Αφιέρωμα στη Ρόδο

Αφιέρωμα στη Ρόδο

Κοσμοπολίτικη λάμψη στο Νησί των Ιπποτών

Η αγαπημένη συντρόφισσα του Hλιάτορα. Στα άκρα των θαλασσών μας, εκεί όπου από πάντα η ζωή γεφύρωνε την Ανατολή με τη Δύση, ένα ηλιόλουστο νησί, μια πελαγίσια νύμφη συνεχίζει να ορίζει τα καλοκαίρια μας με την πολιτισμική της ιδιαιτερότητα και τα ανεξάντλητα φυσικά της κάλλη.

Γράφει ο ΔΑΥΙΔ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ  

Ο Πίνδαρος αναφέρει ότι ο Δίας μετά την επικράτηση επί των Γιγάντων, μοίρασε τη γη στους Ολυμπίους. Ο θεός Ήλιος, που έλειπε από τη μοιρασιά, έμεινε δίχως γη και ζήτησε να αποκτήσει την πρώτη στεριά που θα έβλεπε την επόμενη ημέρα. Και μόλις ο θεός αναδύθηκε, αντίκρισε μπροστά του την καταπράσινη Ρόδο και την έκανε την αγαπημένη του νήσο. Έκτοτε τη λούζει με τη λάμψη και την αίγλη του στους αιώνες.

Η μεγαλύτερη νήσος των Δωδεκανήσων και τέταρτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας απλώνεται μεγαλόπρεπα στο ανατολικότερο άκρο του Αιγαίου. Με χαμηλές λοφώδεις εξάρσεις, γλυκούς όρμους, ρυάκια με πλούσια βλάστηση, μικρές κοιλάδες και τον Αττάβυρο να δεσπόζει στα δυτικά, τα τοπία της Ρόδου δημιουργούν μια ήρεμη αίσθηση χαλάρωσης αλλά και μια διάθεση εξερεύνησης. Σε αυτά τα τοπία πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχουν οι ατέλειωτες χρυσές παραλίες μιας ακτογραμμής 253 χιλιομέτρων, που εδώ και χρόνια μαγνητίζουν τους ταξιδιώτες ολόκληρου του πλανήτη.

Και εκεί που οι φυσικές ομορφιές μοιάζουν περισσότερες από αρκετές για να λατρέψεις τη Ρόδο, έρχονται και τα έργα του ανθρώπου να σε οδηγήσουν σε ένα απαράμιλλο πολιτισμικό ταξίδι στον χρόνο. Από εδώ πέρασαν όλοι σχεδόν οι πολιτισμοί της Μεσογείου: Μινωίτες, Αχαιοί, Δωριείς, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Σαρακηνοί, Γενοβέζοι σταυροφόροι, Τούρκοι, Ιταλοί και Ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη και όλοι άφησαν το στίγμα τους, με τους τελευταίους να έχουν συνδεθεί περισσότερο από όλους με τη φυσιογνωμία της πόλης.

Η πρωτεύουσα του νησιού έχει αποκτήσει δικαιωματικά το προσωνύμιο «Πόλη των Ιπποτών» και δεν είναι τυχαίο ότι το 1988 συμπεριλήφθηκε στη λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UΝΕSCΟ. Οι Ιωαννίτες οχύρωσαν τη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου με επιβλητικά τείχη, φαρδείς προμαχώνες και εντυπωσιακές πύλες που αντέχουν μέχρι σήμερα, και μια βόλτα στα σοκάκια που λίγους αιώνες πριν περπατούσαν οι ιππότες της Ευρώπης επιβάλλεται.

Στα βήματα των ιπποτών

Επτά είναι οι μεγάλες πύλες, με κορυφαία σε ομορφιά την Αμπουάζ, που σε οδηγούν στη Μεσαιωνική Πόλη, η οποία ήταν χωρισμένη σε δύο τμήματα: το Καστέλλο ή Κολλάκιο, διοικητικό κέντρο των Ιωαννιτών, και τη Χώρα, που ήταν το εμπορικό κέντρο και ο τόπος κατοικίας των κατοίκων.

Μπαίνοντας κανείς από την πιο σύγχρονη Πύλη της Ελευθερίας συναντάει τα ερείπια του Ναού της Αφροδίτης, τα αρχαία νεώρεια, το Κατάλυμα της Ωβέρνης, την Παναγία του Κάστρου του 11ου αιώνα και το Νοσοκομείο των Ιπποτών με τη μεγάλη εσωτερική αυλή του που σήμερα στεγάζει το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης.

Βρισκόμαστε στην αρχή της υπέροχης οδού των Ιπποτών, που έχει διατηρηθεί αναλλοίωτη και που μας μεταφέρει αυτόματα σε μια άλλη εποχή. Τα κτίρια που την πλαισιώνουν πολλά και ενδιαφέροντα: η Οικία Diomede De Villaragut, η Οικία Τζεμ, η Λότζα του Αγίου Ιωάννη, το Κατάλυμα της Γλώσσας της Ισπανίας, ενώ ένα μικρό στενάκι μας βγάζει στη μονόκλιτη γοτθική εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, χτισμένη στα ερείπια αρχαίου ναού του Διονύσου. Στο τέλος του μεσαιωνικού δρόμου δεσπόζει το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου που παρότι καταστράφηκε από έκρηξη πυριτιδαποθήκης, αναστηλώθηκε τον προηγούμενο αιώνα από τους Ιταλούς.

Η μεγάλη εσωτερική αυλή του παλατιού πλαισιώνεται από αγάλματα Ρωμαίων αυτοκρατόρων, ενώ στο εσωτερικό μπορεί κανείς να θαυμάσει αρχαία ψηφιδωτά, αγάλματα, παλιά χαλιά, όμορφα έπιπλα και βάζα της Ανατολής. Το τέλος της «μεσαιωνικής» περιήγησης μας οδηγεί στα όρια της Χώρας, όπου θα αφεθούμε σε μια μικρή περιπέτεια εξερεύνησης ανάμεσα στο χθες και στο σήμερα. 

Η Χώρα και η σύγχρονη πόλη της Ρόδου

Η Χώρα είναι γεμάτη από σημαντικά κτίρια και πρώτο, κοντά στο Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, βρίσκεται το Τζαμί του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Πίσω του βρίσκονται τα ερείπια του Αγίου Ιωάννη του Κολλακίου, ενώ ανάμεσα τους υψώνεται ο υπέροχος Πύργος του Ρολογιού, που κατασκεύασε ο Φετχή πασάς το 1857. Απέναντι από το τζαμί βρίσκονται η μουσουλμανική βιβλιοθήκη και το Ιμαρέτ, που πλέον στεγάζει το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης. Κατηφορίζοντας τη Σωκράτους περνάμε δίπλα από το Τέμενος του Αγά, και μια μικρή παράκαμψη μας οδηγεί στην πλατεία Πλάτωνος, όπου βρίσκεται το Τέμενος του Ιμπραήμ πασά. Η διαδρομή συνεχίζει και μας βγάζει στην πλατεία Ιπποκράτους κοντά στην εντυπωσιακή Θαλασσινή Πύλη, όπου δεσπόζει η Καστελλανία, ο παλιός τόπος συγκέντρωσης των εμπόρων του νησιού. Λίγο μετά συναντάμε την πλατεία Εβραίων Μαρτύρων κοντά στην οποία βρίσκονται το όμορφο Ναυαρχείο, η Συναγωγή, η υπέροχη Παναγία του Μπούργκου και ο Ιπποτικός Ξενώνας της Αγίας Αικατερίνης. Από εδώ τολμήστε να μπείτε στα γραφικά σοκάκια και να «χαθείτε». Στις διαδρομές απλώνονται εικόνες όπου η σύγχρονη εμπορική ζωή συναντιέται με την παλιά μεγαλοπρέπεια, καθώς κάθε δρομάκι έχει ένα παλιό καφέ ή ένα μεζεδοπωλείο και σχεδόν όλα οδηγούν σε μικρές πλατείες με σιντριβάνια.

Τα δώρα της ιταλικής αρχιτεκτονικής

Τα ορόσημα της Ρόδου συνεχίζονται και έξω από την παλιά πόλη, στο λιμάνι, στην παραλία και στους γύρω λόφους. Στο γραφικό Μανδράκι, το παλιό λιμάνι με τα χάλκινα αγάλματα του ελαφιού της Ρόδου στους δύο μόλους, βρίσκονται τα περισσότερα διάσημα κτίρια του νεοαποικιακού ιταλικού ρυθμού. Εκεί που κατά την αρχαιότητα πάταγαν τα πόδια του θρυλικού Κολοσσού βρίσκονται τώρα οι τρείς Μύλοι και ο Φάρος του Αγίου Νικολάου. Απέναντι στην πλατεία Ελευθερίας απλώνονται το κτίριο της Νομαρχίας, η εκκλησία του Ευαγγελισμού, το Θέατρο, τα Δικαστήρια και η Νέα Αγορά. Αξίζει κανείς να περπατήσει κατά μήκος της παραλίας Έλλη και να φτάσει μέχρι τη «μύτη» της πόλης στην οποία βρίσκεται το Ενυδρείο της Ρόδου, σε ένα αρτ ντεκό κτίριο. Στην άλλη πλευρά της πόλης μας περιμένει το Πάρκο του Ροδινιού, ένας μικρός κατάφυτος παράδεισος αναψυχής με ποταμάκια και μονοπάτια. Πιστεύεται ότι το Ροδίνι υπήρξε η έδρα της διάσημης ρητορικής σχολής της Ρόδου, στην οποία σπούδασαν επιφανείς Ρωμαίοι, όπως ο Πομπήιος, ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Μάρκος Αντώνιος. Λίγο πιο έξω, στον λόφο του Αγίου Στεφάνου, γνωστού και ως Monte Smith, βρίσκεται η ακρόπολη της Αρχαίας Ρόδου με τους ναούς του Πύθιου Απόλλωνα και της Πολιάδος Αθηνάς και το αρχαίο θέατρο, ενώ κάτω από τον ναό απλώνεται το στάδιο όπου κάθε χρόνο στις αρχαίες εποχές γίνονταν αγώνες προς τιμήν του θεού Ηλίου.

Εξερεύνηση στην ενδοχώρα

Καταπράσινες ραχούλες, εγκαταλειμμένα παλιά χωριά, ήρεμες κορυφές, συνθέτουν την εικόνα της ενδοχώρας του νησιού. Η πορεία κινείται στη δυτική ακτογραμμή περνώντας από τον οικισμό Κρητικά με τα μικροσκοπικά σπίτια και φτάνοντας αρχικά στην τουριστική Ιαλυσό, μία από τις τρείς περίφημες αρχαίες πόλεις της Ρόδου. Εδώ αξίζει να επισκεφθεί κανείς την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με το υπέροχο ξύλινο τέμπλο και να θαυμάσει τους λίγους μεσαιωνικούς πύργους που έχουν διασωθεί και αποτελούσαν ιστορικά παραδοσιακές κατοικίες της υπαίθρου.

Στον λόφο πάνω από την Ιαλυσό είναι αμφιθεατρικά χτισμένο το μοναστήρι της Κυράς της Φιλέρημου, ενώ σε ένα πλάτωμα βρίσκονται τα λιγοστά ερείπια της αρχαίας Ιαλυσού με τους ναούς της Αθηνάς Πολιάδος και του Διός Πολιέως. Ο δρόμος συνεχίζει περνώντας από την Κρεμαστή με το ενετικό κάστρο και την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που γιορτάζει με μεγάλο πανηγύρι τον Δεκαπενταύγουστο. Λίγο μετά το Παραδείσι ένας δρόμος οδηγεί προς τον Πάνω Καλαμώνα και την ονειρική τοποθεσία Πεταλούδες. Πρόκειται για ένα καταπράσινο μικρό φαράγγι, ιδανικό για μια μικρή πεζοπορία, στο οποίο επικρατούν οι ζητιές, δέντρα που μοιάζουν με πλατάνια και που οι χυμοί τους προσελκύουν κάθε καλοκαίρι εκατοντάδες πεταλούδες.

Γυρνώντας πάλι προς τις ακτές περνάμε στη σειρά τον Θεολόγο όπου βρίσκεται ο ναός του Ερεθύμιου Απόλλωνα και τη Σορωνή με την Μονή του Αγίου Σύλλα στα νοτιά της. Από εδώ κινούμαστε ηπειρωτικά προς την υπέροχη Ελεούσα, ένα εγκαταλειμμένο χωριό στους δασωμένους πρόποδες του Προφήτη Ηλία.

Η Ελεούσα κατοικούνταν από Ιταλούς που ασχολούνταν με την υλοτομία, και τα επιβλητικά κτίρια του παρελθόντος ακόμα διατηρούν την ομορφιά της ιδιαίτερης αισθητικής τους. Ξεχωρίζει η πλατεία με την αγορά, το σανατόριο και την εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπου, ενώ μια μεγάλη υδατοδεξαμενή συγκεντρώνει τα νερά της πηγής του Κοσκινιστή. Γύρω από τον λόφο του Προφήτη Ηλία και ανάμεσα σε καλλιέργειες και πευκοδάση είναι χτισμένα και τα μικρά γραφικά χωριά Διμυλιά, Πλατάνια, Σάλακος, Κάπι και Απόλλωνας.

Τα γαλήνια χωριά του Αττάβυρου

Ο δρόμος βγαίνει πάλι στη δυτική ακτογραμμή ώσπου φτάνει στην Κάμειρο, την τρίτη ισχυρή πόλη του νησιού κατά την αρχαιότητα. Ο αρχαιολογικός χώρος με τα μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια, την Αγορά, τους ναούς και την Ακρόπολη στην κορυφή του λόφου, μαρτυρά ακόμα και σήμερα τη λαμπρότητα της αρχαίας Καμείρου. Στα ανατολικά της πόλης υψώνεται το μεγαλύτερο βουνό του νησιού, ο Αττάβυρος, με ψηλότερη κορυφή τα 1.218 μέτρα. Χτισμένα στις πλαγιές του βουνού είναι και δύο από τα ομορφότερα και πιο γραφικά χωριά της Ρόδου, ο Εμπωνας και ο Άγιος Ισίδωρος.

Ο Εμπωνας, που περιβάλλεται από αμπελώνες και είναι γνωστός από την αρχαιότητα για τα κρασιά του, διακρίνεται και για τις παραδοσιακές ενδυμασίες της περιοχής. Αν βρεθείτε στη Ρόδο τον Δεκαπενταύγουστο, αξίζει να ανεβείτε για το μεγάλο πανηγύρι που γίνεται στην «πίστα», την πλατεία του χωριού. Από την άλλη πλευρά του Αττάβυρου, στον Άγιο Ισίδωρο, ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει λίγες δεκαετίες πριν. Εδώ η ζωή κυλάει γαλήνια και σίγουρα θα ξαποστάσετε για έναν ελληνικό καφέ στα παλιά τραπεζάκια με τις ψάθινες καρέκλες.

Ο κεντρικός δρόμος συνεχίζει νότια μέχρι που φτάνει στο βενετσιάνικο κάστρο του Μονόλιθου, χτισμένο στην κορυφή ενός απότομου βράχου με εντυπωσιακή θέα στο Αιγαίο, και καταλήγει στην όμορφη Απολακκιά με τις πολλές ταβέρνες.

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ