Η αλήθεια για τα σταφιδικά γεγονότα της Πύλου το 1935

Πριν 80 χρόνια η Ελλάδα συγκλονίστηκε από την εξέγερση των σταφιδοπαραγωγών της Μεσσηνίας που πήρε χαρακτηριστικά «επανάστασης από τα κάτω» καθώς η κρίση, η κεφαλαιοκρατική εκμετάλλευση και η συσσώρευση προβλημάτων στην παραγωγή είχαν διαμορφώσει μια εκρηκτική κατάσταση ανάμεσα στους αγρότες της Μεσσηνίας και άλλων περιοχών της Πελοποννήσου.

 

Eφημερίδα “ΝΕΟΛΟΓΟΣ ΠΑΤΡΩΝ” 27-08-1935

 Η αλήθεια για τα σταφιδικά γεγονότα της Πύλου το 1935

Ανταποκριτής είναι ο Κώστας Καραλής και αποτελεί την πληρέστερη περιγραφή των γεγονότων της 26^ης Αυγούστου του 1935 στην Πύλο:

 «Τα αιματηρά γεγονότα είναι ευθύνη της Χωροφυλακής»!

«Από το μεσημέρι της Δευτέρας, από την περιφέρεια Κυνηγού κατέβηκαν γύρω στους 1500 στην πόλη για να διαμαρτυρηθούν στην Κυβέρνηση για το σταφιδικό ζήτημα, σε ενίσχυση της Επιτροπής Γαργαλιάνων. (Γίνεται λόγος για τους προσυγκεντρωθέντες στον Πήδασο). Πριν όμως αναχωρήσουν από τα χωριά τους, είχε μεταβεί ο διοικητής της τοπικής χωροφυλακής στα χωριά της περιφέρειας αυτής με κάποιους χωροφύλακες, για να τους παρεμποδίσει να κατέβουν στην πόλη. Δυστυχώς οι παρακλήσεις του, όχι μόνο δεν εισακούσθησαν, αλλά οι διαδηλωτές τον συνέλαβαν μαζί με τους χωροφύλακες, τους αφόπλισαν και τους έδωσαν εντολή να μη κινηθούν από το χωριό Κυνηγού. Το βραδάκι μόνον αφέθηκαν ελεύθεροι, με την εντολή να μεταβούν στη Μεθώνη και να παραμείνουν εκεί. Αυτό και έγινε. Φτάνοντας το πλήθος στην Πύλο μετέβησαν στο τηλεγραφείο, το οποίο φύλαγε δύναμη χωροφυλακής και το κατέλαβε, απειλώντας τα πάντα. Οι χωροφύλακες απεσύρθησαν στο τμήμα εν αναμονή νεωτέρων οδηγιών. Από το μεσημέρι μέχρι τις 8 το βράδυ δεν κατάφεραν να έλθουν σε επαφή με το Υπουργείο και μόνο με τον Νομάρχη Καλαμών ήρθαν σε επαφή, ο οποίος τους συμβούλεψε να διαλυθούν και ότι πρέπει θα το κάνει η Κυβέρνηση. Ο εμπορικός σύλλογος καθώς και ο βιοτεχνικός ανακοίνωσαν ψηφίσματα, ότι τάσσονται με το πλευρό των σταφιδοπαραγωγών, ελπίζοντες ότι θα κατευνάζονταν και θα αποφευγόταν η λεηλασία των καταστημάτων τους. Όλοι οι διαδηλωτές κρατούν στα χέρια τους ρόπαλα και δυο-τρεις δίκανα όπλα. Ανάμεσα στους διαδηλωτές βρίσκονται και πολλές γυναίκες που ήρθαν και αυτές από τα χωριά για ενίσχυση των συζύγων τους. Αφού μέχρι τις 8 δεν έλαβαν καμιά απάντηση εκ μέρους της Κυβέρνησης, κατέβηκαν στην παραλία όπου βρίσκονταν τα αρχεία του ΑΣΟ και μπαίνοντας σε αυτά, πέταξαν στο δρόμο τα βιβλία και μερικά έπιπλα και έβαλαν φωτιά. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι υπάλληλοι του ΑΣΟ είχαν πάρει τα βιβλία, τα χρήσιμα, από το απόγευμα και έτσι δεν καταστράφηκαν. Με τη φωτιά κατέβηκαν αμέσως όλοι οι χωροφύλακες με επικεφαλής τον ανθυπασπιστή και άρχισαν να πυροβολούν. Με τους πρώτους πυροβολισμούς όλοι οι διαδηλωτές διαλύθηκαν τροχάδην κατευθυνόμενοι προς τα χωριά τους. Δυστυχώς όμως οι χωροφύλακες δεν τήρησαν ψυχραιμία και εξακολούθησαν να πυροβολούν. Σήμερα βρέθηκαν πολλά αίματα στο δρόμο Πύλου-Μεθώνης. Και αυτά θα είναι από τους χωρικούς διαδηλωτές που τραυματίστηκαν από τους χωροφύλακες. Σε πολλούς τοίχους φαίνονται τα σημεία των σφαιρών. 

Ολόκληρος ο πληθυσμός της πόλης αποδίδει τα αίτια των φόνων και τραυματισμών στην κακή εκτίμηση των πραγμάτων από τους χωροφύλακες, καθότι δεν τήρησαν την ψυχραιμία τους. Όλο αυτό το διάστημα ο διοικητής βρισκόταν στη Μεθώνη και διεύθυνε ο ανθυπασπιστής, ο οποίος είχε κρεμάσει επιδεικτικά το πιστόλι του. Αξίζει να σημειωθεί ότι κανείς από τις αρχές έπαθε τίποτα… Προς συγκάλυψη των γενομένων από αυτούς , οι χωροφύλακες διέδιδαν ότι οι διαδηλωτές θα καίγανε την Εθνική Τράπεζα και την Εφορία και ότι θα μετέβαιναν στο Φρούριο για να απολύσουν τους φυλακισμένους. Αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Διότι αν ήθελαν να κάψουν δε θα έβγαζαν από τα γραφεία του ΑΣΟ στην αυλή τα διάφορα είδη του γραφείου, αλλά θα έβαζαν φωτιά μέσα στο γραφείο.    

 Όλη η νύχτα πέρασε με αβεβαιότητα για το σήμερα. Ευτυχώς σήμερα ήλθε ο Αντιεισαγγελεύς, ένας Ταγματάρχης χωροφυλακής και ένας Λοχαγός από την Καλαμάτα με μικρή δύναμη οπλιτών και με διαθέσεις καλές και δε συνέβη τίποτα το έκτροπο. Διότι αλλιώς θα είχαμε πάλι σήμερα τα χθεσινά συμβάντα. Γύρω δε τους 2000 σταφιδοπαραραγωγούς από τα χωριά Βλαχόπουλο, Πισπίσα, Καραμανώλι, Κρεμμύδια, Οσμάναγα έρχονταν διαδηλώνοντας στην πόλη. Έξω από την πόλη σε απόσταση μισής ώρας (στο Μηδεν), βρισκόταν ο Ενωματάρχης με 6 χωροφύλακες, ο οποίος με την καλή του συμπεριφορά τους σταμάτησε, υποσχόμενος ότι θα έρθει ο Αντιεισαγγελέας. Σε αυτόν θα παρουσιαζόταν μια επιτροπή αγροτών και θα μετέβαιναν μαζί στη πόλη για να στείλουν τη διαμαρτυρία τους δια του τηλεγραφείου. Αυτό και έγινε. Μετέβη ο Αντιεισαγγελέας με μια επιτροπή σταφιδοπαραγωγών, παρά τις αντιρρήσεις του Λοχαγού κ.Πίκουλα ότι ο κ. Αντιεισαγγελεύς δεν μπορεί να πηγαίνει εδώ και εκεί. Ήλθαν στη πόλη και έδωσαν το ψήφισμα χωρίς να γίνει το παραμικρό επεισόδιο. 

Σήμερα δε το εσπέρας αφίχθη και ετέρα δύναμης οπλιτών προς την τήρηση της τάξεως». (*Πράγμα που σημαίνει πως πράγματι το γκρέμισμα του γεφυριού στο Χανδρινού καθυστέρησε κάμποσες ώρες την έλευση του δεύτερου και μεγαλύτερου τμήματος στρατού, πράγμα που είχε ως συνέπεια να προλάβουν να κρυφτούν καλά –σύμφωνα με τις αφηγήσεις- οι “πρωταίτιοι” στα γειτονικά χωριά. Σύμφωνα δε με μαρτυρίες τα πλωτά μέσα ενδέχεται να έφτασαν πρώτα στο λιμάνι της Πύλου).

Για τους δε νεκρούς γράφει: 

«(Ο Τσαρπάλας) όπως μαθεύτηκε, δεν φονεύθηκε εκείνη την ώρα (της σύγκρουσης), αλλά μετά μισή ώρα, σε απόσταση από τον τόπο της πυρκαγιάς χιλίων μέτρων, ενώ βάδιζε μόνος, καθ’ ομολογίαν αυτόπτων μαρτύρων, πυροβολήθηκε από όπλο τύπου μάλινχερ και υπέστη διαμπερές τραύμα στη λεκάνη, παρά τη βουβωνική χώρα, απεκοπέντος και του ενός δακτύλου του. Παρ’ όλους τους τραυματισμούς και το φόνο του Τσαρπάλα, εξακολούθησαν οι πυροβολισμοί. Πολλοί είχαν μπει στο καφενείο του Κοτσίρη και παρότι ήταν σκοτάδι, οι χωροφύλακες μπήκαν με προτεταμένα τα όπλα και απειλούσαν τους εκεί εβρισκόμενους βρίζοντάς τους. Την στιγμή εκείνη παρουσιάστηκε ο εντός ευρισκόμενος Ιερέας Γ. Φρέντζος και τους είπε: “ Για όνομα του Θεού, παιδιά μη “! Ένας χωροφύλακας ονόματι Π. Τούμπανος, πυροβόλησε τον Ιερέα, ευτυχώς ανεπιτυχώς, βρίζοντάς τον. Με παρατεταμένα δε τα όπλα, τους επέτρεψαν να μεταβούν στα σπίτια τους. Πρέπει να σημειωθεί η δράση του παραπάνω χωροφύλακα μαζί με κάποιου άλλου, του οποίου το όνομα δε μαθεύτηκε, οι οποίοι “απειλούσαν το σύμπαν”, πυροβολώντας κάθε στιγμή, παρότι οι διαδηλωτές χωρικοί είχαν πια φύγει και είχαν μείνει μόνο οι ντόπιοι. Στο καφενείο Β. Λανδιώτη έπραξαν τα ίδια, σπάζοντας τους υαλοπίνακες του καφενείου. Ο φονευθείς μεταφέρθηκε μετά από μια και πλέον ώρα στο Φαρμακείο, αφού είχε πια πεθάνει. Τοποθετήθηκε στο πεζοδρόμιο και εγκαταλείφθηκε εκεί, μέχρι τις 11 τη νύχτα. Σε όλο αυτό το διάστημα δε φρόντισε κανείς να φωνάξει γιατρό, διότι και ο γιατρός ήταν κλεισμένος από τον φόβο του. Κατά τις 10 και μισή έφεραν γιατρό για το νεαρό Πατσούρο, ο οποίος είχε διαμπερές τραύμα στη λεκάνη και ο οποίος δυστυχώς απεβίωσε σήμερα». 

Επίσης στις 28-08-1935 γράφει:

«Σήμερα το πρωί ήρθε είδηση από το χωριό Μεσοχώρι, ότι απεβίωσε από τα τραύματά του ένας σταφιδοπαραγωγός ονόματι Χρονόπουλος. Δεν ανακοινώθηκε ότι είχε τραυματιστεί επιτόπου» (*Εδώ υπάρχει μια σύγχυση! Από μαρτυρίες ,ο στρατιώτης ρωτώντας τον πως τον λένε πριν πεθάνει, αυτός είπε Χριστόπουλος και όχι Χρονόπουλος . Εκείνη την ημέρα έχουμε όμως τα επεισόδια στο Ροντάκι- Κυπαρισσίας, όπου τραυματίζεται στο χέρι ένας επίσης Χρονόπουλος από το Πυργάκι και σπεύδουν κάποιοι να δώσουν το όνομα του στους νεκρούς! Βλέποντας το όνομα αυτό ο ανταποκριτής θεωρεί ότι ο στρατιώτης έχει κάνει λάθος και αντί για Χριστόπουλος -που δεν υπήρχε στο Μεσοχώρι αλλά στου Κόκκινου-, έγραψε Χρονόπουλος).

Επίσης από τα Γ.Α.Κ. πληροφορούμαστε κάποια ονόματα χωροφυλάκων που υπηρετούσαν τότε στην Πύλο και έστελναν τα παιδιά τους στο σχολείο:

-Σαρρής Εμμανουήλ, Αξιωματικός χωροφυλακής, από το Άργος

-Γαβαλάς Νικόλαος, Αξιωματικός Χωροφυλακής, από την Αθήνα ,και

-Καραλιόπουλος Δημήτριος, χωροφύλαξ από τη Μεθώνη.

*Είναι αξιοσημείωτο ότι το Σεπτέμβρη του 1935, κανένας από τους παραπάνω χωροφύλακες δεν βρίσκονται πλέον στην Πύλο, ίσως λόγω των σταφιδικών γεγονότων τους έχουν μεταθέσει για λόγους κατευνασμού του κόσμου.

*Επίσης, ο Ιατρός, ο οποίος είναι… «κλεισμένος και αυτός από τον φόβο του», είναι ο Γιώργος Λαμπρακόπουλος από την Πύλο. Την ίδια εποχή στην Πύλο υπηρετεί και ο Γιάννης Ρενιέρης από του Βλαχόπουλου.

*Επίσης ο νεαρός τότε πάπα Γιώργης ο Φρέντζος έχει την εποχή εκείνη στο δημοτικό σχολείο της Πύλου τις δυο του κόρες, Σταυρούλα και Ιωάννα, 10 και 12 χρονών αντίστοιχα.

*Τέλος ένας εκ των υπαλλήλων του Α.Σ.Ο. ήταν τότε ο Αντώνης Στελιόπουλος και είχε μία κόρη την Ελένη, τότε 9 ετών.

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ:

*Δυστυχώς 9 Χρόνια αργότερα, στις 27-09-1944, ο Διακουμογιαννόπουλος έβγαλε στην Πύλο λόγο τελειώνοντας με το… «θάνατος στους προσκυνημένους» και αμέσως ένα ανώνυμο πλήθος ανέβηκε στου «Κουμάντου» και πέταξε από τα μπαλκόνια 21 άτομα. Δεδομένου ότι ο Βελουχιώτης έσπευδε την δεδομένη στιγμή στην Καλαμάτα για να συναντήσει τον Κανελλόπουλο για να διευθετηθεί ακριβώς το θέμα των αιχμαλώτων συνεργατών των Γερμανών, στη συνείδηση των Αριστερών της Πυλίας έχει θεωρηθεί η πράξη αυτή ως μια καλοστημένη προβοκάτσια! Συσχετίστηκε δηλαδή η στάση των περισσοτέρων από τους 21 την περίοδο των σταφιδικών και του Μεσοπολέμου γενικότερα, με τη στάση κάποιων εξ αυτών την περίοδο της κατοχής! “Κοντά στα ξερά βέβαια καίγονται και τα χλωρά” και όπως και να το κάνουμε η εκδίκηση είναι “ένα πιάτο που τρώγεται πάντοτε κρύο”! Εκτός και αν έχει εκ των προτέρων φροντίσει να το “ζεστάνει”, χρηματίζοντας τον ματαιόδοξο Διακουμογιαννόπουλο, η Intelligence Service. Σε καμία περίπτωση δεν έπρεπε να εκτελεστούν αυτοί οι 21 «Πρόκριτοι»! Όπως και να’ χουν τα πράγματα, σε εκείνη τη γωνιά της Πύλου, αφενός αμαυρώθηκε το κύρος του μέχρι τότε τίμιου ΕΑΜ – ΕΛΑΣ της Πυλίας, αφετέρου έμεινε τόσα χρόνια στη λήθη το σπουδαιότερο ιστορικά Αγροτικό Κίνημα της Νότιας Ελλάδας. Καμιά όμως εκ των ανωτέρω υποθέσεων δεν μπορεί να αποδειχθεί.

‘Όμως η Σταφιδική Εξέγερση του 1935, αφορά όλο τον Αγροτικό κόσμο της Πελοποννήσου και ανιδιοτελής σκοπός μας υπήρξε πάντοτε η προσέγγιση της αλήθειας και η αναγνώριση και η απόδοση τιμών στους τρεις νεκρούς της Εξέγερσης αλλά και στους ήρωες του σταφιδικού κινήματος που κυνηγήθηκαν μετέπειτα ανελέητα και πέθαναν στις φυλακές και στις εξορίες.

‘Έρευνα (σε βάθος και εύρος):

Ηλίας Ε. Καραμπάτσος- συγγραφέας του βιβλίου: “H Σταφιδική Εξέγερση του 1935 και ο ατέρμονος Μεσοπόλεμος της αγροτιάς“. Εκδ. Σύγχρονη Σκέψη-2015.

Με τον πρώην πρόεδρο του συλλόγου απανταχού Πυλίων Παπαδήμα, την περίοδο που διεξήγαγα την έρευνά μου.

Ο καλλιτέχνης Βασίλης Διονυσόπουλος επί το έργον. Ένα πανέμορφο ψηφιδωτό προς τιμήν των πεσόντων σταφιδοπαραγωγών της εξέγερσης του 1935.

http://www.chandrinou-politistikos-syllogos.gr/i-alithia-gia-ta-stafidika-gegonota-tis-pilou-to-1935/