Μάθε παιδί μου για τα χρήματα

Μάθε παιδί μου για τα χρήματα

Υπάρχει τρόπος να εξηγήσετε στα παιδιά σας όλες τις πτυχές των οικονομικών - από το πώς θα διαχειριστούν το χαρτζιλίκι τους μέχρι πώς θα χρησιμοποιήσουν την οικογενειακή πιστωτική  κάρτα. Κάντε το τώρα, ώστε να αποφύγετε τα μεγάλα προβλήματα στο μέλλον.

Γράφει η Αλεξάνδρα Φιάδα

Θυμάστε όταν ήσαστε εσείς παιδιά; Σας έδινε ένα κατοστάρικο (δραχμές, φυσικά) η μαμά ή ο μπαμπάς κι εσείς τρέχατε στο περίπτερο για μια σοκολάτα, μια τσιχλόφουσκα ή το τελευταίο Μίκυ Μάους. Τα λεφτά, ασχέτως ποσού, είχαν γεύση γλυκιά και διασκεδαστική. Σκεφτείτε τώρα πώς αντιλαμβάνονται σήμερα τα δικά σας πιτσιρίκια τα χρήματα: όχι σαν κάτι χειροπιαστό, αλλά σαν μια εξαιρετικά αφηρημένη έννοια. Σας βλέπουν να πληρώνετε στο βενζινάδικο με πιστωτική κάρτα, τα τρόφιμα στο σούπερ μάρκετ το ίδιο, τα ρούχα, τα παπούτσια, τα βιβλία επίσης. Κι όταν χρειάζεστε μετρητά, πηγαίνετε σε ένα μηχάνημα, βάζετε μέσα μια άλλη κάρτα και το μηχάνημα... «γεννάει» λεφτά. Επομένως, στο μυαλό του μικρού παιδιού, το χρήμα είναι κάτι σαν... φυσικό φαινόμενο: παρέχεται αφειδώς, όπως περίπου και η βροχή. Αρκεί να έχει κανείς μία από τις πολύχρωμες πλαστικές κάρτες για να αποκτά κάθε στιγμή ό,τι του αρέσει. Το παιδί δεν έχει την παραμικρή ιδέα για απ' ευθείας καταθέσεις μισθών και συντάξεων, αυτόματες πληρωμές λογαριασμών, άτοκες ή έντοκες δόσεις, κυμαινόμενα επιτόκια, τόκους υπερημερίας ή για το τι μπορεί να πάθεις αν πέσεις στα χέρια του... Τειρεσία.

Τα λεφτά δεν είναι κάτι μαγικό...

Με δεδομένες όλες αυτές τις άυλες συναλλαγές, είναι ασύληπτα δύσκολο να δώσει κανείς στο παιδί να καταλάβει την αξία του χρήματος. Φράσεις όπως «τα λεφτά κερδίζονται με ιδρώτα» ή «τα λεφτά δεν τα βρίσκεις στο δρόμο» δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα για ένα πιτσιρίκι που βλέπει καθημερινά τις μαγικές ιδιότητες του πλαστικού χρήματος. Δεν είναι καθόλου περίεργο, επομένως, που το καμάρι σας παθαίνει κρίση υστερίας κάθε φορά που η απαίτηση του για μια καινούργια κασέτα Nintendo ή για το «ανάκτορο» της Barbie συναντάει τη σθεναρή αντίσταση σας.

«Η Αννούλα είναι τεσσάρων και ο Νίκος έξι», λέει η κυρία Μαρία Χ. από την Κυψέλη.  «Με κοιτούν γεμάτα περιέργεια, με ολοστρόγγυλα ματάκια, να παίρνω λεφτά από μια... τρύπα στον τοίχο. Πώς στην ευχή να τους εξηγήσω ότι τα λεφτά δεν είναι  κάτι  μαγικό και,  κυρίως, ότι δεν είναι απεριόριστα;». Η πλειοψηφία των σημερινών παιδιών δεν ξέρει τι θα πει «μεροκάματο», δεν έχει δει  ποτέ τον πατέρα ή τη μάνα (ή και τους δύο) να φέρνουν στο σπίτι το «μισθό» τους μια συγκεκριμένη ημέρα κάθε μήνα και μετά να κάθονται στο τραπέζι  της κουζίνας και να κάνουν λογαριασμούς:  τόσα για το νοίκι,  τόσα για φως - νερό - τηλέφωνο, τόσα για φαγητό, τόσα για τούτο, τόσα για το άλλο. «Αχ, δεν βγαίνουμε», να λέει ο ένας  «Τι να κόψουμε;», να λέει η άλλη - και ξανά από την αρχή οι προσθαφαιρέσεις. Αλλά ακόμα κι όταν κάθονται οι γονείς να κάνουν λογαριασμούς και προϋπολογισμούς -και δεν είναι πολλοί αυτοί που το κάνουν συστηματικά- δεν εμπλέκουν τα παιδιά τους στη διαδικασία επειδή φοβούνται ότι τα οικονομικά τους θα γίνουν «βούκινο», μιας κι ένα μικρό παιδί δεν ξέρει να κρατάει τη γλώσσα του.

Από νωρίς στα βάσανα...

Κι όμως, αυτή είναι η καλύτερη μέθοδος για να μάθουν τα παιδιά από νωρίς τι σημαίνει χρήμα και πώς πρέπει να το διαχειριστούν.

Αν δεν διαθέσετε τον απαιτούμενο χρόνο όταν τα παιδιά είναι μικρά, το πρόβλημα θα διογκώνεται όσο μεγαλώνουν και όσο θα αυξάνονται τα έξοδα και οι απαιτήσεις τους. Το θέμα δεν είναι να καθίσετε κάτω τα παιδιά σας και να τους κάνετε μια διάλεξη για το τι είναι τα χρήματα, πώς τα αποκτάμε και πώς τα διαχειριζόμαστε.

Όσο καλά κι αν τους το εξηγήσετε, απ' το ένα αυτί θα μπει κι από το άλλο θα βγει. Η εξοικείωση με το χρήμα, τις δυνατότητες και τους περιορισμούς του πρέπει να γίνεται με καθημερινά,   απτά   παραδείγματα και μάλιστα να ξεκινάει από τη νηπιακή ηλικία.

Βέβαια,   ιδανικό   θα ήταν να υπάρχει ένα σχετικό     μάθημα στο σχολείο (από νηπιαγωγείο μέχρι Λύκειο) αλλά επειδή αυτό είναι   μάλλον απίθανο να συμβεί, το βάρος της οικονομικής παιδείας των παιδιών πέφτει στους ώμους σας. Όπως και στα άλλα δύο φλέγοντα θέματα της ανατροφής των νέων -τα ναρκωτικά και το σεξ- η συμπεριφορά του παιδιού εξαρτάται από τις αρχές που έχει πάρει από το σπίτι του. Αν θέλετε, λοιπόν, να αποφύγετε μελλοντικούς ομηρικούς καβγάδες με τα βλαστάρια σας για το αν όντως χρειάζονται το τέταρτο ζευγάρι πανάκριβα αθλητικά παπούτσια ή το τεσσαρακοστό τέταρτο μπλουζάκι με στρας, εξοικειώστε τα από νωρίς στο δαίδαλο του οικογενειακού προϋπολογισμού και κουβεντιάστε μαζί τους τα έσοδα και τα έξοδα σας, εξηγώντας τους το κάθε τι και ζητώντας τη γνώμη τους, έστω κι αν δεν πρόκειται να την ακολουθήσετε. Είτε είναι έξι είτε δεκαέξι χρόνων, δώστε τους την εντύπωση ότι «συμμετέχουν» στις αποφάσεις και μην τα αποπαίρνετε όταν οι προτάσεις τους αγγίζουν τα όρια της επιστημονικής φαντασίας, αλλά εξηγήστε τους με υπομονή γιατί είναι λανθασμένες και ανεφάρμοστες. Κι αν -κατά τύχη- σας κάνουν και κάποια σωστή πρόταση, μην τσιγκουνευτείτε το μπράβο.

Χαρτζιλίκι: πρέπει να το κερδίζουν;

Σε όποια παρέα γονιών με παιδιά σχολικής ηλικίας κι αν βρεθείτε, είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή, η συζήτηση θα φτάσει και στο θέμα του χαρτζιλικιού. Πόσο πρέπει να είναι; Πότε πρέπει να αρχίζει; Να είναι «πληρωμή» για δουλειές μέσα στο σπίτι ή όχι;

Οι περισσότεροι δίνουν χαρτζιλίκι στα παιδιά τους ασχέτως αν αυτά συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού ή όχι, αλλά υπάρχουν και πολλοί που πιστεύουν ότι τα παιδιά πρέπει να «κερδίζουν» όλο το χαρτζιλίκι τους με την εργασία τους. Αυτό είναι δίκοπο μαχαίρι γιατί μπορεί μεν να μάθει έτσι το παιδί ότι τα χρήματα βγαίνουν με κόπο, αλλά μπορεί, επίσης, να σχηματίσει και την ολέθρια άποψη ότι κάθε πράξη του πρέπει να έχει υλική ανταμοιβή.

Η Καίτη Β. συνειδητοποίησε πόσο κακό μπορεί να κάνει στο χαρακτήρα του παιδιού μια τέτοια τακτική όταν έσπασε το πόδι της και έμεινε για λίγο καιρό στο κρεβάτι. Ένα απόγευμα ζήτησε από την εννιάχρονη κόρη της (η οποία έπαιζε με μια συμμαθήτρια της) να της φτιάξει έναν καφέ. Κι άκουσε με φρίκη τη συμμαθήτρια να ρωτάει την κόρη της: «Πόσο θα σε πληρώσει η μαμά σου για τη δουλειά,·».

Είναι μεγάλο λάθος να συνδέεται το χαρτζιλίκι αποκλειστικά με δουλειές ή με καλούς βαθμούς.

Μια τέτοια τακτική δίνει στο παιδί το δικαίωμα να πει: «Δεν χρειάζομαι λεφτά, επομένως δεν πρόκειται να κάνω ούτε δουλειές ούτε να διαβάσω». Το χαρτζιλίκι πρέπει να είναι κάτι εντελώς ξεχωριστό, που το παίρνει το παιδί για να καλύψει τα μικροέξοδα του.

Οι καλοί βαθμοί δεν πρέπει ποτέ να γίνονται αντικείμενο   διαπραγμάτευσης   ή   εκβιασμού και η ανταμοιβή γι' αυτούς πρέπει να είναι κάποιο δώρο που το παιδί δεν θα το ξέρει εκ των προτέρων. Όσο για τις δουλειές στο σπίτι, αυτές θα πρέπει να χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: εκείνες που το παιδί είναι υποχρεωμένο να κάνει -να μαζεύει τα παιχνίδια του, τα ρούχα του κ.τ.λ,- κι εκείνες για τις οποίες θα μπορούσε να «πληρωθεί» - π.χ. να φροντίζει τις γλάστρες, να βοηθήσει στην τακτοποίηση της αποθήκης κ.ά.

Η «πληρωμένη» εργασία είναι πολύ καλή εκπαίδευση για ένα μικρό παιδί, επειδή του διδάσκει όχι μόνο την αξία του χρήματος αλλά και την υπευθυνότητα που πρέπει να έχει στη ζωή του. Πάνω σ' αυτό το θέμα αξίζει να αναφέρουμε την ιστορία ενός ταξιτζή και των δύο αγοριών του, όπως μας την διηγήθηκε ο ίδιος:

«Οι δύο μου γιοι», μας είπε, «είναι εννέα και έξι χρόνων. Δεν τους λείπει τίποτα,  αλλά  με  κάποιο μέτρο.   Δεν  είμαστε  δα και  πλούσιοι.  Πέρυσι ο μεγάλος, ο Γιάννης -ακούγοντας τα άλλα παιδιά στο σχολείο- άρχισε να προβάλλει κάποιες παράλογες απαιτήσεις. Α, είπα στη γυναίκα μου, εδώ πρέπει να χτυπήσουμε το κακό στη ρίζα του. Τον κάθισα κάτω κι άρχισα να του λέω ότι οι δουλειές μου δεν πάνε καλά, τα έξοδα έχουν αυξηθεί πολύ κι ότι δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα μόνος μου κι αυτός, σαν μεγάλος, θα πρέπει να βοηθήσει την οικογένεια - θα πρέπει, δηλαδή, να δουλέψει στις καλοκαιρινές διακοπές   για   να   τσοντάρει στον οικογενειακό προϋπολογισμό.

»Του τα παράστησα τόσο τραγικά τα πράγματα, ώστε αυτός αισθάνθηκε περήφανος που ζητούσα τη βοήθεια του  και είπε: "Πατέρα, μη στενοχωριέσαι. Εγώ θα δουλέψω".

Έχω ένα φίλο χασάπη στη γειτονιά μας, δύο βήματα από το σπίτι μας. Πήγα και του είπα:

"Θέλω να μου κάνεις μια μεγάλη χάρη: να πάρεις τον γιο μου παραγιό- να σκουπίζει, να πηγαίνει το κρέας στα σπίτια. Αν σ' ενοχλεί, να σε πληρώνω κι από πάνω". Δέχτηκε.

Τέλειωσε ο Γιάννης το σχολείο με άριστα -του πήρα κι ένα playstation για το μπράβο-πέρασαν δύο-τρεις μέρες και πήγε κι έπιασε δουλειά.

Γύριζε κάθε βράδυ πτώμα στην κούραση - όχι επειδή τον ζόριζε ο χασάπης, αλλά επειδή ο ίδιος ήθελε να αποδείξει ότι μπορεί να δουλέψει και το έβλεπε σαν παιχνίδι. Έρχεται το Σαββατόβραδο και καταφθάνει ο Γιάννης με μια τσάντα κρέας "για το σπίτι", 80 ευρώ βδομαδιάτικο και καμιά πενηνταριά ευρώ από πουρμπουάρ. Όσο ζω δεν θα ξεχάσω την περηφάνια στο βλέμμα του, όταν μου έδωσε τα λεφτά και το κρέας. Από πιτσιρίκι είχε γίνει άντρας. Του έδωσα πίσω τα πουρμπουάρ, να τα βάλει στον κουμπαρά του, ώστε να μαζέψει για να πάρει το στέρεο που είχε ζητήσει - και το οποίο είχε γίνει η αφορμή να τον στείλω να δουλέψει.

»Το πιο ωραίο όμως απ' όλα ήταν ότι ο μικρός, ο Νίκος, ζήλεψε που έβλεπε τον αδελφό του να έχει αποκτήσει κύρος εργαζόμενου ενήλικα. "Εγώ, μπαμπά, πότε θα δουλέψω;" μου έλεγε κάθε βδομάδα με παράπονο. Τελικά, μίλησα στον υδραυλικό που έχει το μαγαζί του στο ισόγειο και ο Νίκος πήγε εκεί τα πρωινά να κρατάει τα τηλέφωνα. Ο αθεόφοβος, ίσα-ίσα που ήξερε να ορνιθοσκαλίζει την αλφαβήτα και τα νούμερα κι όμως, έκανε τη δουλειά! "Να μου τα πείτε ένα-ένα τα γράμματα, σας παρακαλώ,-", έλεγε στους πελάτες.

»Φυσικά, όλα αυτά κόπηκαν το φθινόπωρο που άρχισε το σχολείο, όμως τώρα περιμένουν πώς και πώς και οι δυο τους πότε θα τελειώσει για να ξαναπάνε να δουλέψουν!».

Από ποια ηλικία αρχίζει το χαρτζιλίκι

Δύο βασικά ερωτήματα των γονιών είναι: από ποια ηλικία αρχίζει κανείς να δίνει χαρτζιλίκι στα παιδιά του και πόσα πρέπει να τους δίνει. Το πρώτο είναι εύκολο. Γύρω στα έξι, όταν το παιδί αρχίζει να πηγαίνει σχολείο. Όπως λένε οι παιδοψυχολόγοι, τότε αρχίζει να αντιλαμβάνεται το παιδί την ιδέα ότι το ξόδεμα των χρημάτων συνεπάγεται επιλογές. Ότι, δηλαδή, πρέπει να διαλέξει ποιο απ' όλα τα πράγματα που του αρέσουν προτιμάει περισσότερο, καθώς επίσης και ποιο έχει τη δυνατότητα να αγοράσει.

Στην αρχή το χαρτζιλίκι πρέπει να δίνεται μία φορά την εβδομάδα, σε συγκεκριμένη ημέρα και ώρα - πάντα τις ίδιες. Μετά το Δημοτικό η καταβολή του γίνεται ανά δεκαπενθήμερο και στους εφήβους πρέπει να είναι μηνιαία, ώστε έτσι να μαθαίνουν σταδιακά να κάνουν προϋπολογισμό των εξόδων τους.

Το πόσα χρήματα πρέπει να παίρνει ένα παιδί είναι πιο δύσκολο να σταθμιστεί. Μια καλή λύση, αλλά κι ένα μάθημα προϋπολογισμού, είναι να καθίσετε μαζί με το παιδί και να κάνετε έναν κατάλογο των προσωπικών εξόδων που προβλέπετε ότι θα έχει ανάλογα με την ηλικία του -μέχρι τα 12, από 12 μέχρι 15 και από 15 και πάνω- και να χρησιμοποιήσετε το άθροισμα ως βάση για τον υπολογισμό του χαρτζιλικιού.

Αποταμίευση: πώς και πότε

Η άποψη ότι το παιδί θα πρέπει να μοιράζει στα τρία το χαρτζιλίκι του και να διαθέτει το ένα τρίτο για τα προσωπικά του έξοδα, το δεύτερο τρίτο σε ελεημοσύνες και το τελευταίο τρίτο να το αποταμιεύει είναι όχι μόνον ανεφάρμοστη αλλά και ανόητη, Μην ξεχνάτε ότι το παιδί σας είναι παιδί, Μπορείτε να του εξηγήσετε τα αγαθά της αποταμίευσης και της φιλανθρωπίας, αλλά δεν ενδείκνυται να εξαναγκάσετε την εφαρμογή τους γιατί το μόνο που θα πετύχετε είναι να δημιουργήσετε στο παιδί ψυχολογικά απωθημένα»

Όταν στον προϋπολογισμό του χαρτζιλικιού δεν έχουν προβλεφθεί ποσά για αποταμίευση και φιλανθρωπία, δεν είναι δυνατόν να επιβάλετε σε ένα παιδί να στερηθεί τη σοκολάτα του για να βάλει το αντίτιμο στον κουμπαρά του ή για να το δώσει σε κάποιον ζητιάνο. Η φιλανθρωπία έχει αξία μόνο όταν είναι προσωπική επιλογή του παιδιού,

Όσο για την αναγκαστική αποταμίευση από τρυφερή ηλικία, έχει αποδειχθεί ότι έχει ολέθριες επιπτώσεις στο χαρακτήρα του εφήβου και του ενηλίκου: το παιδί εξελίσσεται είτε σε φοβερό σπάταλο μόλις αποκτήσει δικά του χρήματα είτε σε φοβερό τσιγγούνη που φυλάει τα λεφτά του μόνο και μόνο για να τα βλέπει να αυξάνονται. Αντιμετωπίστε το θέμα χαλαρά, προτείνοντας στο παιδί σας τι εσείς νομίζετε ότι θα έπρεπε να κάνει με τα λεφτά που του έχουν περισσέψει ή με τα χρηματικά δώρα που παίρνει από παππούδες, θείους κ.τ.λ.,            συζητώντας μαζί του και καταλήγοντας σε κάποια συμβιβαστική λύση. Η αποταμίευση για τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να είναι κάτι το αφηρημένο -πχ, «για όταν μεγαλώσεις», αφού δεν τους είναι δυνατόν να συλλάβουν την έννοια του μακρινού μέλλοντος και των πιθανών αναγκών του- αλλά κάτι απολύτως συγκεκριμένο και με σαφή χρονικά όρια. Για ένα παιδί κάτω των δέκα ετών, ο πιο μακροπρόθεσμος στόχος δεν πρέπει να ξεπερνάει τον ένα χρόνο, Πα παράδειγμα: «Αν φυλάς δέκα ευρώ το μήνα, τότε τα Χριστούγεννα θα μπορείς να αγοράσεις το σετ του Playmobil που θέλεις».

Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, τόσο μπορεί να αυξάνεται η αξία του στόχου και το χρονικό διάστημα για την επίτευξη του. Οι δεσμευμένοι λογαριασμοί -για σπουδές ή για όταν το παιδί κλείσει τα 25- δεν υπάρχει περίπτωση να συγκινήσουν το παιδί σας, εκτός κι αν ζηλέψει επειδή κάποιο συνομήλικο του διαθέτει τέτοιο βιβλιάριο καταθέσεων. Μια καλή ιδέα, όμως, που μπορείτε να του προτείνετε είναι η εξής: για κάθε ευρώ που θα καταθέτει στο  λογαριασμό του εσείς θα καταθέτετε δύο, Εξηγήστε του ότι τα χρήματα «εργάζονται» για χάρη του, κερδίζοντας τόκους και, με υπομονή, δώστε του να καταλάβει πώς λειτουργεί το τραπεζικό σύστημα.

Επενδύσεις και πιστωτικές κάρτες  δεν είναι... παιχνιδάκια

Στην Αμερική τα παιδιά μαθαίνουν από μικρά, με τη βοήθεια των γονιών τους, να παίζουν στο Χρηματιστήριο τις οικονομίες τους, αγοράζοντας μετοχές εταιρειών παιχνιδιών και αποκτούν δικές τους, ατομικές πιστωτικές κάρτες ήδη από το Λύκειο. Είναι ευτύχημα ότι αυτή η μόδα δεν έχει φτάσει ακόμα ως εμάς, αλλά μάλλον αποκλείεται να αργήσει για πολύ. Όμως, με όλες τις συζητήσεις που γίνονται σχετικά με το Χρηματιστήριο, τις φούσκες και τα κέρδη του, είναι μια καλή ευκαιρία να κουβεντιάσετε το θέμα με τα παιδιά σας και να τους εξηγήσετε πώς λειτουργεί.

Με τόσα παραδείγματα προς αποφυγήν που υπάρχουν, ίσως μάθουν, μεγαλώνοντας, να μην παρασύρονται από την υπόσχεση του εύκολου κέρδους και να μη βλέπουν το Χρηματιστήριο σαν τζόγο -όπως το είδαν χιλιάδες Νεοέλληνες-αλλά σαν ένα μέσο για τη μακροπρόθεσμη επένδυση των χρημάτων τους.

Όσο για τις πιστωτικές κάρτες, αν καταφέρετε να κάνετε τα παιδιά σας να εμπεδώσουν το γεγονός ότι οι έντοκες δόσεις των πιστωτικών καρτών δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα δανεισμό και μάλιστα με υψηλό κόστος εξυπηρέτησης και ότι, όπως όλα τα δάνεια, χρειάζονται προσοχή και ορθολογικό πνεύμα διαχείρισης, τότε «άξιος ο... μισθός σας».

Γι' αυτό φροντίστε, από τότε που τα παιδιά είναι μικρά, κάθε φορά που σας βλέπουν να πληρώνετε με πιστωτική κάρτα να τους δίνετε να καταλάβουν ότι τα χρήματα θα πληρωθούν στο τέλος του μηνός από το μισθό σας και όχι από κάποια καλή νεράιδα και ότι ο λόγος που χρησιμοποιείτε την κάρτα είναι για να μην κουβαλάτε μετρητά μαζί σας και κινδυνέψετε να τα χάσετε αν τύχει να σας κλέψουν την τσάντα. Οι έφηβοι είναι σε θέση να καταλάβουν τα υπέρ και τα κατά μιας πιστωτικής κάρτας, αλλά δεν είναι πάντα σε θέση να ακούσουν τη φωνή της λογικής.

Αν σας πείσουν να τους συμπεριλάβετε στην οικογενειακή κάρτα σας, φροντίστε τουλάχιστον να ελέγχετε σχολαστικά τους λογαριασμούς -μαζί με το παιδί- ώστε να μη βρεθείτε μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις.

Το συμπέρασμα είναι ότι και στο θέμα των χρημάτων -όπως και για τόσα άλλα πράγματα-όσο νωρίτερα και πιο ολοκληρωμένα δώσετε τις σωστές κατευθύνσεις στα παιδιά σας, τόσο περισσότερο θα ωφεληθούν τα ίδια μεγαλώνοντας και τόσο λιγότερες σκοτούρες θα σας προκαλέσουν.

«Ε, παιδιά, πρέπει να μιλήσουμε για κάτι δυσάρεστο...»

Στις δύσκολες εποχές που ζούμε, πρέπει να ξέρετε πώς θα εξηγήσετε στα παιδιά σας τις προβληματικές καταστάσεις που μπορεί να αντιμετωπίσετε:

 ΑΝΕΡΓΙΑ: Απολυθήκατε από την εργασία σας; Μην προσπαθήσετε να το κρύψετε από τα παιδιά σας. Όμως φροντίστε να τους δημιουργήσετε αίσθημα ασφαλείας: δεν θα χρειαστεί να μετακομίσουμε σε μικρότερο σπίτι -προς το παρόν, τουλάχιστον (θα σας ρωτήσουν οπωσδήποτε) - κι έχουμε αρκετές οικονομίες για να ζήσουμε μέχρι να ξαναβρώ δουλειά. Σας παρακαλώ να με βοηθήσετε να τα βγάλουμε πέρα.

ΜΕΙΩΣΗ ΕΞΟΔΩΝ: Μην υπερτονίζετε τι δεν μπορούν πια να κάνουν ή να έχουν. Δώστε έμφαση σε ευχάριστα, διασκεδαστικά υποκατάστατα - όπως  για παράδειγμα, να φτιάξετε όλοι μαζί μια μεγάλη πίτσα, αντί να την παραγγείλετε έξω, ή να οργανώσετε εκ των ενόντων μια οικογενειακή θεατρική παράσταση, με πολύ γέλιο και μασκαρέματα, αντί να πάτε στον κινηματογράφο. Το βασικό είναι εξασκηθείτε στο να τους λέτε «όχι».

 

"POPULAR MONEY"