30 χρόνια από την πρώτη άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία

Σαν σήμερα ανέβαινε για πρώτη φορά στην εξουσία το ΠΑ.ΣΟ.Κ του Ανδρέα Παπανδρέου. Παραμονές των εκλογών του 1974 βρισκόμουνα με ένα φίλο μου από την Μάλτα στο PAMELAS ένα γνωστό ζαχαροπλαστείο και εστιατόριο της εποχής εκείνης στην Βούλα Αττικής. Μια φίλη μου ένθερμος υποστηρικτής της αλλαγής μιλούσε με ενθουσιασμό για το νέο που ερχόταν από το  ΠΑΣΟΚ, την προσπάθειά του  για την αναρρίχησή στην εξουσία και τις προσδοκίες του Ελληνικού Λαού από το «νέο» που ερχόταν.

Ο φίλος μου John Malia γύρισε και της είπε με περίλυπο ύφος. « Έχω ζήσει τον σοσιαλισμό με τον Μίντοφ στην Μάλτα. Όταν οι άνθρωποι αυτοί πάρουν την εξουσία δεν θα την παραδώσουν εύκολα. Να εύχεστε όταν φύγουν να παραδώσουν την χώρα σας σε καλή κατάσταση. Αλλά πολύ φοβάμαι ότι θα απογοητευθείτε».

Ο Μαλτέζος φίλος είχε δίκιο και θυμήθηκα τα λόγια του όταν άρχισαν να αποκαλύπτονται το ένα σκάνδαλο πίσω από το άλλο με αποτέλεσμα οι νοήμονες οπαδοί του ΠΑΣΟΚ να το εγκαταλείψουν. Έτσι το 2004 ανέβηκε η ΝΔ στην Κυβέρνηση με σύνθημα την κάθαρση και τον εκσυγχρονισμό του κράτους.

Δυστυχώς η ΝΔ που υποσχέθηκε την κάθαρση δεν το έπραξε. Τα μεγάλα σκάνδαλα έμειναν ατιμώρητα.

Ας δούμε όμως πως είδαν τις εκλογές της 18^ης Οκτωβρίου 1981 δύο πολιτικοί που δεν βρίσκονται σήμερα στη ζωή. Ο Αναστάσης Πεπονής και ο Γεώργιος Ράλλης.

ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΠΟΝΗΣ

«Προχωρούσαμε προς τις εκλογές με πρόεδρο πια της Ν.Δ. και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Ράλλη. Το ρεύμα υπέρ του ΠΑΣΟ.Κ. φανερό. Όλα έδειχναν ότι ο εκλογικός αγώ­νας μας δεν περιοριζόταν στη διεκδίκηση της πρώτης θέ­σης αλλά ποσοστού που θα εξασφάλιζε στο ΠΑΣΟ.Κ. άνε­τη κοινοβουλευτική αυτοδυναμία.

Πήρα μέρος στις εκλο­γές με ζήλο και τηρούσα τους δεοντολογικούς κανόνες που είχε θέσει το ΠΑΣΟ.Κ. για να περιορίσει τις νοσηρότητες της  σταυροθηρίας. Στους άμεσους συνεργάτες του γραφεί­ου μου, στη Ρενέ Τσαρλαμπά και τον Ιάκωβο Αναστασάκη, είχε προστεθεί και η Ελένη Μίζη.

Σε εκείνες τις εκλογές ξεκίνησε η είσοδος στη Βουλή με­λών του Εκτελεστικού Γραφείου και άλλων στελεχών από τις οργανώσεις του Κινήματος, που έως τότε δεν έθεταν βουλευτική υποψηφιότητα. Πρώτοι, ο Ακης Τσοχατζόπουλος και ο Γιώργος Γεννηματάς, μέσα από το συνδυασμό των βουλευτών Επικρατείας, με την εκλογή τους δηλαδή  εξασφαλισμένη.

Το ίδιο επαναλήφθηκε και το 1985, με κα­ταργημένο σε αυτές τις εκλογές το σταυρό προτίμησης. Εξασφάλισαν έτσι την πρώτη εκλογή τους και άλλα στελέ­χη, όπως η Βάσω Παπανδρέου. Η καθιέρωση τους ως κοινοβουλευτικών επιβαλλόταν «εκ των άνω» και τη συμπλή­ρωναν οι υπουργοποιήσεις τους. Στο ίδιο ψηφοδέλτιο της Επικρατείας, μετά τον Γεώργιο Μαύρο, ο Απόστολος Λάζαρης  και ο γνωστός από την αγωνιστική δράση του κατά της δικτατορίας Γιάννης  Κορωναίος.

Ο Κώστας Σημίτης ετοίμαζε το 1981 την υποψηφιότητα του για την Α' Αθήνας. Τελικά δεν τον συμπεριέλαβαν στο συνδυασμό - αν μετείχε θα εκλεγόταν πολύ άνετα. Έγινε ό­μως υπουργός αμέσως στην πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟ.Κ., όπως και σε όλες τις επόμενες που σχημάτισε ο Ανδρέας Παπανδρέου ή στις οποίες πήρε μέρος το ΠΑ.ΣΟ.Κ. μετά από εκλογές.

Η νύχτα της 18ης Οκτωβρίου 1981 μένει στη μνήμη μου και στην κρίση μου ως η ιστορική νύχτα της μεγάλης νίκης. Νικήσαμε. Μια νίκη αλλιώτικη, ολότελα διαφορετική από αυτές που είχαν προηγηθεί. Διαφορετική από τη μοιρασμένη με τον Σοφοκλή Βενιζέλο νίκη του Νικολάου Πλαστήρα το 1950-1951. Διαφορετική και από εκείνη την  θριαμβευτική του 1964 με τον Γεώργιο Παπανδρέου, που μπορούσαν να την υπονομεύσουν Ανάκτορα, ξένοι και όσοι πρόθυμα συνέπραξαν μαζί τους.

Η παράταξη είχε αποκτήσει επιτέλους την ενιαία και ι­σχυρή κομματική της έκφραση, υπό ηγεσία που δεν προ­σφερόταν σε αμφισβητήσεις. Νικήσαμε. Τριάντα δύο ολό­κληρα χρόνια μετά τη λήξη της εμφύλιας σύγκρουσης, δε­καέξι χρόνια μετά το βασιλικό πραξικόπημα του Ιουλίου του 1965.

Από την επομένη μπαίναμε στο στάδιο των ευθυνών και της δοκιμασίας, στις εναλλαγές δικαίωσης και διάψευσης.

ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ Ι. ΠΕΠΟΝΗΣ: 1961-1981: ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ      

                    

Γ.  ΡΑΛΛΗΣ

«Έκλεισα την ομιλία μου με την εξής προειδοποίηση:

«Όσα αποκτήσαμε τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια, τα αποκτήσαμε με αφάνταστους κόπους, αδιάκοπες προ­σπάθειες, δάκρυα και αίμα. Με καθημερινή μάχη πετύχα­με την ανοικοδόμηση, την ανόρθωση και την ανάπτυξη της οικονομίας μας μετά την κομμουνιστική ανταρσία. Με μακρόπνοο οραματισμό και επίμονες προσπάθειες συνδεθή­καμε το 1960 με την Ευρώπη. Και τώρα κατορθώσαμε και πετύχαμε -μετά είκοσι ακριβώς χρόνια-την ένταξη. Ανή­κουμε σήμερα στην Ευρώπη και είμαστε ισότιμα μέλη στην πιο επίλεκτη οικογένεια κρατών του κόσμου.

Και όμως, το τεράστιο αυτό οικοδόμημα μπορούν να το τινάξουν στον αέρα η επιπολαιότητα, η ιδεολογική τύ­φλωση και ο κομματικός φανατισμός. Να εξουθενώσουν μονομιάς τις προσπάθειες μιας ολόκληρης και βασανισμέ­νης γενιάς. Κάνω έκκληση σε σας, Αθηναίες και Αθηναίοι, σε σας Έλληνες και Ελληνίδες να διαφυλάξετε ως κόρη οφθαλμού αυτό που με τόση προσπάθεια κατορθώσαμε, και υπόσχομαι ότι θα συνεχίσουμε όλοι μαζί, με ανανεω­μένες δυνάμεις, τις δημιουργικές προσπάθειες για ένα κα­λύτερο μέλλον».

Το πρωί της Κυριακής, αφού ψήφισα στο εκλογικό μου τμή­μα στο Μαράσλειο, πήγε με τη γυναίκα μου και το ζεύγος Δο­ξιάδη στο Πόρτο Ράφτη, όπου με καλοκαιρινή λιακάδα κάμαμε μπάνιο στη θάλασσα και φάγαμε το μεσημέρι.

Το απόγευμα κατά τις 6.00' πήγα στο πολιτικό γραφείο και έβαλα την ιδιαιτέρα γραμματέα μου Καίτη Παρασκευά να συ­σκευάσει όλα τα ατομικά μου έγγραφα και είδη, ώστε τη Δευτέ­ρα, αν το αποτέλεσμα ήταν δυσμενές, να μη χρειάζεται πολύς χρό­νος για τη μετακόμιση.

Κατά τις εφτά παρά τέταρτο παρακάλεσα τον υφυπουργό Τύπου, Γιώργο Αναστασόπουλο, να έρθει στο γραφείο. Λίγο αρ­γότερα άρχισαν να έρχονται τα πρώτα αποτελέσματα. Όπως συμ­βαίνει σ' αυτές τις περιπτώσεις, τα αποτελέσματα που έσπευσαν να μου αναγγείλουν ήταν τα καλύτερα, με την πείρα όμως που έχω, μόλις πληροφορήθηκα τα επτά πρώτα τμήματα από διάφο­ρα σημεία της χώρας, αντελήφθηκα ότι παίρνουμε κάτω από 40% και ότι το ΠΑΣΟΚ θα έχει την πλειοψηφία στη Βουλή, γιατί συγκεντρώνε  περισσότερο από το 45% των ψήφων. Του είπα ακό­μη, ότι θα ανακοινώσω το αποτέλεσμα στον Παπανδρέου με τηλεφώνημα μου και στον ελληνικό λαό από την τηλεόραση.

Λίγο πριν από τις 8.30' μ.μ. τηλεφώνησα στον Παπανδρέου, και τον συγχάρηκα για τη νίκη του, ευχήθηκα κάθε επιτυχία για το καλό του τόπου και τον παρακάλεσα να συστήσει στους οπαδούς του αυτοσυγκράτηση και κοσμιότητα, γιατί - όπως του είπα - ως την παραίτηση μου αύριο Δευτέρα ή την Τρίτη, η κυβέρνηση μου εννοεί να υπάρξει ηρεμία και δεν θα ανεχτεί διατάραξη της τά­ξεως από οποιονδήποτε. Ο Παπανδρέου με ευχαρίστησε και υπο­σχέθηκε να κάνει συστάσεις στους οπαδούς του να αποφύγουν κάθε υπερβολή.

Αμέσως μετά το τηλεφώνημα αυτό, πήγα πεζός στο ξενοδο­χείο της «Μεγάλης Βρετανίας» και ανήγγειλα τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στους δημοσιογράφους που ήταν συγκεντρωμένοι εκεί, καθώς και στην ελληνική και στις ξένες τηλεοράσεις. Είπα ότι δεν νομίζω πως ήταν η σωστή επιλογή, αλλά ως αληθινοί δημοκράτες σεβό­μαστε την απόφαση του λαού και ευχήθηκα στους Έλληνες να μη μετανιώσουν για τη σημερινή τους ψήφο.

Στο Κέντρο Τύπου πολλοί ανταποκριτές τηλεοράσεων και δημοσιογράφοι ζητούσαν συνέντευξη μαζί μου, τους είπα όμως ότι δεν είχα τίποτε άλλο να προσθέσω και πήγα κατευθείαν στο σπί­τι μου.

Από εκεί επικοινώνησα με τον υπουργό Εσωτερικών, Δασκαλάκη, και τον υπουργό Δημοσίας Τάξεως» Κατσαδήμα, και τους παρακάλεσα να έχουν τον νου τους, ώστε να εξελιχτούν όλα ομα­λά. Στον Κατσαδήμα ανέφερα και τη σχετική συνομιλία μου με τον Παπανδρέου και τον παρακάλεσα να δώσει οδηγίες στα αστυ­νομικά όργανα, ώστε με ευγένεια, αλλά και με αυστηρότητα να διατηρηθεί η τάξη και η ηρεμία που επικράτησε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Και οι δύο υπουργοί με διαβεβαίω­σαν ότι θα μείνουν ως αργά τα μεσάνυκτα στα υπουργεία τους και ότι μόλις συμβεί τίποτε θα με ειδοποιήσουν με το υπηρεσια­κό τηλέφωνο στο σπίτι μου.

Όσο κι αν πρόβλεπα ότι το αποτέλεσμα των εκλογών δεν θα ήταν ευχάριστο, ποτέ δεν περίμενα ότι το ΠΑΣΟΚ θα ξεπερνού­σε το 42% με 43% και είχα την ελπίδα πως εμείς θα ήμαστε στο 40% περίπου. Το αποτέλεσμα λοιπόν ήταν μια πολύ δυσάρεστη για μένα έκπληξη.

Η επιθυμία του κοινού για αλλαγή ήταν πολύ εντονότερη από όσο είχα υποπτευθεί. Και το χειρότερο είναι ότι η επιθυμία της αλλαγής εκδηλώθηκε προπαντός στις τάξεις εκείνες που τα τε­λευταία χρόνια πήραν το μεγαλύτερο μερίδιο από την άνοδο του βιοτικού επιπέδου στην Ελλάδα. Ζήτησαν έντονα την αλλαγή οι αγρότες, στους οποίους, χάρη στην ένταξη μας στην ΕΟΚ, κατορ­θώσαμε να εξασφαλίσουμε ένα εισόδημα πολύ μεγαλύτερο από άλλοτε, καθώς και οι ψηφοφόροι εκλογικών περιφερειών, όπως η Β' Αθηνών, όπου - όπως προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία - η κατανάλωση, χάρη στα μεγαλύτερα εισοδήματα, είναι πολύ αυ­ξημένη σε σύγκριση με το κέντρο της Αθήνας και του Πειραιά.

Οφείλεται βέβαια το κακό αποτέλεσμα και στις φυσικές πα­ραλείψεις ενός κόμματος, που είναι επτά χρόνια στην εξουσία  και στη διεθνή οικονομική ύφεση, που είχε τις επιπτώσεις της και στην Ελλάδα. Και τέλος, στο προσωπικό λάθος μου να δεχτώ στους συνδυασμούς μας υποψηφίους που μας έδωσαν ένα χρώ­μα περισσότερο δεξιό, από όσο θα ήταν ανεκτό από τους κε­ντρώους ψηφοφόρους. Θέλοντας να απορροφήσω την Εθνική Πα­ράταξη και να μην επιτρέψω επανάληψη εκείνων που είχαν συμβεί το 1977, ξεπέρασα το όριο και το αποτέλεσμα ήταν ένα ποσοστό κεντρώων ψηφοφόρων -που ίσως να φτάνουν στο 3%- να μην ενταχτούν στη Νέα Δημοκρατία και να ενισχύσουν το ΠΑΣΟΚ.

Σκεπτόμουν ακόμα ότι με την προχειρότητα και επιπολαιό­τητα που είναι ενδημική στο ΠΑΣΟΚ, όπως πολλές φορές τα τε­λευταία χρόνια έχω διαπιστώσει, ο τόπος μπαίνει σε μια περι­πέτεια με άγνωστο το τέρμα της.»

Γ. ΡΑΛΛΗΣ : ΩΡΕΣ ΕΥΘΥΝΗΣ

Στο σημείο αυτό αξίζει να προσθέσω από το βιβλίο του Γ. Λακόπουλου «ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ» το πώς σχηματίστηκε η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Το μεσημέρι της 16ης Οκτωβρίου 1981, δύο μέρες πριν τις εκλογές, η περίφημη «τρόικα» (Α. Τσοχατζόπουλος, Κ. Λαλιώτης και Γ. Γεννηματάς) και δύο-τρία ακόμα μέλη του ισχυρότατου Ε.Γ. του ΠΑΣΟΚ βγαίνουν από το Καστρί και έχουν κάθε λόγο να είναι ικανοποιημένοι. Μόλις έκλεισε ο κατά­λογος του πρώτου υπουργικού συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ και ο Α. Παπανδρέου δέχτηκε όλες τις προτάσεις τους.

Δεν πέρασε μία ώρα και στο Καστρί εμφανίστηκε ασθμαίνων ο Μ. Κουτσόγιωργας. Ο Α. Παπανδρέου καθόταν το σαλόνι: «Μένιο, αυτοί θέλουν να τους παραδώσω την κυβέρνηση εν λευκώ». Δεν την παρέδωσε. Το υπουργικό συμβούλιο άλλαξε και πρώ­τος τη τάξει υπουργός δεν είναι ο Α. Τσοχατζόπουλος, αλλά ο ίδιος ο Μ. Κουτσόγιωργας. Ο Α. Τσοχατζόπουλος παίρνει το Υπουργείο Δημοσίων Έργων και ο Γ. Γεννηματάς το Υπουργείο Εσωτερικών. Αυτό που έχει ίσως μεγαλύτερη σημασία είναι ότι ο Μ. Κουτσόγιωργας αναλαμβάνει την ΚΥΠ.

Θα παραμείνει στο υπουργείο μέχρι τον Ιανουάριο του 1984 και είναι αυτός που θα εδραιώσει το νέο κόμμα στον κρατικό μηχανισμό. Ακολούθως, θα οριστεί κοινοβουλευτικός εκπρόσω­πος και θα μετατεθεί στο Υπουργείο Εσωτερικών, από όπου, εκτός των άλλων, αναδεικνύεται σε αρχιτέκτονα της εκλογικής νίκης του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 2ας Ιουνίου 1985, κάνοντας τρία πράγματα:

Πρώτον, παραμέρισε τον Γ. Γεννηματά με την περίφημη φρά­ση: «Εδώ δεν θα μιλάμε για πορτοκάλια και ντομάτες, εδώ είναι μάχη ανάμεσα στο σκοτάδι και στο φως».

Δεύτερον, οδήγησε τον Α. Παπανδρέου στην ανατροπή της 9ης Μαρτίου 1985, επιβάλλοντας τον Χ. Σαρτζετάκη ως πρόεδρο της Δημοκρατίας αντί του Κ. Καραμανλή, άσχετα αν αργότερα το πλήρωσαν όλοι μαζί ακριβά.

Τρίτον, διαμόρφωσε ένα νέο εκλογικό σύστημα και ηγήθηκε της εκστρατείας που έδωσε μια άνετη κοινοβουλευτική πλειοψη­φία στο ΠΑΣΟΚ, με τη βοήθεια της περίφημης φωτογραφίας του Κ. Μητσοτάκη εν μέσω δύο Γερμανών.