Από το Γύθειο στο Ταίναρο

ΠΡΟΣΗΛΙΑΚΗ ΜΑΝΗ

Από το Γύθειο στο Ταίναρο

Δυσπρόσιτα βράχια, απότομοι γκρεμοί, φουρτουνιασμένα πέλαγα, ξεχασμένα ψαροχώρια, ακτές ανοικτές σε βαθιές θάλασσες. Σε τούτο το νοτιότερο άκρο του Μοριά, το ταξίδι καθηλώνει.

Κείμενο: Θοδωρής Αθανασιάδης  

Είναι ένας τόπος σκληρός, δυσπρόσιτος, σπαρμένος με βράχια, που μοιάζει καψαλιασμένος από τον καυτό ήλιο, ποτισμένος μόνο με την αρμύρα της φουρτουνιασμένης αγριοθάλασσας και των μανιασμένων νοτιάδων που έρχονται από τις ακτές της Βόρειας Αφρικής. «...Λες και οι πέτρες του κόσμου όλου μαζεύτηκαν εδώ σε αυτήν τη γωνιά του Μοριά...», θα σου πουν με περίσσεια δόση χιούμορ και αυτοσαρκασμού οι Μανιάτες, όταν τους ζητάς να σου μιλήσουν για τον τόπο τους.

Ωστόσο, πάνω σε τούτη την άνυδρη και φαινομενικά αφιλόξενη γη έστηναν για αιώνες τη ζωή τους κάποιοι θαρραλέοι και σκληροτράχηλοι ξωμάχοι που την αγάπησαν, την κατοίκησαν και δέθηκαν μαζί της με δεσμούς αίματος, αφού θυσίασαν τα πάντα για να την κρατήσουν λεύτερη από την επιβουλή των ισχυρών της κάθε εποχής.

Κανένα άλλο μέρος στην Ελλάδα δεν έχει συνδέσει τόσο ταιριαστά την ιδιότροπη γεωφυσική φυσιογνωμία του με τον αγέρωχο και ακατέργαστο χαρακτήρα των ανθρώπων του όσο η Μάνη.

Σε ετοιμότητα

Η καθημερινότητα των Μανιατών ήταν για αιώνες μια συνεχής προετοιμασία για πόλεμο. Τούρκοι, Βενετσιάνοι, Αλγερινοί πειρατές, Σαρακηνοί επιδρομείς, αλλά και οι εσωτερικές προστριβές μεταξύ των φατριών ήταν μόνιμες απειλές.          '    -.

Η ανάγκη για την προστασία της φαμίλιας ώθησε τον πατριάρχη της κάθε οικογένειας να φτιάξει το δικό του καταφύγιο που θα ήταν μαζί φρούριο και σπίτι, στρατώνας και οικογενειακή εστία. Όσο πιο πολυάριθμη, μονιασμένη και ισχυρή ήταν η φαμίλια τόσο πιο μεγάλη επιρροή ασκούσε στις αποφάσεις της κοινότητας. Τα χωριά τούτου του τόπου δεν θα τα δεις πουθενά αλλού στην Ελλάδα και θα τα παρομοίαζες περισσότερο με κάστρα και τα σπίτια με επάλξεις που ορθώνουν το λιτό, γεωμετρικό σχήμα τους σε συμπαγή, αμυντική διάταξη.

Σαν σταθείτε σ' ένα οποιοδήποτε ύψωμα που δεσπόζει πάνω από την ξεροτράχαλη γη της Λακωνικής Μάνης, θ' αντικρίσετε την απόκρημνη ακτογραμμή να ξεδιπλώνεται στον ορίζοντα και τη διάπλατη θάλασσα να λαμποκοπά στα γυρίσματα του ήλιου. Εκεί ανάμεσα στην κυριαρχία του βράχου ξεπροβάλλουν οι λαχταριστές παραλίες με τα διάφανα κρυστάλλινα νερά. Πίσω, σκαρφαλωμένα στα γυμνά βουνά, θα ξεχωρίσετε τα δεκάδες «απολιθωμένα» χωριά που μοιάζουν με φυσική προέκταση των γυμνών βουνών. Πρόκειται για ένα αλλόκοτο, σχεδόν υπερβατικό τοπίο, που μπορεί να δείχνει αφιλόξενο και άγριο, γρήγορα όμως καθώς θα περιηγείστε πάνω του και το γνωρίζετε καλύτερα, θα νιώσετε μια παράξενη οικειότητα και αγάπη σαν να είναι τόπος δικός σας!  

Γλυκό καλωσόρισμα στη Μάνη

Αν έρχεστε από τη Σπάρτη, φθάνοντας στις ακτές του Λακωνικού Κόλπου, το καλωσόρισμα έχει αναλάβει μια μικρή νησιώτικη πολιτεία που μάλιστα για πολλού θεωρείται η «πόρτα» της Μάνης. Το Γύθειο βρίσκεται κτισμένο σε εκείνο το σημείο όπου οι νότιες απολήξεις του Ταϋγέτου γέρνουν προς τη θάλασσα και δικαιολογημένα θεωρείται μία από τις πιο χαρακτηριστικές νησιώτικες γωνιές της στεριανής Ελλάδας.

Οι γειτονιές της θαλασσινής πολίχνης γλιστρούν από τα κατάφυτα πρανή του βουνού Κουμάρος και αγκαλιάζουν το λιμάνι. Κεραμοσκεπές, ξύλινα μπαλκόνια, λαϊκά πολύχρωμα σπιτάκια, αλλά και κατασκευές με νεοκλασικές γραμμές σχηματίζουν την εικόνα μιας χαρούμενης μικρής πολιτείας.

Για αιώνες το άσημο ψαροχώρι που βρισκόταν εδώ ονομαζόταν Μαραθονήσι, μετά την Απελευθέρωση και καθώς το χωριό μεγάλωνε και αναπτυσσόταν μετονομάστηκε σε Γύθειο. Τα περισσότερα κτίρια κτίστηκαν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, βασισμένα στον νεοκλασικό αρχιτεκτονικό ρυθμό. Αρκετά από αυτά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα με προεδρικό διάταγμα. Τα περισσότερα θα τα δείτε στις οδούς Βασ. Γεωργίου, Κρανάης και Βασ. Παύλου να στεγάζουν σήμερα κατοικίες, ξενοδοχεία, καταστήματα και δημόσιες υπηρεσίες.

Στο νότιο άκρο της πόλης βρίσκεται το νησάκι Κρανάη,, που συνδέεται με την αντικρινή στεριά με πέτρινο κρηπίδωμα κατασκευασμένο το 1898. Στο νησάκι δεσπόζει ο ιστορικός πύργος του Τζανήμπεη της οικογένειαδ Τζανετάκη - Γρηγοράκη, κτίσμα του 1829, που σήμερα φιλοξενεί το Ιστορικό Εθνολογικό Μουσείο της Μάνης. Στην άκρη της νησίδας δεσπόζει ο πέτρινος οκταγωνικός πύργος του φάρου με ύψος 23 μέτρα, που καλωσορίζει εδώ και 150 χρόνια τα πλεούμενα που καταφτάνουν στο μικρό λιμάνι.

Επίσης, ενδιαφέρουσα είναι η Αρχαιολογική και η Βυζαντινή συλλογή, οι οποίες φιλοξενούνται στο νεοκλασικό κτίριο του Δημαρχείου, ενώ εντύπωση προκαλεί το ρωμαϊκής κατασκευής μαρμάρινο θέατρο.

Η ομορφότερη βόλτα που αξίζει να πραγματοποιήσετε νωρίς το πρωί ή αργά το σούρουπο ξεκινά από το λιμάνι κατά μήκος της Βασιλέως Παύλου, στη συνέχεια ακολουθεί το πλατύ πεζοδρόμιο του επαρχιακού δρόμου Γυθείου-Αρεόπολης και καταλήγει μετά από περίπου 1.500 μέτρα στη νησίδα Κρανάη, όπου επισκέψιμος είναι ο Πύργος του Τζανετάκη, το καρνάγιο και ο Φάρος με το μοναδικό δειλινό του.

Με αφετηρία το Γύθειο μπορείτε επίσης να εξερευνήσετε τα χωριά της Ανατολικής Μάνης, φτάνοντας έως το ψαροχώρι του Πόρτο Κάγιο. Στην πορεία σας θα συναντήσετε αρκετές στροφές, όμως οι δρόμοι είναι ασφάλτινοι και οι εικόνες που διαδέχονται η μία την άλλη θα σας συναρπάσουν.

Κοντινές παραλίες

Βορειοανατολικά του Γυθείου στον δρόμο προς τη Σκάλα συναντάτε πρώτα την απλωτή, οργανωμένη παραλία της Σελινίτσας. Αμέσως μετά ξεπροβάλλει ο σκουριασμένος σκελετός του ναυαγισμένου πλοίου «Δημήτριος», που έχει προσαράξει στην αμμουδιά της Γλυφάδας από το Δεκέμβρη του 1981. Ανατολικότερα ακολουθούν οι παραλίες Βαλτάκι και Τρίνησα.

Η πιο δημοφιλής κοντινή στο Γύθειο ακτή είναι φυσικά το Μαυροβούνι (4 χλμ.), με τη θαυμάσια ξανθωπή αμμουδιά και τα άφθονα καταλύματα, το οποίο βρίσκεται πάνω στον δρόμο προς τα χωριά της Ανατολικής Μάνης.

Σε μικρή απόσταση ξεχωρίζει η εξαιρετική ακρογιαλιά στο Βαθύ Αγερανού, με άφθονο πράσινο και οργανωμένα κάμπινγκ, ενώ λίγο νοτιότερα το γραφικό Σκουτάρι διαθέτει αμμουδερές ακρογιαλιές με κρυστάλλινα νερά και δύο ταβερνάκια με τα τραπεζάκια τους να αγγίζουν την ακροθαλασσιά.

Βολική για κολύμπι και σαφώς πιο απόμερη είναι η γειτονική παραλία Καμάρες με χαλίκι και χοντρή άμμο.

Η διαδρομή μέσω Ταΰγετου

Αν έχετε λίγο παραπάνω χρόνο στη διάθεση σας, αξίζει να δοκιμάσετε την παρακάτω διαδρομή, αφού μέσα σε ελάχιστα χιλιόμετρα θα απολαύσετε όλη τη γοητεία της πολυποίκιλης και γεμάτης αντιφάσεις φύσης της Λακωνίας.

Οδηγώντας από Σπάρτη για Γύθειο, στο 9ο χιλιόμετρο στρίβετε δεξιά για Ξηροκάμπι, ένα όμορφο χωριό που ακουμπά στις παρυφές του ανατολικού Ταΰγετου. Λίγο έξω από το χωριό θα δείτε το πέτρινο γεφύρι των Ελληνιστικών χρόνων που δεσπόζει στην άκρη του βουνού και προσεγγίζεται εύκολα με το αυτοκίνητο. Είναι κτίσμα του 100 π.Χ. και βρισκόταν πάνω στη Βασιλική οδό, στον δρόμο δηλαδή που ένωνε την πόλη της Σπάρτης με το λιμάνι της Καρδαμύλης.

Στη συνέχεια, από το Ξηροκάμπι θα πάρετε τον εσωτερικό επαρχιακό δρόμο που περνά από το χωριό Δάφνη και θ' ανηφορίσετε για 9 χιλιόμετρα έως το ορεινό χωριό Γοράνοι.

Στην είσοδο του οικισμού μια σύντομη ανηφοριά οδηγεί στην αναπαλαιωμένη Μονή Γόλας, που αντικρίζει τις ψηλότερες κορφές του Ταΰγετου από προνομιακή θέση. Από το κέντρο των Γοράνων ο δρόμος κατηφορίζει με έντονες κλίσεις για την καρδιά ενός μικρού, αλλά κατάφυτου, φαραγγιού.

Στα 6 χιλιόμετρα συναντάτε το χωριό Βασιλική, περίκλειστο από υπέροχα δάση μαύρης Πεύκης που θα σας συντροφεύουν μέχρι το κεφαλοχώρι Αρνα (υψόμ. 800 μέτρων), κτισμένο σε κράσπεδο του βουνού με απίστευτη θέα. Από την Αρνα ο δρόμος πάντα ασφάλτινος διατρέχει το φημισμένο δάσος από υπεραιωνόβιες καστανιές και κατηφορίζει με συνεχόμενες στροφές για τα παράλια του Λακωνικού Κόλπου. Θα περάσετε από τα χωριά Αγία Μαρίνα, Μελιτίνη, Προσήλιο και στο ύψος του χωριού Πέτρινα θα πέσετε στον κεντρικό οδικό άξονα Σπάρτης-Γυθείου. Από εδώ το λιμάνι της Λακωνίας απέχει μόλις 11 χιλιόμετρα.

Με το βλέμμα στραμμένο στον Λακωνικό Κόλπο

Αν αποφασίσετε από το Γύθειο να κατηφορίσετε προς το Ταίναρο και τα χωριά της Ανατολικής Μάνης, η διαδρομή περνά από το πολυσύχναστο Μαυροβούνι και τον καλογραμμένο όρμο του Σκουταρίου.

Για να σταθούμε λίγο στην ιστορία του τόπου, θυμίζουμε πως εδώ στο Σκουτάρι, τον Μάιο του 1770, η μεγάλη μανιάτικη οικογένεια των Καλκαντήδων οχυρώθηκε στον πύργο της (γνωστός σήμερα σαν Παλιόπυργος) και κράτησε μακριά για έξι ολόκληρες μέρες τις τουρκικές στρατιές του Χατζή Οσμάν Πασά που πήγαιναν να καταπνίξουν την επανάσταση στη Μάνη μετά τα Ορλοφικά. Με την ηρωική αυτή θυσία, οι Μανιάτες κατάφεραν να οργανώσουν αντίσταση και να νικήσουν τους Τούρκουδ στη θρυλική πια για την ιστορία του τόπου μάχη στο Τρικεφάλι.

Μετά το Σκουτάρι η πορεία προς νότο, χιλιόμετρο το χιλιόμετρο, γίνεται όλο και πιο συναρπαστική. Μαραζωμένα χωριά, πύργοι, ξωκλήσια, καχεκτικά λιόδεντρα που μάταια προσπαθούν να απλώσουν τις ρίζες τους στον βράχο και πάλι πέτρα χτισμένη πάνω στην πέτρα.

Επόμενη στάση ο Κότρωνας, το οικονομικό σήμερα κέντρο της περιοχής. Βρίσκεται στη θέση όπου ανιχνεύονται υπολείμματα της αρχαίας πόλης Τευθρώνη, η οποία ιδρύθηκε -σύμφωνα με τον Παυσανία- από τον Αθηναίο Τεύθραντα και καταστράφηκε από μεγάλο σεισμό. Υπάρχουν ακόμη πυργόσπιτα με ενσωματωμένα στην πλινθοδομή τους αρχαία κιονόκρανα και επιγραφές.

Κατηφορίζοντας κι άλλο

Από εδώ και πέρα η διαδρομή τραβά προς νότο και χώνεται όλο και πιο βαθιά στην καρδιά της Λακωνικής Μάνης. Κατηφορίζοντας προς Κοκκάλα θα περάσετε από το χωριό Φλομοχώρι, απ' όπου θ' απολαύσετε την καλύτερη θέα στην περιοχή και θα δείτε το εντυπωσιακό πυργόσπιτο του Τσιλιβάκου.

Στο ίδιο μοτίβο ακολουθούν το χωριό Νύφι που μαζί με τους όμορους οικισμούς Μέσα Χώρα, Ατσούπι και Βίγλα αποτελούν ένα ενιαίο οικιστικό σύμπλεγμα με αρκετούς καλοδιατηρημένοι πολεμόπυργους. Ενδεικτικά να αναφέρουμε αυτόν του Φραγκάκου και του Βεντίκου.

Στη συνέχεια, ξεστρατίζοντας λίγο από την κεντρική διαδρομή, θα κατηφορίσετε για το λιμανάκι της Αλύπαδ με τη μικροσκοπική βοτσαλωτή παραλία. Τα παλιά πέτρινα σπίτια ξεχασμένα από τον χρόνο και τους ανθρώπους αγκαλιάζουν τον ορμίσκο ακροβατώντας στην κόψη των βράχων.

Λίγο νοτιότερα ξεχωρίζει η παραλία Γυαλός με τις λαλλούδες του - έτσι λέγονται στην ντοπιολαλιά τα μεγάλα λευκά βότσαλα.

Μετά την Κοκκάλα, πάνω από το χωριό Διμαρίστικα, εντοπίζονται αρχαία λατομεία, απ' όπου οι Ρωμαίοι έπαιρναν το περίφημο κόκκινο μάρμαρο με το οποίο έκτισαν λαμπρά δημόσια κτίρια και διακόσμησαν το Κολοσσαίο.

Από την παραλιακή Κοκκάλα προσεγγίζονται εύκολα οι κρυστάλλινες βοτσαλιές του Αγίου Κυπριανού και του Αμπέλου, που ακόμη και στην καρδιά του καλοκαιριού απολαμβάνουν μια ιδιότυπη ασυλία μακριά από το μαζικό τουριστικό ρεύμα, το οποίο μονοπωλούν οι παραλίες του Γυθείου.

Οκτώ χιλιόμετρα νοτιότερα, ακολουθεί το μεσόγειο οικιστικό σύμπλεγμα της Λάγιας, ένα από τα μεγαλύτερα μανιάτικα χωριά, κτισμένο σε περιοχή που κατοικείται αδιάλειπτα από τα Ρωμαϊκά χρόνια. Σε άριστη κατάσταση διασώζονται τα πυργόσπιτα του Γιαννόγγονα, του Μαυραδάκου και του Βουγιουκλάκη. Αναζητήστε ακόμα τους μεταβυζαντινούς ναούς του Αγίου Νικολάου, του Αϊ-Στρατηγού και της Αγίας Τριάδας.

Οι περισσότεροι κάτοικοι, υπερήλικες κυρίως, παλεύουν ακόμη με πείσμα τη σκληρή γη τους. Θα τους δείτε σκυφτούς να φροντίζουν τα μικρά περιβόλια τους και να περιποιούνται τα ζωντανά τους που περιφέρονται ανάμεσα στις ξερολιθιές και στα λιόδεντρα.

Εύκολα θα σας γλυκοχαιρετήσουν και δεν θα χάσουν την ευκαιρία να σας προσκαλέσουν στη δροσερή αυλή του σπιτιού τους για να σας κεράσουν με χαμόγελο έναν καφέ αποκαλύπτοντας και τη φιλόξενη πλευρά της μανιάτικης ψυχής. Πράγματι, υπάρχει και αυτή η πλευρά και είναι ιδιαίτερα φωτεινή, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται από τους περισσότερους.

Το λιμάνι των ορτυκιών

Από τη Λάγια πηγαίνοντας νοτιότερα, θα βρεθείτε σ' ένα χαρακτηριστικό ύψωμα. Εδώ, όσο αν βιάζεστε, αποκλείεται να μην κοντοσταθείτε για λίγο για να θαυμάσετε την πανώρια θέα που αναδεικνύει όλη τη μαγεία της Ακροταινάριας γης και τον πανέμορφο ορμίσκο του Πόρτο Κάγιο.

Ο όρμος του Πόρτο Κάγιο πήρε το όνομα του από τους Ενετούς, καθώς στους χάρτες της εποχής αναφέρεται ως «Port aux Cailles», δηλαδή «Λιμάνι των Ορτυκιών». Ονομασία καθόλου τυχαία, αφού εδώ ανέκαθεν αναζητούσαν πρόσκαιρο καταφύγιο αμέτρητα ορτύκια πριν συνεχίσουν το μακρύ μεταναστευτικό ταξίδι τους προς την Αφρική.

Οι θαλασσοσπηλιές που υπάρχουν κατά μήκος της χερσονήσου Ταίναρου πρόσφεραν καταφύγιο στα μανιάτικα πειρατικά την εποχή που ακόμα οι Έλληνες πειρατές διέπλεαν τις θάλασσες του Αιγαίου. Έχοντας ορμητήριο το Πόρτο Κάγιο, πλεύριζαν τις τουρκικές φρεγάτες και τις βενετσιάνικες γαλέρες και με διάφορα τεχνάσματα τις ανάγκαζαν να πέσουν στα βράχια.

Σήμερα το Πόρτο Κάγιο θεωρείται από τα πιο γραφικά λιμανάκια της Πελοποννήσου, με όμορφες ψαροταβέρνες και μια απάνεμη παραλία που προσφέρει ασφάλεια από την άγρια θάλασσα στα ιστιοφόρα.

Από το Πόρτο Κάγιο ο ασφάλτινος δρόμος συνεχίζει την προς νότο πορεία του για ακόμη 6 χιλιόμετρα και τερματίζει στον οικισμό Κοκκινόγεια, το τελευταίο χωριό του Ταίναρου, όπου υπάρχει ταβέρνα και λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Σε ελάχιστη απόσταση διακρίνονται τα υπολείμματα του ναού του Γαιήοχου (Ταινάριου) θεού Ποσειδώνα, κοντά στη θέση του διάσημου Ψυχοπομπείου. Ταμπέλες θα σας υποδείξουν τα μονοπάτια που οδηγούν στο ιερό του Ποσειδώνα, στο Ρωμαϊκό ψηφιδωτό ή στον θαλασσοδαρμένο φάρο στο ακρωτήρι που στέκει εκεί, 16 μέτρα ψηλά στην άκρη του βράχου, από το 1882. 0 φάρος του Ταίναρου προσεγγίζεται και με εκδρομικό σκάφος που φεύγει -καιρού επιτρέποντος- από τα Κοκκινόγεια.

Για κολύμπι, εκτός από την ακρογιαλιά στο Πόρτο Κάγιο, μπορείτε να πάτε στο Μαρμάρι όπου θα βρείτε την παραλία της Ψιλής Άμμου που θεωρείται από τις καλύτερες της Λακωνίας. Προς ακρωτήριο Ταίναρο, στον απάνεμο όρμο του Βαθιού κρύβεται μια μικροσκοπική ακρογιαλιά που προσεγγίζεται με τα πόδια ή με σκάφος από το Πόρτο Κάγιο, ενώ στα Κοκκινόγεια βρίσκεται η παραλία Στέρνες με πέτρες και χοντρό βότσαλο.

Αλίμονο, όμως, αν τούτη η ανεξάντλητη σε γοητεία γωνιά της ελληνικής γης μπορούσε να χωρέσει όλη, μέσα σε λίγες αράδες και μερικές φωτογραφίες. Οι δυτικές ακτές της Λακωνίας, από το Μαρμάρι έως ψηλότερα τον καλογραμμένο κόλπο του Οίτυλου, μας αποκαλύπτουν έναν εξίσου συναρπαστικό κόσμο.

Προς το παρόν, εδώ κάτω από τον ζεστό ελληνικό ήλιο, που αφυδατώνει χωρίς φειδώ τούτη την άδενδρη γη, θα προτείναμε να σταματήσετε σε κάποιο από τα ταβερνάκια που στερεώνουν τα τραπεζάκια τους στα βότσαλα της ακροθαλασσιάς και να γευτείτε τους εκλεκτούς θαλασσινούς μεζέδες τους.

Προσπαθήσετε να χαλαρώσετε ατενίζοντας τον θαλασσινό ορίζοντα και ίσως εκεί στο βάθος διακρίνετε κάποιο πειρατικό να βιγλίζει τα πέλαγα ή ίσως πάλι να φαντασθείτε ιστορίες με μάχες κουρσάρων και καράβια να τσακίζονται στα βράχια της μανιασμένης τούτης ακτής, ιστορίες που δεν έχουν τέλος σε αυτήν τη μοναδική και αλλόκοτη γωνιά του Μοριά...

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ/22.5.2016