ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αφιέρωμα στον αισθητικό και κοινωνικό ρόλο των μανεκέν

Αφιέρωμα στον αισθητικό και κοινωνικό ρόλο των μανεκέν.

2009 ΟΤΑΝ ΤΑ ΜΟΝΤΕΛΑ «ΚΡΕΜΟΝΤΑΝ» ΣΤΟ METROPOLITAN

 Η Dovima και οι ελέφαντες   

Richard Avedon 1955.

Για σχεδόν 50 χρόνια, μέχρι το θάνατο του, ο θρυλικός φωτογράφος Richard Avedon έβλεπε την εμβληματική φωτογραφία του «Η Dovima και οι ελέφαντες» και διέκρινε μια ενοχλητική ατέλεια στον τρόπο που το δεξί πόδι του μανεκέν «έδενε» στο κάδρο με το πόδι του ελέφαντα - ή κάτι τέτοιο. Η φωτογράφιση είχε γίνει το καλοκαίρι του '55 σε ένα τσίρκο στο Παρίσι και απεικονίζει το διασημότερο μανεκέν της εποχής με ένα από τα πρώτα βραδινά φορέματα που είχε σχεδιάσει, για τον Christian Dior, ένας 19χρονος, εξαιρετικά ταλαντούχος βοηθός του, ο Yves Saint Laurent. Η Πολωνο-Ιρλανδέζα Dovima (το πραγματικό της όνομα ήταν Dorothy Virginia Margaret Yuba) ήταν ένα κορίτσι που είχε περάσει ολόκληρη την εφηβεία του βαριά άρρωστο με ρευματικό πυρετό, και είχε μια ξεχωριστή ομορφιά την οποία πρόσεξε τυχαία -όπως πολλές φορές συμβαίνει με τα μοντέλα- σε ένα δρόμο της Νέας Υόρκης κάποιος editor της Vogue. Στη συγκεκριμένη φωτογράφιση, που έμελλε να γράψει ιστορία στο χώρο της μόδας, ποζάρει ως ατάραχη θεά ανάμεσα στα παχύδερμα, λουσμένη σε φυσικό φως, και φαίνεται σαν να τα δαμάζει μ' ένα άγγιγμα της. Αυτή ήταν και η πιο σημαντική φωτογραφία της ζωής της, που έληξε άδοξα - βρέθηκε να δουλεύει σε εστιατόριο στη Φλόριντα και πέθανε από καρκίνο σε ηλικία 63 ετών. Ο δημιουργός της, αν και θεωρούσε την Dovima απόλυτη μούσα του, δεν συμπεριέλαβε τη λήψη στην αυτοβιογραφία του, εξαιτίας εκείνης της «ατέλειας» που μόνο ο ίδιος ίσως είχε εντοπίσει.

Η Kate Moss - αγοροκόριτσο ποζάρει για τον Peter Lindbergh.

Περίπου τέσσερις δεκαετίες μετά, ο Γερμανός φωτογράφος Peter Lindbergh, μεγαλωμένος σε ένα αγρόκτημα με πρόβατα έξω από το Duisburg της Γερμανίας, οδηγεί τη φωτογραφία μόδας στο άλλο, «μεταμοντέρνο» άκρο της. Η μόδα προκαλεί υιοθετώντας το στυλ της Λολίτας, τις πασαρέλες οργώνουν αδύνατα αγοροκόριτσα, με την Kate Moss να σέρνει το χορό και να αλλάζει τα δεδομένα, και η σχεδιάστρια Anna Molinari κλείνει την επίδειξη της στο Μιλάνο μέσα σε ένα βρεφικό καρότσι που σέρνει ένα μανεκέν ονόματι Carla Bruni... O Lindbergh φωτογραφίζει την εικοσάχρονη Moss σχεδόν άβαφη, με φακίδες και κοντό μαλλί, με ένα φόρεμα της Molinari για την Blumarine ριγμένο πάνω της όσο πιο πρόχειρα γίνεται, να κοιτάζει κατάματα το φακό, αγέλαστη, με όλη της τη θηλυκότητα να συμπυκνώνεται σε δύο προκλητικά σαρκώδη χείλη. «Το μεγαλύτερο κομπλιμέντο για τις φωτογραφίες μου», έχει πει ο ίδιος, «είναι όταν τα μοντέλα λένε ότι αναγνωρίζουν σε αυτές τον εαυτό τους». Δύο εποχές, δύο δημιουργοί, δύο καθοριστικές στιγμές στην ιστορία της φωτογραφίας μόδας και, κυρίως, δύο μοντέλα που, τηρουμένων των αναλογιών, δεν έμειναν απλώς « ζωντανές κρεμάστρες», αλλά χαρακτήρισαν τις εποχές τους, ενέπνευσαν δημιουργούς, επηρέασαν τον τρόπο που οι γυναίκες βλέπουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη, επαναδιατύπωσαν με την παρουσία τους τον ορισμό της ομορφιάς και έδειξαν ότι αυτό το αμφιλεγόμενο επάγγελμα που λέγεται modelling κρύβει, κάποιες φορές, περισσότερα απ' όσα φαίνονται στις σελίδες των περιοδικών. 

Και μάλλον αυτός είναι ο λόγος που, για πρώτη φορά, οι πύλες ενός μεγάλου μουσείου, του Metropolitan της Νέας Υόρκης, άνοιξαν το 2009 για να υποδεχτούν αυτές τις « εξωπραγματικές» γυναίκες, που μαγνητίζουν τα βλέμματα, που πουλάνε ρούχα και περιοδικά, που μετρούν εκατομμύρια θαυμαστές, που ενίοτε εξοργίζουν τις φεμινιστικές οργανώσεις, που προκαλούν το κοινό αίσθημα δηλώνοντας ότι δεν σηκώνονται από το κρεβάτι αν η αμοιβή τους δεν έχει αρκετά μηδενικά, που πρωταγωνιστούν σε αντρικές φαντασιώσεις και, αλίμονο, σε κοριτσίστικα όνειρα ζωής, συχνά με δραματικές συνέπειες. The Model as Muse: Embodying Fashion ο τίτλος, «ένα χρονολόγιο της μόδας από το 1947 ώς το 1997, μέσα από την εξιδανικευμένη αισθητική του μανεκέν», η επεξήγηση του Harold Kuda, επιμελητή του Costume Institute, που οργάνωσε την έκθεση με χορηγό τον πολύ Marc Jacobs. «Εξετάζουμε τη δυναμική των ενδυμάτων, της φωτογραφίας και του μοντέλου, για να συνθέσουμε το λουκ κάθε εποχής. Σε ένα απλό νεύμα, ένα πραγματικά σπουδαίο μανεκέν μπορεί να χωρέσει όλη την εποχή του, να γίνει μούσα όχι μόνο για σχεδιαστές ή φωτογράφους, αλλά και για μια γενιά ολόκληρη ». Υπερβολές; Ισως. Κατά τον έτερο επιμελητή της έκθεσης, Kohle Yohannan, που είχε υπογράψει και την εισαγωγή στο πολυτελές λεύκωμα που τη συνόδευε, ο σκοπός είναι να «πέσει φως στη σχέση ανάμεσα στην υψηλή μόδα και στα εξελισσόμενα ιδεώδη της ομορφιάς, όπως προσωποποιήθηκαν από εμβληματικά μανεκέν που πόζαραν στα ατελιέ και τα σαλόνια, διέσχισαν την πασαρέλα και φι-γουράρισαν στα εξώφυλλα και τα αναπτύγματα των περιοδικών». Από την Twiggy του '60 στην Gisele του 2000, από τη Lisa Fonsagrives του '50 ώς την «αγία τριάδα» των glamour '80s, Christy, Naomi και Linda, καμία δεν απουσίασε από τη συλλογή φωτογραφιών, ενδυμάτων, βίντεο, εξώφυλλων... Κανένας σημαντικός σχεδιαστής ή φωτογράφος, επίσης.

Αξίζουν λοιπόν τα μοντέλα τόση προσοχή; Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του στους Times της Νέας Υόρκης, ο Guy Trebay τις παραλληλίζει με σταρ του βωβού σινεμά. «Το πρόσωπο ενός μοντέλου στο εξώφυλλο ενός περιοδικού μπορεί να πουλήσει λιγότερα τεύχη απ' όσα η εκάστοτε σταρ του σινεμά που μεσουρανεί, αλλά την ίδια στιγμή σε προκαλεί πιο έντονα να την κοιτάξεις, και αυτό γιατί σπανίως μαθαίνουμε κάτι για τη ζωή της ή μας απασχολούν οι σκέψεις της... Η Kate Moss δεν είναι χαζή. Ξέρει ότι η βασική απαίτηση της δουλειάς της είναι να μη μιλάει. Ένα μοντέλο είναι μούσα, στο βαθμό που κρατά το στόμα του κλειστό». 

"K" /2009