Ο εξισλαμισμός στην Κρήτη

Ο εξισλαμισμός στην Κρήτη

Παρά την σημασία που δόθηκε στην κατάκτηση της Κρήτης, που κρίθηκε ως το τελευταίο θανάσιμο πλήγμα των Τούρκων κατά του ελληνισμού, και παρά τις δοκιμασίες που επιφυλασσόντουσαν στον  κρητικό λαό, το γεγονός υπήρξε ωφέλιμο από ελληνικής απόψεως. Η Κρήτη αποσπάσθηκε από τους Ενετούς και τους κληρονόμους της, που δεν ήταν δυνατό παρά να βρίσκονται μεταξύ των κρατών της Δύσεως που αποκτούσαν δύναμη, και έγινε κτήση της Τουρκίας, που εξαιτίας του κρατικού της συστήματος οδηγείτο προς την παρακμή και της οποίας κληρονόμοι επί των ελληνικών περιοχών απέδειξαν ότι ήσαν, με την εθνική τους συνείδηση και με τις επαναστάσεις τους, ευθύς εξ αρχής της κατακτήσεως, οι ίδιοι οι κατακτηθέντες Έλληνες. Είναι δυνατόν να λεχθεί ότι η τουρκοκρατία στην Κρήτη υπήρξε η τραγική προπαρασκευή και η δοκιμασία για την τελική λευτεριά της

Η ιστορία δεν παρουσιάζει καθ' όλη την τουρκοκρατία ανάλογο φαινόμενο καταδυνάστευσης παρόμοιο σε άλλη χώρα. Ευθύς μετά την κατάκτηση ο νικητής βεζίρης Αχμέτ Κιοπριλής, συνοδευόμενος από τον μέγα διερμηνέα της Πύλης Παναγιώτη Νικούση, περιήλθαν όλο το νησί και υποσχέθηκε στους κατοίκους κάθε ασφάλεια και σεβασμό ζωής, τιμής και περιουσίας, απαιτώντας μόνον αφοσίωση στον σουλτάνο και καταβολή των νομίμων φόρων. Αλλ' ο Κιοπριλής έδινε υποσχέσεις, που δεν επρόκειτο ή δεν μπορούσε να πραγματοποίησει.

 Βεζίρης Αχμέτ Κιοπριλής

Οι πραγματικοί κύριοι της κατάστασης στην κυριευμένο νησί ήσαν οι μπέηδες, οι αγάδες, οι αρχηγοί διαφόρων σωμάτων, οι Ιερωμένοι Τούρκοι και οι άλλοι αξιωματούχοι που είχαν έλθει με τον τουρκικό στρατό και οι οποίοι έβλεπαν την χώρα ολόκληρη σαν λεία που τους ανήκε. Οι διαθέσεις τους εκδηλώθηκαν αμέσως. Άρχισαν κατά πρώτον να διαρπάζουν τις αγροτικές περιουσίας και να τις μοιράζουν μεταξύ τους, καθώς βιαζόντουσαν να δημιουργήσουν  καθεστώς ιδιοκτησίας προς επικύρωση κατά την νέα διανομή της γης. Κατόπιν τούτου πολλοί πλούσιοι Ενετοί, που παρέμειναν στις πόλεις και στα τιμάρια τους για να μη εγκαταλείψουν τις μεγάλες τους ιδιοκτησίες, έσπευσαν να εξισλαμιστούν για να ασφαλίσουν τις οικογένειας τους και να σώσουν τις περιουσίας τους κατά την διαρπαγή που άρχισε μεταξύ των νικητών.

Οι πρώτοι αυτοί εξωμότες, γνώστες των περιουσιών και της γης, βοήθησαν τους Τούρκους στην διανομή των γαιών, μέγα μέρος των οποίων περιερχόταν στους στρατιωτικούς και στους μπέηδες και τους αγάδες, που συνέταξαν τους σχετικούς καταλόγους. Πολύ λίγα κτήματα και μάλιστα από τα ολιγότερα προσοδοφόρα απέμειναν στους ντοπίους, και αυτά φορολογούμενα με κάθε τρόπο. Χωράφια, ελαιώνες, επαύλεις, κήποι διαμοιραστήκαν μεταξύ των νικητών και των εξωμοτών και οι πρώην κύριοι τους υποχρεώθηκαν να παραμείνουν σ’ αυτά ως φαμέγιοι. Δούλοι στις ίδιες τους τις περιουσίες.

Αλλά οι νικητές για να χαρούν τις πλούσιες λείες τους είχαν ανάγκη δημιουργίας οικογενειών. Και όσοι δεν είχαν αιχμαλωτίσει γυναίκες κατά την διάρκεια του πολέμου άρχισαν ν' αρπάζουν τα κορίτσια των εντοπίων. Από τις γυναίκας αυτές προήλθε η πρώτη μετά την κατάκτηση μουσουλμανική γενεά. Πάρα πολλές από αυτές τις γυναίκες τούτων διατήρησαν στα σπίτια τους τα ήθη των πατρικών των οικογενειών τους και πολλές ανέτρεφαν κρυφά τα παιδιά τους με την χριστιανική λατρεία. Αλλά ο κίνδυνος της αρπαγής των γυναικών συνετέλεσε στον  ταχύ εξισλαμισμό πολλών οικογενειών. Πολλοί για να μη δουν τα κορίτσια τους να αρπάζονται και μεταφέρονται στα χαρέμια των μπέηδων και των αγάδων, οπότε δεν θα τα ξανάβλεπαν ποτέ, προτίμησαν να εξωμόσουν για να διατηρήσουν τα δικαιώματα των και ν' αποφύγουν τις πολυειδείς πιέσεις. Δεν ήσαν σεβαστοί στην Κρήτη πλέον παρά μόνο μεταξύ των μουσουλμάνων και των ομοίων των. Αρκετοί εκ των εξωμοτών αυτών εξακολουθούσαν κρυφά να μένουν παρά την κατακραυγή πιστοί στην πατρώα θρησκεία, διατηρούντες σε υπόγειες κρύπτες των σπιτιών τους μικρές εκκλησίας ή εικονίσματα με άσβεστο την κανδήλα, άλλα το μυστικό αυτό δεν γνώριζαν άλλοι παρά μόνο τα μέλη της οικογένειας τους.

Έπειτα, για να δημιουργηθεί το ταχύτερο πυρήνας μωαμεθανικός και γηγενής δύναμη γενιτσάρων, έγινε άγριο παιδομάζωμα σε ολόκληρο το νησί. Δεκαπέντε χιλιάδες παιδιά άρπαξαν κατά το διάστημα μιας ημέρας και εξισλαμίστηκαν. Από αυτά προήλθαν οι φοβεροί γενίτσαροι της Κρήτης, που απέβησαν ο τρόμος του ελληνικού πληθυσμού.

Στο νησί εμαίνετο η άναρχη στρατοκρατία, που κληροδοτήθηκε εκ του πολέμου, και δεν υπήρχε άλλο δίκαιον παρά το δίκαιο του μουσουλμάνου και του ισχυρότερου. Παντού γινόντουσαν αρπαγές, φόνοι, απαγωγές. Η ζωή των χριστιανών δεν είχε μεγαλύτερη αξία από εκείνη των ζώων. Δικαιοσύνη δεν υπήρχε. Νόμος ήταν η θέληση και η όρεξη των αγάδων. Όσοι από τους Κρητικούς τολμούσαν ν' αντισταθούν κατά της αρπαγής ήσαν χαμένοι. Οι μπέηδες και οι αγάδες είχαν την σύμπραξη του νέου μουσουλμανικού στοιχείου, που προήλθε από τα παιδομαζώματα των γενιτσάρων και των αυξανομένων εξωμοτών. Για να δοθούν γαίες και σε αυτούς, άρπαζαν ολοένα περισσότερα κτήματα από τους παλαιούς ιδιοκτήτες τους.

Από τους γενιτσάρους εκείνους σχηματίστηκαν τέσσερα συντάγματα, που απέβησαν μάστιγες όσων χριστιανών είχαν απομείνει στο νησί. Αυτοί αποτελούσαν την κυρία δύναμη της τουρκικής κατοχής, αφού οι πασάδες δεν έφεραν μαζί τους από την Κωνσταντινούπολη στρατό, παρά μόνον σωματοφυλακή και τιμητική φρουρά. Αλλά ο στρατός αυτός των γενιτσάρων δεν ήταν κατ' ουσία παρά στρατολογημένες και διαμορφωμένες σε στρατό συμμορίες ληστών. Αυτοί ήσαν οι περίφημοι Ξεκουκούλωτοι, όπως ονομάστηκαν, διότι δεν κάλυπταν με τίποτε το κεφάλι. Υπήρξαν τύραννοι των πληθυσμών των πόλεων και επιδρομείς άγριοι των αγροτικών περιφερειών και δημιούργησαν αφόρητη κατάσταση στο γηγενή πληθυσμό. Όργανα των μπέηδων και των αγάδων, ή ληστές περιουσιών για λογαριασμό των προαναφερομένων, υπήρξαν ο τρόμος του Κρητικού λάου με τις αδιάκοπες λεηλασίες, σφαγές, οργίων αίματος και κάθε κτηνωδίας, δηώσεων και παντός είδους εγκλημάτων. Αυτοί με την κληρονομική μουσουλμανική αριστοκρατία ήσαν οι πραγματικοί κυρίαρχοι της Κρήτης. Η Τουρκία εισέπραττε μόνο τους φόρους. Όσο για τους αποσταλμένους από την Πύλη πασάδες, κιαγιάδες, δεφτερδάρηδες, γενιτσαραγάδες και άλλους υπαλλήλους τους αρκούσε να παίρνουν την παχιά μερίδα τους από τις διαρπαγές και να επιστρέφουν στο Κέντρο με δώρα στους ανωτέρους των, ώστε όλα να φαίνονται πως λειτουργούσαν στην Κρήτη καθώς θα ήθελε ο Προφήτης. Μπροστά στην αφόρητη αυτή κατάσταση ο εξισλαμισμός προχωρούσε. Ήταν ο μόνος τρόπος για να βρουν ασφάλεια όσοι κινδύνευαν. Και αυτός ακόμη ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Νεκτάριος, καταγόμενος από το Ηράκλειο, απαντώντας σε αίτηση συμβουλής από την Κρήτη, επέτρεψε τον «κατ' έπιφάνειαν εξισλαμισμόν». Και τότε όχι μόνον άτομα και οικογένειες, άλλα και χωριά ολόκληρα εξώμωτησαν.

Ο κίνδυνος να εξαλειφτεί εντελώς ο χριστιανικός πληθυσμός της Κρήτης ήτο προφανής. Εδέησε τότε να ληφθούν μέτρα σοβαρά από την Πύλη, η οποία όχι μόνον δεν ήθελε να εκλείψει εκ της χώρας το χριστιανικό στοιχείο, άλλα αντιθέτως ανησύχησε μιας και θεωρούσε χρήσιμη την ύπαρξή του πληθυσμού αυτού προκειμένου να υπάρχουν ραγιάδες για την φορολογία και για τις εργασίες που παρείχαν γενικότερα προς όφελος των Οθωμανών.

Οι Τούρκοι δεν εργαζόντουσαν - δεν εργάσθηκαν ποτέ σε καμιά χώρα κατά τους καλούς τους αιώνες. Ποίοι θα καλλιεργούσαν την γη της κατακτηθείσης μεγαλονήσου, την ικανή να παράγει τα εκλεκτότερα προϊόντα, αν εξέλειπαν οι ραγιάδες, οι δούλοι καλλιεργητές ραγιάδες που φυσικά δεν ήσαν πλέον οι εξισλαμιζόμενοι, οι οποίοι φρόντιζαν αμέσως με την αλλαγή της θρησκείας να πάρουν και τις ευχάριστες συνήθειες των αυθεντών. Ήθελε λοιπόν η τουρκική διοίκηση να εξασφάλιση καλλιεργητές παρά τις αντιδράσεις των αμόρφωτων και φανατικών μπέηδων και των γενιτσάρων, που θεωρούσαν κέρδος τον εξισλαμισμό. Και κατόρθωσε πράγματι, αν όχι να σταματήσει το κακόν, τουλάχιστον να το περιορίσει πάρα πολύ. Τούτο φαίνεται εκ του ότι, παρ' όλες τις καταδρομές, άρχισε ν' αυξάνεται ο χριστιανικός πληθυσμός. Κατά το 1813, κατά τον Ματιέ Ντωμά, ο χριστιανικός πληθυσμός της Κρήτης ανερχόταν σε εκατόν δέκα κατά προσέγγισιν χιλιάδας, εκ των οποίων τριανταέξ χιλιάδες πλήρωναν κεφαλικό φόρο.

Με ποια δύναμη λοιπόν είχε κατορθώσει ο κρητικός πληθυσμός αν και υπέστη τις φοβερές πληγές του εξισλαμισμού και των καταδιώξεων, όχι μόνον να μην ελαττωθεί άλλα και να εμφανίζει τάση αύξησης; Τα κατάφερε με την θαυμαστή του ζωτικότητα, που υπήρξε πάντοτε ο μέγας παράγοντας της άμυνας του και της επιβίωσης του έπειτα από τόσα θανάσιμα πλήγματα που δέχθηκε στο πέρασμα των αιώνων.

Πηγή:

Διον. Κόκκινος Η Ελληνική Επανάσταση Τόμος 01