Νίκου Αμμανίτη : Εκλογικές ιστοριούλες

ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ & ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

μέσα στον χρόνο

Εκλογικές ιστοριούλες

Του Νίκου Αμμανίτη

Ψηφίστηκε λοιπόν ο νέος νόμος «περί εκλογής βουλευτών», τον οποίο η εκάστοτε αξιωματική αντιπολίτευση υπόσχεται πως «οψέποτε γίνει κυβέρνηση, πρώτον της μέλημα θα είναι να τον καταργήσει».

Κατά τη συζήτηση του στην Ολομέλεια της Βουλής τηρήθηκε σχολαστικά το έθιμο και διαπρύσιοι λόγοι περί πάντων και περί άλλων τινών εξεφωνήθησαν, γεμάτοι κακότητα και θρασύτητα. Με την ευκαιρία αυτή -αν και κατόπιν εορτής-, ας επιτραπεί στη στήλη, που τεμπελιάζει λόγω της θερινής ραστώνης, να ασχοληθεί με μερικές ιστορικές πλευρές της εκλογικής διαδικασίας, με μοναδικό σκοπό το «κουβέντα να γίνεται».

Όπως είναι γνωστό, δύο και μόνον δύο είναι τα συστήματα εκλογής βουλευτών σε όλη την υφήλιο. Το αναλογικό και το πλειοψηφικό. Στην Ελλάδα, στις διενεργηθείσες εκλογές από συστάσεως ελληνικού κράτους έως σήμερα, χρησιμοποιήθηκαν δεκατέσσερα εκλογικά συστήματα. Η επιστημονική εξήγηση του φαινομένου είναι ότι σπάνια εκλογικό σύστημα εφαρμόστηκε αγνό και ατόφιο, αφού πάντοτε το μπαστάρδευαν ανάλογα με το συμφέρον του νομοθέτη και το κέρδος που θα απεκόμιζε από την εφαρμογή του στις προσεχείς εκλογές. Ας ληφθεί υπ' όψιν, επιπλέον, ότι σπανιότατα διεξήχθησαν δύο συνεχείς εκλογικές αναμετρήσει με το ίδιο σύστημα.

Αρχικά, όταν ο άναξ παρεχώρησε Σύνταγμα, δεν υπήρχαν ψηφοδέλτια, αλλά ο συνήθως τότε αναλφάβητος εκλογέας έγραφε ιδιοχείρως εφ' απλού χάρτου το όνομα του υποψηφίου της προτίμησης του και στην καταμέτρηση έσπαγε τα κέρατα της η εφορευτική επιτροπή να το διαβάσει. Αργότερα, καθώς η Πολιτεία οργανωνόταν, καθιερώθηκε το σφαιρίδιο. Με το σύστημα αυτό, ο ψηφοφόρος έχωνε το χέρι του σε έναν σωλήνα διαμέτρου 20-30 εκατοστών, ενσωματωμένο στην ψηφοδόχο, τη χωρισμένη εσωτερικά σε δύο ίσα μέρη, αντιστοιχούντα στο λευκό «ΝΑΙ» και στο μαύρο «ΟΧΙ», όπου ο εκλογέας έριχνε ενίοτε δαγκωτό ένα σφαιρίδιο, υπερψηφίζοντας ή μαυρίζοντας έτσι τον υποψήφιο. Από το μαύρο του «ΟΧΙ» καθιερώθηκε και λέμε μέχρι σήμερα πως «στις εκλογές ο τάδε θα φάει μαύρο...».

Στο εκλογικό τμήμα υπήρχαν τόσες ψηφοδόχοι όσοι και υποψήφιοι, καθώς καθένας τους είχε και τη δική του κάλπη. Εκλεγότανε εκείνος που μετά την καταμέτρηση των σφαιριδίων είχε λάβει τα περισσότερα που υπήρχαν στο τμήμα του λευκού «ΝΑΙ». Ήταν ένα τίμιο, καθαρό πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, που «δεν σήκωνε» καλπονοθείες. Διατηρήθηκε επί εκατό ολόκληρα χρόνια, μέσα στα δύσκολα χρόνια της Παλιγγενεσίας, όπου η πολιτική έπαιζε κρυφτούλι με την ελέω θεού μοναρχία, μέχρι που η Επανάσταση του 1924 το κατάργησε μαζί με τη βασιλεία. Ταυτόχρονα υποχρεώθηκαν οι υποψήφιοι βουλευτές να μην εκτίθενται ατομικά, αλλά να μετέχουν σε κλειστούς οργανισμούς, δηλαδή σε κόμματα. Επίσης, με νόμο καθιερώθηκε η αναλογική ως μόνιμο εκλογικό σύστημα. Ήταν η μοναδική φορά στην πολιτική ιστορία της Ελλάδος που νόμος καθιέρωνε μόνιμο εκλογικό σύστημα.

Δεν επέζησε επί μακρόν το Σύνταγμα του 1926, οπότε πήγε καλιά του και ο νόμος. Πάντως, η αναλογική, παρ' όσα της καταμαρτυρούν, είχε πάντοτε πολλούς οπαδούς, πιστούς ιδεολόγους, καθώς εθεωρείτο ως το μοναδικό δίκαιο σύστημα, αφού με ανιδιοτέλεια και χριστιανική αγάπη μοιράζονται σε δικαίους και αδίκους αδελφικά οι βουλευτικές έδρες. Όσο για το πλειοψηφικό, όπου τα μονοφαγάδικα κόμματα καταβροχθίζουν το εκλογικό βιός των πτωχών και έντιμων κομματικών σχηματισμών, ας σταλεί στο πυρ το εξώτερον και κατηραμένο.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ/31.7.16