χεριού της τον αντίχειρα. Ο σουλτάνος εκδήλωσε την -απαρέσκεια του, γι' αυτό και άδειασε το νερό, ζητώντας της να του φέρει άλλο, καθαρό. Εκείνη έσπευσε, αλλά τη φορά αυτή μέσα στο κύπελλο έβαλε να πλέει ένα κομμάτι από ξερό φύλλο πλατάνου. Ο σουλτάνος γεμάτος θυμό, επέπληξε την κόρη και διέταξε να την τιμωρήσουν. Πριν όμως γίνει αυτό, της ζήτησε να του εξηγήσει γιατί το έκανε. Με σεβασμό είπε στον σουλτάνο ότι «το νερό είναι πολύ κρύο και ο κραταιός αυθέντης που είναι ιδρωμένος αν το πιει, θα κρυώσει». Και πρόσθεσε ότι το έκανε αυτό για να τον προφυλάξει.

Ο σουλτάνος την άκουσε με προσοχή, ενώ εκείνη ξαναγέμισε το ποτήρι, το κράτησε σφιχτά στις παλάμες των χεριών της μέχρι να ζεσταθεί, και αφού παρήλθε μικρό χρονικό διάστημα, του το πρόσφερε λέγοντας «Τώρα μπορείς να το πιεις δεν κινδυνεύεις!».

Ο σουλτάνος ξεδίψασε από το νερό, ενώ γοητευμένος και συγκινημένος από τη συμπεριφορά και τα κάλλη της νέας τη ζήτησε από τον πατέρα της. θα τολμούσε άραγε ο παπα-Χριστόφορος να πει «όχι»; Έτσι, η Μαρία ακολούθησε τον σουλτάνο, που της έδωσε την προσωνυμία «Γκιουλμπαχάρ», δηλαδή «ρόδο της ανοίξεως», και την έστειλε μαζί με διάφορα λάφυρα και δώρα στον γιο του Βαγιαζίτ, που ήταν έπαρχος-τοπάρχης στην Αμάσεια, για να τη νυμφευθεί.

Προνόμια στους Έλληνες

Η Μαρία έγινε σύζυγος του σουλτάνου Βαγιαζίτ Β', υιού του σουλτάνου Μωάμεθ του Πορθητού και μητέρα του σουλτάνου Σελίμ Α', που γεννήθηκε το 1467 και ανέβηκε στο θρόνο των χαλιφών το 1512.

Ως σουλτάνα, η Μαρία ωφέλησε το χωριό της Λιβερά, δίδοντας προνόμια στους Έλληνες. Όταν, δε, περιέπεσε (συνηθισμένο φαινόμενο) σε δυσμένεια, απεστάλη στην Τραπεζούντα, διατηρώντας όμως τις τιμές της βασιλομήτορος. Εκεί οικοδόμησε τέμενος το Ιμαρέτ, που υπάρχει έως σήμερα. Όταν πέθανε, το 1495, ετάφη στο τέμενος ενώ η φράση «Μπαρούχ Ρουμ», δηλαδή ανήκε στο γένος των Ελλήνων, ήτο Ρωμαία δέσποινα, αναγράφεται στην επιτύμβια πλάκα του μαυσωλείου της περικαλλούς ελληνίδας Ποντίας.

Το επίγραμμα στο μαυσωλείο

Ιδού τι γράφει το επίγραμμα στο μαυσωλείο της Γκιουλμπαχάρ, στο Ιμαρέτ της Τραπεζούντος, στα αραβικά: «Όταν η Ρωμαία αυτή Δέσποινα έστρεψε το πρόσωπον εκ του παρόντος κόσμου εις τον μέλλοντα, εδόθη αυτή ο θρόνος του Παραδείσου και μία αιώνιος βασιλεία. Όταν δε ευαρεστήθηκε να αποστραφεί την δόξα του μάταιου τούτου κόσμου, δόθηκε σ' αυτήν από τον θεό η αιώνιος δόξα, επειδή κατήλθε επ' αυτήν παρά του θεού η αιώνιος μακαριότης. Η αιώνιος μακαριότης έστω επ' αυτής». Είναι η χρονιά του θανάτου της ωραίας σουλτάνας-βαλιντέ Γκιουλμπαχάρ, το οθωμανικό έτος 911, δηλαδή το 1495.

*το άρθρο δημοσιευτηκε στην εφημερίδα Real News