Η απαγωγή του στρατηγού Κράϊπε και ο καπετάν Παυλής Ζωγραφιστός
Αρχηγός ομάδος δολιοφθοράς Κρήτης (1941-44) από τις Πατσίδες Δ. Αρχανών Ηρακλείου
Γράφει η Eιρήνη Ταχατάκη
ΜΕΡΟΣ 1ο
Οκαπετάν Παυλής Ζωγραφιστός του Εμμ. υπήρξε βασικό στέλεχος της ομάδας απαγωγής του Γερμανού στρατηγού Κράιπε. Το μετόχι του με το ευρύχωρο εξοχικό σπίτι του, βρισκόταν στη θέση “Πέντε Δρόμους” επαρχίας Πεδιάδος και φιλοξενούσε στη διάρκεια της Κατοχής την πολυμελή οικογένεια του Παύλου Ζωγραφιστού δηλ. τους γονείς του και εννέα παιδιά, πέντε αγόρια και τέσσερα κορίτσια.
Όλοι ήταν οργανωμένοι στην αντίσταση. Από αυτά τα αδέλφια, ειδικά η ηρωική αδελφή τους Άννα επρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στην αντίσταση, με περίθαλψη Άγγλων συμμάχων αλλά και Ελλήνων πατριωτών ανταρτών. Και το σπουδαιότερο όλα τα σχέδια της θρυλικής απαγωγής σ’ αυτό το σπίτι συζητήθηκαν με τους άντρες της ομάδας, με επικεφαλής τον Άγγλο ταγματάρχη Πάτρικ Λη Φέρμορ, ή Μιχάλη όπως τον έλεγαν οι ντόπιοι, ή Φιλεντέμ. Εικοσιοκτώ (28) όμως έτη μετά την απαγωγή (1943-1972) ο στρατηγός Κράιπε επανήλθε στην Ελλάδα για να συμφιλιωθεί με τους απαγωγείς του. Ήλθε μαζί με τη γυναίκα του και τους έγινε αποθεωτική υποδοχή.
Στην εφημερίδα “Μεσόγειος” ο Παύλος Ζ. δημοσιεύει σε έξι συνέχειες ανοικτή επιστολή (Μάιος 1972) στην οποία περιγράφει με λεπτομέρειες την οργάνωση της απαγωγής στο δικό του αγροτικό σπίτι και εκφράζει την πλήρη πικρία του για την αγνόησή του, γιατί δεν συμπεριελήφθη το όνομά του στην περιγραφή των ατόμων συμμετοχής ούτε εκλήθη στην υποδοχή με τα άλλα μέλη της ομάδας. Στην επιστολή του στη “Μεσόγειο” ο Π. Ζωγραφιστός αναφέρει ότι ο συντάκτης της εφημ. “Απογευματινή” κ. Σπύρος Καρατζαφέρης περιγράφει τον τρόπο της απαγωγής, παίρνοντας αφορμή από τηλεοπτικη εκπομπή του Νίκου Μαστοράκη στην Ε.Ι.Ρ.Τ. όπου εκτός από τον στρατηγό πήραν μέρος μερικοί απαγωγείς του. Στη συνέχεια ο Σπ. Καρατζαφέρης αναφέρει τα ονόματα των ηρωικών απαγωγέων, παραλείποντας τον Παύλο όχι βέβαια με δική του θέληση, αλλά από ελλιπή πληροφόρηση. Και τονίζει ο Παύλος Ζωγραφιστός ότι: “Η ιστορία πρέπει να γράφεται με πάσα αντικειμενικότητα και μάλιστα για ένα γεγονός που συντάραξε τον Απρίλιο του 1944 ολόκληρη την παγκόσμιο κοινή γνώμη.
Στην ίδια ανοικτή επιστολή στη “Μεσόγειο”, το Μάιο του 1972 θεωρεί εσκεμμένη και σκόπιμη αυτή την παράλειψη και θεωρεί υπεύθυνο τον Άγγλο ταγματάρχη κ. Πάτρικ Λη Φέρμορ. Αναλύει μετά διεξοδικά τους λόγους που στηρίζει την άποψή του. Δηλαδή την επίσκεψη του Λη Φέρμορ με το θερμό πατριώτη και κορυφαίο στέλεχος της Αντίστασης Μιχ. Ακουμιανάκη στο εξοχικό του σπίτι, “το μετόχι του” όπως το αποκαλεί. Εκεί ο Π. Λη Φέρμορ ανακοίνωσε την ιδέα της απαγωγής και ζήτησε να σχεδιάσουν τον τρόπο υλοποίησής της.
Αναφέρει στη συνέχεια ο Π.Ζ., απόσπασμα από το βιβλίο του Εμμ. Πετράκη που ήταν από τους ηγήτορες της Εθνικής Οργάνωσης Κρήτης και εκδόθηκε το 1953 με τίτλο: “Η Εθνική Οργάνωση Κρήτης κατά τη Γερμανική Κατοχή”. Βεβαιώνει λοιπόν ο Πετράκης: “Και την μεν έμπνευση της είχε όπως ελέχθησαν ανωτέρω ο Λη Φέρμορ, το δε σχέδιο της πραγματοποιήσεώς του, κατεστρώθη κυρίως υπό του Παύλου Ζωγραφιστού εις το σπίτι του (μετόχι)...”.
Στη συνέχεια του βιβλίου του ο μεγάλος αντιστασιακός και αγωνιστής Ε. Πετράκης αναφέρει ότι, ο Π. Ζωγραφιστός με σύνδεσμο το γαμπρό του Μιχ. Σταυρακάκη ειδοποίησε το γιατρό Μεν. Λιγνό και ζητούσε τη γνώμη της οργάνωσης, η οποία απάντησε προφορικώς στον Π.Ζ. και εγγράφως στο Λη Φέρμορ ότι, η Οργάνωση δεν επιδοκιμάζει κατ’ αρχήν την αρπαγή ως μη έχουσα άλλη σκοπιμότητα από τον εντυπωσιασμό, εγκλείει όμως σοβαρούς κινδύνους αντεκδικήσεως κατά του αμάχου πληθυσμού.
Δεν αντιτάσσεται όμως σ’ αυτή για να μην αντιστρατευθεί στη Διαταγή του Στρατηγείου. Άφηνε δε η Οργάνωση ελεύθερους τους Π. Ζωγραφιστό και τους περιοδεύοντες συνδέσμους με δική τους ευθύνη για ενδεχόμενες καταστροφές των χωριών τους να λάβουν μέρος στην εκτέλεση του εγχειρήματος.
Αυτή όπως τονίζει ο Π.Ζ. και στο βιβλίο του ο Ε. Πετράκης, ήταν η προεργασία για την οργάνωση της απαγωγής και η απόφαση συμμετοχής του με την αδελφή του Άννα σ’ αυτήν. Αγνοήθηκαν όμως αυτά - γράφει - από τον κ. Πάτρικ Λη Φέρμορ, πλην όμως υπάρχουν έγγραφες ομολογίες του Άγγλου ταγματάρχου για τη συμμετοχή των Ζωγραφιστών σε όλα αυτά τα ιστορικά γεγονότα.
Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της 26-27 Απριλίου 1944 και δύο μέρες πριν - όπως αναφέρεται στην ανοικτή επιστολή του Παύλου Ζωγραφιστού στην εφημερίδα “Μεσόγειο”, απηύθυνε ο Π. Λη Φέρμορ την παρακάτω επιστολή στα Αγγλικά. (Υπάρχει σχετική φωτοτυπία δημοσιευμένη στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας “Μεσόγειος):
24 Απριλίου 1944
“Θα ήθελα να καταστήσω γνωστό ότι ο Παύλος Εμμ. Ζωγραφιστός και η αδελφή του Άννα, συμπεριεφέρθησαν κατά τον πλέον επιβοηθητικόν και θαρραλέο τρόπον κατά την διάρκειαν των τελευταίων ολίγων ημερών δίδοντας καταφύγιο εις το λοχαγόν Στάνλεϋ Μοςς τους συνεργάτας κι εμένα, καθ’ ου χρόνον ετοιμάζαμε μιαν άκρως επικίνδυνον και δύσκολον επιχείρησιν η οποία ελπίζομε να εκτελεσθεί απόψε...”.
Στη συνέχεια επιβεβαιώνει ότι, δεν μπορεί να επαινέσει όσο πρέπει τους δυο νομοταγείς αντάρτες για τον μεγαλοπρεπή τρόπο, διατρέφοντας συγχρόνως και μια ομάδα από 20 αντάρτες. Και συμπληρώνει ο Π. Λη Φέρμορ ότι ο Παύλος Ζ. θα λάβει επίσης μέρος στην επιχείρηση.
Εκτός όμως από αυτές τις διαβεβαιώσεις εκ μέρους του Π. Λη Φέρμορ για τη συμμετοχή του Παύλου Ζωγραφιστού και της οικογένειάς του στην απαγωγή και κατάρτιση σχεδίων της, έρχεται επιστολή από το διοικητή των εν Κρήτη Βρετανικών στρατευμάτων T.I. DUNBABIN 3 Μαρτίου 1945 που βεβαιώνει μεταξύ άλλων την κατάρτιση σχεδίων απαγωγής του Γερμανού στρατηγού Κράιπε, διοικητού των γερμανικών μονάδων Ηρακλείου “... στην ευρισκόμενη αγροικία του Παύλου Ζωγραφιστού στη θέση “Πέντε Δρόμους” κοινότητος Σκαλανίου μετά του Άγγλου ταγματάρχου Πάτρικ Λη Φέρμορ.
Εκτός από αυτές τις διαβεβαιώσεις συνεργασίας με τον Παύλο Ζωγραφιστό, ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, στέλνει στην οικογένεια Ζωγραφιστού μια ωραία φωτογραφία του σαν ενθύμιο με αφιέρωση στην πίσω όψη: “Εις τον φίλον μου Παύλον Ζωγραφιστόν, εις την Άννα και εις ολόκληρον την οικογένειαν Ζωγραφιστού ως ενθύμιον της ηρωικής συνδρομής εις την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε.
Με αγάπη από το Μιχάλη
Πάτρικ Λη Φέρμορ
Εκτός από όλα αυτά υπάρχει και βεβαίωση από την Αγγλική Στρατιωτική Υπηρεσία Κρήτης υπογεγραμμένη από τον διοικητή εν Κρήτη Βρετανικών στρατευμάτων, στην οποία βεβαιώνεται ότι η Άννα Εμμ. Ζωγραφιστού από το χωριό Πατσίδες της κοινότητας Σκαλανίου Πεδιάδος Ηρακλείου Κρήτης προσέφερε τις παρακάτω υπηρεσίες στην Αγγλική υπηρεσία καθ’όλον το διάστημα της παρά των Γερμανών κατοχής της Κρήτης.
Και αναφέρει: 1) Την περίθαλψη με κίνδυνο της ζωής της Άγγλων στρατιωτών που είχαν διασκορπιστεί στην ύπαιθρο, μετά την κατάληψη και με προφανή κίνδυνον ζωής.
2) Με αφοσίωση και αυταπάρνηση προσέφερε υπηρεσίες σε Άγγλους διερχόμενους από την αγροικία του αδελφού της.
3) Την νύχτα της απαγωγής ακολούθησε το παρά του Άγγλου ταγματάρχου Πάτρικ Λη Φέρμορ συγκρότημα, ως νοσοκόμος σε περίπτωση ατυχήματος. Και υπογραμμίζει η βεβαίωση: “Η ανωτέρω Ελληνίς, ουδεμίαν υλικήν ή ηθικήν αμοιβήν έλαβεν δια τας ως άνω υπηρεσίας της”. Και προτρέπει:
“Να της προσφερθεί ηθική αμοιβή δια τους προσφερθείσας ως άνω υπηρεσίας της”.
Ηράκλειο 3 Μαρτίου 1945
Υπογράφει ο J.D. UNBABIN
Aποδεικνύεται λοιπόν ότι, τα σχέδια πράγματι εκπονήθηκαν από κοινού με τον Πάτρικ Λη Φέρμορ στο μετόχι του Ζωγραφιστού στους “Πέντε Δρόμους”. Πραγματοποιήθηκε και πέτυχε κι η απαγωγή. Από την ομάδα απαγωγής ο Πάτρικ Λη Φέρμορ με τους Μιλ Μοςς, Μανόλη Πατεράκη, Γιώργο Τυράκη και Στρατή Σαβιολάκη παράλαβαν τον απαχθέντα στρατηγό με το ίδιο αυτοκίνητό του και αποχώρησαν από τη θέση της απαγωγής με σκοπό να τον φυγαδεύσουν στη Μ. Ανατολή. Οι δε λοιποί με τον Παύλο Ζωγραφιστό ανεχώρησαν έχοντας μαζί τους τον επίσης απαχθέντα οδηγό του αυτοκινήτου του στρατηγού Alfred Frenhe και πήγαν στη διακλάδωση Βασιλιών- Αγίου Βλάσση. Από την ομάδα αυτή απεχώρησαν ο Παύλος Ζ. με τον οπλαρχηγό Δημήτρη Τζατζά και επέστρεψαν στο μετόχι του πρώτου, προκειμένου να ειδοποιήσουν με τον ασύρματο που είχαν εκεί μόνιμα κρυμμένο, το στρατηγείο της Μέσης Ανατολής για την επιτυχία της απαγωγής του στρατηγού.
Οι λοιποί υπό τον Μιχάλη Ακουμιανάκη συνέχισαν την πορεία τους προς τον Ψηλορείτη. Ηταν όμως βάρος γι’αυτούς ο οδηγός που έτυχε να είναι ανηψιός του στρατηγού. Τί να τον κάνουν μαζί τους;
Αφού μπορούσε σε κάθε ευκαιρία να δώσει σημείο ζωής στους δικούς του. Υποχρεώθηκαν να προβούν στη σκληρότατη πράξη κόβοντας το νήμα της ζωής του, θύμα και κείνος ενός σκληρού, ανελέητου πολέμου.
http://www.patris.gr/articles/95478/45889
(2ο μέρος)
Ηανοικτή επιστολή του Παύλου Ζωγραφιστού που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Μεσόγειος” σε έξι συνέχειες, έχει σχέση με την πικρία του ίδιου και το παράπονό του προς τον Αγγλο ταγματάρχη Πάτρικ Λη Φέρμορ, ότι “εσκεμμένα και σκόπιμα” απεσιώπησε τη σχετική του δράση κατά την απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε.
Κι ούτε εκλήθη στην υποδοχή του στρατηγού όταν ήρθε στην Ελλάδα εικοσιοκτώ χρόνια μετά-το 1972-. Ετσι ο Παύλος Ζωγραφιστός με αδιάσειστα στοιχεία και με επίσημα έγγραφα τα οποία δημοσιεύει στην εφημερίδα Ηρακλείου “Μεσόγειος” το Μάιο του 1972, αποδεικνύει τη συμμετοχή του στο τολμηρό εγχείρημα, όχι μόνο τη δική του αλλά και της αδελφής του ηρωίδας Αννας Ζωγραφιστού καθώς και ολόκληρης της οικογένειάς του (οι γονείς του και εννιά αδέλφια). Και ακόμη αποδεικνύει ότι όλες οι συζητήσεις και τα σχέδια εκπονήθηκαν στο “μετόχι” του, μια αγροικία στη θέση “Πέντε δρόμους” του Σκαλανίου Πεδιάδας Ηρακλείου. Τολμηρή η απόφαση, άκρως επικίνδυνο το εγχείρημα κι ακόμη πιο τολμηρή και δύσκολη η πραγματοποίησή του.
Ας δούμε λοιπόν σήμερα μερικά από τα στοιχεία όπως συζητήθηκαν και εκπονήθηκαν στο μετόχι του (αγροικία). Οπως τα καταγράφει ο ίδιος σε ανοικτή επιστολή του στην εφημερίδα Ηρακλείου “Μεσόγειος” Μάιος 1972, και όπως μας τα αφηγήθηκε ο ίδιος όταν ζούσε, γιατί ήταν καλός φίλος και μας επισκέφθηκε στο σπίτι μας μερικές φορές κάνοντας περιγραφές όχι μόνο της δικής του δράσης, αλλά και παλαιότερων προγόνων του, όπως ήταν ο αδελφός του πατέρα του καπετάν Γιώργης Ζωγραφιστός ή Πατσιδιανός και η δράση του κατά τη θρυλική επανάσταση του 1897 στις Αρχάνες. Υπάρχει στο αρχείο μας μαγνητοταινία όπου έχουν καταγραφεί με τη φωνή του Παύλου οι ηρωικές εξιστορήσεις του.
Η πατρίδα έχει αναγνωρίσει τη μεγάλη εθνική προσφορά του καπετάν Γιώργη Ζωγραφιστού ή Πατσιδιανού και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, έχει στήσει την προτομή του πριν λίγα χρόνια σε δημοτικό χώρο του οικισμού Κάτω Αρχάνες, δίπλα ακριβώς στο σπίτι του.
Εξάλλου σε φύλλο της εφημερίδας “Μεσόγειος”, Μάιος 1972, ο Παύλος Ζωγραφιστός στη συνέχεια της ανοικτής επιστολής του για την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, παραθέτει τα ονόματα των 13ών της ομάδας που θα πραγματοποιούσαν την απαγωγή. Ησαν: ο Αγγλος ταγματάρχης Πάτρικ Λη Φέρμορ, ο λοχαγός Μιλ Μοςς και οι Κρήτες αγωνιστές: Παύλος Ε. Ζωγραφιστός, Δημ. Τζατζάς, Ευστράτιος Σαβιολάκης, Μιχ. Ακουμιανάκης, Ηλ. Αθανασάκης, Α. Ζωιδάκης, Γ. Τυράκης, Εμμ. Πατεράκης, Α. Παπαλεωνίδας, Ν. Κόμης και Γρ. Χναράκης. Ο Π. Ζωγραφιστός και οι Δ. Τζατζάς και ο Στρ. Σαβιολάκης που υπηρετούσε στο σταθμό Χωροφυλακής Αρχανών. Ηξεραν επίσης τον τόπο ο Ηλίας Αθανασάκης και ο Μ. Ακουμιανάκης. Οι υπόλοιποι κατάγονταν από μακρινά χωριά. Αρχισε λοιπόν η συζήτηση για την κατάρτιση σχεδίου στο σπίτι του Παύλου Ζ. στο μετόχι. Δεν ήταν όλοι παρόντες πλην όμως παρακολουθούσε τη συζήτηση και ο πατέρας του Παύλου, Εμμ. Ζωγραφιστός. Ορισαν σημείο απαγωγής τη διακλάδωση, ακριβώς στο νεκροταφείο Πατσίδων, κοντά στον Αγιο Σώζοντα (που κτίσθηκε κατόπιν). Ο αρχηγός του τολμηρού εγχειρήματος, πρότεινε το παρακάτω σχέδιο: 1) Η ομάδα θα έπαιρνε θέσεις εκατέρωθεν του δρόμου προς Αρχάνες 2) Για να ειδοποποιηθούν έγκαιρα οι απαγωγείς έπρεπε να τοποθετηθεί ένας μικρός κωδωνίσκος με μπαταρία και σύρμα, και ένας παρατηρητής από την ομάδα από ψηλό μέρος θα παρατηρούσε το δρόμο προς Αρχάνες κι όταν θα έβλεπε το αυτοκίνητο του στρατηγού να πορεύεται προς τη διακλάδωση, θα ειδοποιούσε για δράση με τον κωδωνίσκο 3) Για να σταματήσουν το αυτοκίνητο του στρατηγού θα τοποθετούσαν το κάρο του Παύλου Ζ. στη μέση του δρόμου ώστε να επιτεθούν οι απαγωγείς να τον συλλάβουν 4) Η μεταφορά του στρατηγού στον Ψηλορείτη να γίνει με το μουλάρι του Παύλου Ζ. και 5) το αυτοκίνητο του στρατηγού να οδηγηθεί στο “Βαθύ ποταμό” και να κατακρημνισθεί.
Το σχέδιο όμως αυτό φάνηκε στους συζητητές πολύ πρόχειρο, διότι θα προέκυπταν πολλά προβλήματα ευθύς αμέσως: Διότι ποιός θα μάζευε το σύρμα του κωδωνίσκου; Κι αν το αυτοκίνητο με ταχύτητα διέφευγε αν μετατόπιζε το κάρο, ο στρατηγός μπορεί να διέφευγε τη σύλληψη και τότε τι θα επακολουθούσε εις βάρος του γύρω πληθυσμού και των χωριών; Κι ακόμη αν συνελάμβαναν το στρατηγό θα ήταν δυνατή η προώθησή του εντός μιας νύκτας μέσα από δύσβατα μονοπάτια στα όρη των Ασιτών; Τότε ο Παύλος Ζ. επέστησε την προσοχή σε όλους γιατί η εφαρμογή αυτού του σχεδίου ήταν δύσκολη και θα είχε βαρύτατες συνέπειες για τον άμαχο πληθυσμό.
Πρότεινε λοιπόν ένα άλλο σχέδιο που έγινε αποδεκτό από την ομάδα με προθυμία 1) Οι δύο Αγγλοι αξιωματικοί θα έβαζαν γερμανικές στολές και θα σταματούσαν στη μέση του δρόμου και με σήμα κόκκινου φακού θα σταματούσαν το αυτοκίνητο του στρατηγού. Με το σταμάτημα οι υπόλοιποι θα έκαναν επίθεση και θα ακινητοποιούσαν τον στρατηγό και το σωφέρ του. 2) Ο M. Moss θα αναλάμβανε την οδήγηση του αυτοκινήτου ενώ ο Πάτρικ Λη Φέρμορ θα καθόταν δίπλα του φορώντας το πηλίκιο του στρατηγού 3) Θα έδεναν το στρατηγό χέρια πόδια με σχοινί και θα τον τοποθετούσαν σε ύπτια θέση ανάμεσα στο πίσω κάθισμα. Οι δε Πατεράκης Στρατής Σαβιολής και Γ. Τυράκης θα κάθονταν πίσω να απειλούν με μαχαίρι 4) Το αυτοκίνητο να περάσει με ταχύτητα από το Ηράκλειο. Κανείς δεν θα το σταματούσε γιατί οι σκοποί θα έβλεπαν το σήμα του στρατηγού και απλώς θα... χαιρετούσαν. 5) Οι υπόλοιποι της ομάδας θα πήγαιναν πεζοί στον Ψηλορείτη μέσω Ασιτών 6) Το σήμα, κατά την αναμονή, ότι έρχεται ο στρατηγός από τις Αρχάνες θα το έδιδαν με φακό και όχι με κωδωνίσκο.
Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ θαύμασε το σχέδιο και το δέχτηκε χωρίς συζήτηση, λέγοντας μάλιστα στον Παύλο Ζ. αυθόρμητα:
- Μπράβο μπρε κουμπάρε, αυτό είναι περίφημο. Ετσι ο Αγγλος ταγματάρχης αποδέχτηκε από την αρχή, πλήρως το σχέδιο του Παύλου. Εκείνη τη στιγμή επενέβη ο πατέρας του Παύλου, Ε. Ζωγραφιστός με μια συμβουλή: “Πριν ξεκινήσετε για την απαγωγή να πάρετε μια κανίστρα βενζίνη κι ένα χωνί και να τη βάλετε αμέσως στο ντεπόζιτο του αυτοκινήτου που μπορεί να έχει λίγη και να σταματήσετε ακόμη και μέσα στο Ηράκλειο και τότε αλίμονό σας.
Στο σημείο αυτό, ο Παύλος Ζ. στην ανοικτή επιστολή του στην εφημερίδα “Μεσόγειος” τον Μάιο του 1972 “χάριν της ιστορικής αληθείας” όπως γράφει, διατυπώνει πικρία και παράπονα για τον Πάτρικ Λη Φέρμορ, ότι τα περιστατικά που τον αφορούν, εκείνο και την οικογένειά του που διακινδύνεψαν όλοι τη ζωή τους, δεν έτυχαν μνείας, αν και επι ένα μήνα τους φιλοξένησαν στο μετόχι του , τόσο τον ταγματάρχη Πάτρικ Λη Φέρμορ όσο και το λοχαγό Στάνλεϋ Μος. Κι όμως εκείνη την εποχή, η απόκρυψη Αγγλων εσήμαινε θάνατο.
Ετσι λοιπόν, υποστηρίζει ο Παύλος, το σχέδιο της απαγωγής ήταν δικό του και συμπληρώνει ότι τις γερμανικές στολές και τους φακούς προμήθευσε στην ομάδα ο συγγενής του Μιχ. Ακουμιανάκη, Δημ. Πλαΐτης, που διατηρούσε παλαιοπωλείο στην οδό 1866.
Επίσης δημοσιεύεται τότε (Μάιος 1972) η φωτογραφία των δυο Αγγλων αξιωματικών που είχε τραβηχτεί στο μετόχι του Παύλου. Φορούν και οι δυο τις γερμανικές στολές και μόλις λίγη ώρα πριν, η ηρωική Αννα, αδελφή του Παύλου Ζ. είχε ράψει στα μανίκια των στολών τα σήματα του δεκανέως. Μάλιστα ο Λη Φερμορ μόλις είχε ξυρίσει το μουστάκι του με υπόδειξη του γαμπρού του Παύλου Ζ., Μιχ. Σταυρακάκη.
http://www.patris.gr/articles/95870/
(3ο μέρος)
Είδαμε σε δύο προηγούμενα κείμενα με το ως άνω θέμα, σε ανοικτή επιστολή που δημοσίευσε στην εφημερίδα “Μεσόγειος” του Ηρακλείου το Μάιο του 1972 ο Παύλος Ζωγραφιστός, μέλος της ομάδας απαγωγής του στρατηγού Κράιπε, ότι οι συζητήσεις για την κατάστρωση σχεδίου απαγωγής έγιναν στο μετόχι του στη θέση “Πέντε δρόμοι” του Σκαλανίου Πεδιάδος.
Είχαν προταθεί τότε δυο σχέδια, το ένα ανήκε στον Αγγλο ταγματάρχη Πάτρικ Λη Φέρμορ και το δεύτερο στον Παύλο Ζωγραφιστό. Κι όπως υποστηρίζει ο ίδιος στην ως άνω ανοικτή επιστολή του, το σχέδιό του έγινε αποδεκτό με ενθουσιασμό και ειδικά από τον Πάτρικ Λη Φέρμορ που του είπε εγκάρδια “μπράβο μπρε κουμπάρε”. Και με αυτό προχώρησαν “κι όπου το βγάλει η τύχη”. Διότι για τις περαιτέρω ενέργειες σχέδιο δεν υπήρχε. Για το λόγο αυτό υποστηρίζει ο Παύλος η φυγάδευση του στρατηγού καθυστέρησε δεκα οχτώ ολόκληρες μέρες ανά την ύπαιθρο, μέχρι να βρεθεί τρόπος να φυγαδευθεί στη Μέση Ανατολή. Εάν όμως υπήρχε οργανωμένο σχέδιο από τον εμπνευστή της απαγωγής Πάτρικ Λη Φέρμορ, η φυγάδευση θα γινόταν μέσα σε λίγες μέρες δίχως να χρειαστεί όλη η ταλαιπωρία που πέρασαν στα βουνά μαζί με το στρατηγό.
Επανέρχεται μετά στην ανοικτή επιστολή του ο Παύλος, στο παράπονο και την πικρία του για τον Πάτρικ Λη Φέρμορ, για τον οποίο υποστηρίζει ότι σκόπιμα αποσιώπησε στο βιβλίο του και σε άλλα δημοσιεύματά του τη συμμετοχή του Παύλου και της οικογένειάς του στην απαγωγή. Ο λόγος όπως πιστεύει και υποστηρίζει ο Παύλος είναι ότι: Επειδή η επιτυχία της απαγωγής υπήρξε αναμφισβήτητα εντυπωσιακό γεγονός παγκόσμιας δημοσιότητας, ο Αγγλος σύμμαχος ήθελε-υποστηρίζει-να καρπωθεί μόνος του τη δόξα του εγχειρήματος. Αυτό διαφαίνεται όπως υποστηρίζει ο Παύλος στα τρία “εγώ” που διατυπώνει “εγώ συνέλαβα την ιδέα, εγώ εξεπόνησα το σχέδιο, εγώ εξετέλεσα την πράξη”.
Στους συνεργάτες του Κρητικούς, ναι μεν ήταν γενναίοι και σκληροτράχηλοι, αλλά τους παραχωρεί μόνο το δικαίωμα των απλών εκτελεστών του σχεδίου και τίποτε άλλο.
Κατά τη γνώμη λοιπόν του Παύλου, όπως αναφέρεται στην ανοικτή επιστολή του στην εφημερίδα “Μεσόγειος” του Ηρακλείου, αλλά όπως μας πληροφορεί και ο ίδιος σε μαγνητοταινία που υπάρχει στο αρχείο μας, εάν ο Πάτρικ Λη Φέρμορ ανέφερε τη συμβολή του ίδιου και της οικογένειάς του στο τολμηρό εγχείρημα, είτε στο βιβλίο του είτε σε δημοσιεύματα, είτε στη σχετική τηλεοπτική εκπομπή του Ν. Μαστοράκη, τότε, ότι συμμετείχαν στο εγχείρημα ο Π. Ζωγραφιστός και η οικογένειά του, έπρεπε να μνημονεύσει και άλλα γεγονότα τα οποία όμως παρέλειψε όπως το σχέδιο της δράσης, τη συμβολή της Αννας Ζωγραφιστού στην προσπάθεια, τη συμπαράσταση ολόκληρης της οικογένειας (γονέων και εννέα παιδιών).
Ηξερε βέβαια ο Πάτρικ Λη Φέρμορ ότι κάθε γνώμη του και απόφασή του την συζητούσαν στην αρμόδια οργάνωση και αν κινδύνευε η ζωή Ελλήνων, ή την απέρριπταν ή την τροποποιούσαν. Ηξερε ακόμη ότι ο Παύλος ήταν σε συνεχή επαφή με τους ιθύνοντες στην Εθνική Οργάνωση οι οποίοι και αποφάσιζαν για κάθε σοβαρό ζήτημα κι ακόμη ότι ο Παύλος ήταν σωστός Ελληνας και το απέδειξε για άλλη μια φορά όταν συμμετείχε από τις 26 Ιουλίου το 1944 σε ισχυρή ανταρτική ομάδα του αείμνηστου συνταγματάρχη Νικολάου Πλεύρη, ήρωα πραγματικά των εθνικών μας αγώνων και τον ακολούθησε αμέσως. Γι’ αυτή τη συμμετοχή του γράφει σχετικά ο Εμ. Πετράκης, ο σπουδαίος αυτός αντιστασιακός και γενναίος πατριώτης: “Τη νύχτα της 26ης Ιουλίου, έγινε από την Επισκοπή Πεδιάδος η έξοδος προς το βουνό της ισχυράς ανταρτικής ομάδος Πλεύρη (κατά την οποία παρίστατο και ο Πετράκης. Ως υπαρχηγοί εις την ομάδα έλαβαν μέρος δύο εξαιρετικά εις πατριωτισμό και γενναιότητα παλικάρια της ΕΟΚ, ο Παύλος Ζωγραφιστός και ο Δημήτρης Τζατζάς...”
Και ακόμη-υποστηρίζει ο Παύλος Ζωγραφιστός, όταν κλήθηκε το 1972 από τον Πάτρικ Λη Φέρμορ η ομάδα της απαγωγής για τηλεοπτική εκπομπή, τη θέση του Παύλου Ζωγραφιστού πήρε ο κατά πάντα έντιμος ενθουσιώδης αγωνιστής και πατριώτης Μανόλης Βρελλιανάκης που δεν είχε ανάμειξη στην απαγωγή. Βοήθησε όμως μετέπειτα με άλλους πατριώτες κατά τη φυγάδευση του Κράιπε αλλά δεν συμμετείχε στο εγχείρημα της απαγωγής.
Στη συνέχεια της ανοικτής επιστολής του Παύλου Ζωγραφιστού στην εφημερίδα “Μεσόγειος” του Ηρακλείου το Μάιο του 1972, γράφει ότι: Η πραγματικά λαμπρή επιτυχία της απαγωγής ενθαρρύνει υπερβολικά τον Πάτρικ Λη Φέρμορ στο να συλλάβει νέα ιδέα, μια και δεν είχαν γίνει ακόμη αντεκδικήσεις εις βάρος του άμαχου πληθυσμού, την εξής: Να οργανωθεί απαγωγή ή και φόνος του αντικαταστάτη του στρατηγού Κράιπε, του Φρίμπε που διέμενε σε ακραία οικία της κωμόπολης των Αρχανών.
Αλλά ο ίδιος δεν αναλαμβάνει την πρωτοβουλία του νέου εγχειρήματος, προτιμά να την αναθέσει στον υφιστάμενο και στενό συνεργάτη του τον Αγγλο λοχαγό Στάνλεϋ Μος. Ετσι στις 20 Ιουλίου 1944 φτάνει στο μετόχι του Παύλου με 5-6 δικούς μας αντάρτες μεταξύ των οποίων και ο ένθερμος πατριώτης από την Αυγενική Ζαχαρίας Χαιρέτης. Εκείνες τις μέρες ο Παύλος Ζωγραφιστός φιλοξενούσε και έκρυβε το φίλο του Εμμ. Πετράκη, πρόεδρο της Εθνικής Οργανώσεως Κρήτης μαζί με τον 15ετή γυιο του, μετέπειτα εθνικό ήρωα Λουκά Πετράκη.
Στο μετόχι του Παύλου είχαν μεταφερθεί γραφομηχανή, πολύγραφος και ραδιόφωνο και εξεδίδετο η παράνομος εφημερίδα “ΝΙΚΗ”.
Ο Μος που έφτασε εκεί απεκάλυψε στον Παύλο και στον Πετράκη το σκοπό της άφιξής του και συνομίλησε αρκετά με τον Πετράκη, στα Ρωσικά, γιατί ήξερε ο Πετράκης αλλά και ο Μος τη γλώσσα γιατί η μητέρα του ήταν Ρωσίδα.
Στο σκοπό που του εξέθεσε ο Μος αντιτάχτηκαν τόσον ο Πετράκης όσον και ο Παύλος Ζωγραφιστός, αφού την ενέργεια αυτή τη θεώρησαν καθαρό έγκλημα, διότι οι Γερμανοί θα προέβαιναν σε εκτεταμένες αντεκδικήσεις. Ο Μος όμως επέμενε. Ο παριστάμενος εκεί όπως είπαμε πατριώτης θερμός, ο Ζαχαρίας Χαιρέτης, αντιλήφθηκε τη σοβαρότητα και τις συνέπειες που θα είχε η πράξη αυτή και συμφώνησαν και οι τρεις Χαιρέτης Ζ., Ε. Πετράκης και Παύλος Ζ. , να απομακρύνουν το Μος με ήπιο τρόπο.
Τότε παρουσιάστηκε ο γαμπρός του Παύλου Ζωγραφιστού ο Μιχ. Σταυρακάκης και εδήλωσε παραπλανητικά ότι σημειώνονται κινήσεις Γερμανών. Κι ακόμη εδήλωσε ότι δεν υπάρχουν τρόφιμα στην οικογένεια για την τροφοδότησή του. Μετά από τις υποδείξεις αυτές ο Μος αποχώρησε για άλλη δράση προς τη Δαμάστα, με διαταγή ή προσωπική συμμετοχή και του Πάτρικ Λη Φέρμορ, προϊσταμένου του Μος.
Εστησαν λοιπόν ενέδρα έξω από το χωριό Δαμάστα, ανατινάχθηκε ένα γερμανικό αυτοκίνητο και σκοτώθηκαν 2-3 Γερμανοί στρατιώτες.
Αποτέλεσμα αυτής της ενέργειας ήταν την 21 Αυγούστου 1944 να ξεθεμελιώσουν οι Γερμανοί το χωριό Δαμάστα και τουφέκισαν 35 άνδρες και δύο γυναίκες. Αυτό όμως ήταν για τους δύο Αγγλους-λέει ο Παύλος-ένας εγκληματικός άθλος. Και διερωτάται ο Παύλος: Εάν οι κάτοικοι της Δαμάστας ήταν Αγγλοι υπήκοοι, θα πραγματοποιούσαν αυτό το σαμποτάζ; Και συμπληρώνει: Αλλη η αξία της ζωής των Βρετανών και άλλη η αξία των Ελλήνων...
Αυτά εξιστορεί στην ανοικτή επιστολή του στην εφημερίδα “Μεσόγειος” Ηρακλείου το Μάιο του 1972 ο Παύλος Ζωγραφιστός και συμπληρώνει ότι: Πολύ αργότερα, ετά από εικοσιοχτώ χρόνια, παρουσιάστηκε η ουσιαστική συμβολή τόσο του ίδιου όσο και της οικογένειάς του στο εγχείρημα της απαγωγής Κράιπε που είχε αποσιωπήσει ο Πάτρικ Λη Φέρμορ. Και ακόμη ότι ουδέποτε θα παύσει να εκτιμά τον Πάτρικ Λη Φέρμορ ως γενναίο αξιωματικό αλλά εκφράζει και τη λύπη του, διότι αγνόησε τον ουσιαστικότερο συνεργάτη του στο εγχείρημα της απαγωγής του στρατηγού Κράιπε, αν και τα δικά του (του Πάτρικ Λη Φέρμορ) ιδιόχειρα γραπτά μαρτυρούν τούτο.
Σημειώνει ακόμη ο Παύλος Ζωγραφιστός ότι ο Πάτρικ Λη Φέρμορ κατά τη νύχτα της 26-27 Απριλίου 1944 όταν ανεχώρησε από το μετόχι του Παύλου για την απαγωγή, άφησε εκεί ένα πιστόλι “Σμιθ” 45άρι.
Η λαβή του πιστολιού ήταν από φίλντισι και μετά πάροδο μηνών ζήτησε από τον Παύλο την επιστροφή του. Εκείνος αρνήθηκε να του το επιστρέψει και του είπε ότι ανήκει στην Κρήτη σαν ενθύμιο του εγχειρήματος της απαγωγής. Συγκατένευσε ο Πάτρικ Λη Φέρμορ χωρίς να αντιδράσει, όμως του έμεινε θυμός και πικρία την οποία εμπιστεύθηκε στον Μιχ. Ακουμιανάκη κι εκείνος τη μετέφερε στον Παύλο.
Στο σημείο αυτό κάνω μια παρέμβαση προσωπικής μαρτυρίας. Οταν συλλέγοντας υλικό για το παρόν βιβλίο πριν είκοσι χρόνια συνάντησα τον μεγάλο αντιστασιακό Μιχ. Ακουμιανάκη στην Κνωσό όπου κατοικούσε, ζούσαν τότε αρκετοί από την ομάδα απαγωγής. Μου βεβαίωσε κι εκείνος την πικρία του Πάτρικ Λη Φέρμορ για τη μη επιστροφή του πιστολιού του από τον Παύλο Ζωγραφιστό. Οταν σε κάποια άλλη ευκαιρία της ίδιας εποχής συζήτησα τη συνομιλία μου με τον Μ. Ακουμιανάκη, μου είπε ξανά: “Δεν θα το επιστρέψω ποτέ. Ανήκει σαν ενθύμιο στην Κρήτη και θέλω να το χαρίσω στο Λαογραφικό Μουσείο των Αρχανών”.
Τώρα ο Παύλος Ζωγραφιστός λείπει κάμποσα χρόνια... Το πιστόλι όπως και κάποια άλλα κειμήλια ανήκει στα παιδιά του. Εκείνα θα αποφασίσουν για την τύχη του...
Τελειώνοντας την ανοικτή επιστολή του στην εφημερίδα “Μεσόγειος” Ηρακλείου το Μάιο του 1972, ο Παύλος Ζωγραφιστός δίδει ακόμη και μερικά άλλα στοιχεία για την εθνική του δράση και δηλώνει ότι: “Ουδεμίας υλικής αμοιβής έτυχον παρ’ ουδενός, πολύ δε περισσότερον παρά της Υπηρεσίας της Κατασκοπείας της Βρετανίας”. Το ίδιο βεβαίωνε εγγράφως την 3η Μαρτίου 1945 η Αγγλική Στρατιωτική Υπηρεσία Κρήτης και λέει: “Ο ανωτέρω οπλαρχηγός δια τας ως άνω προσφερθείσας υπηρεσίας του, ουδεμία ηθική ή υλική αμοιβή έλαβε”.
Και δηλώνει: “Η μόνη αμοιβή είναι εκείνη την οποία μου έδωσε το ελληνικό έθνος και δια την οποία ολοψύχως το ευχαριστώ. Με ανακήρυξεν Αρχηγόν Ομάδος Δολιοφθοράς και Πληροφοριών Κρήτης κατά το χρονικό διάστημα από 19-10-1941 μέχρι 28-5-1945 και τούτο με αρκεί, καθώς επίσης με ικανοποιεί η βαθεία εκτίμησις και η θερμή αγάπη με τας οποίας με περιβάλλουν οι συμπατριώται μου”.
Και πριν κλείσει την ανοικτή επιστολή του δεν παραλείπει να ευχαριστήσει την εφημερίδα και τον διευθυντή της για τη δημοσίευσή της. Γράφει: “Προς τον διευθυντήν της “Μεσογείου”
αγαπητόν φίλον μου κο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΝ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗΝ όστις υπήρξεν και αυτός κατά την διάρκειαν της Γερμανικής Κατοχής, δυναμικός και έντιμος αγωνιστής ευχαριστώ θερμώς διότι είχε την καλοσύνη να φιλοξενήσει την παρούσα μακράν επιστολή μου εις την έγκριτον εφημερίδα του δια της οποίας απεκάλυψα την ιστορικήν αλήθειαν επί του εγχειρήματος απαγωγής Κράιπε.
Διατελώ μετά πλείστης τιμής
ΠΑΥΛΟΣ ΖΩΓΡΑΦΙΣΤΟΣ
Αρχηγός Ομάδος Δολιοφθοράς Κρήτης”.
Σημείωση: Η ανοιχτή επιστολή του Παύλου Εμ. Ζωγραφιστού που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα του Ηρακλείου “Μεσόγειος” λόγω της μακράς έκτασής της, έχει στο παρόν αντίγραφο επιλεγμένα κείμενα με γλωσσική προσαρμογή (εκτός λίγων αποσπασμάτων) από την Ειρ. Ταχατάκη.
Επίσης παρεμβάλλονται στα κείμενα και ορισμένες σχετικές πληροφορίες που πήραμε πριν δύο περίπου δεκαετίες ηχογραφημένες σε μαγνητοταινία, από τον Παύλο Ζωγραφιστό.
Τα κείμενα αυτά περιέχονται μαζί με πολλά νέα στοιχεία και φωτογραφίες στο υπό έκδοση από τη ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ νέο βιβλίο της Ειρήνης Ταχατάκη με τίτλο: “ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΚΡΑΪΠΕ η θρυλική απαγωγή” που θα κυκλοφορήσει σύντομα.
Οι έξι συνέχειες της μακροσκελούς ανοικτής επιστολής του Παύλου Ζωγραφιστού που είχε δημοσιεύσει η “Μεσόγειος” είχαν φυλαχτεί στο αρχείο του ανεψιού του Γιώργου Ζωγραφιστού που πρόθυμα μας παραχώρησε και για τούτο από τη θέση αυτή τον ευχαριστώ θερμά.
http://www.patris.gr/articles/96310/
Οι άγνωστες πτυχές της απαγωγής του Κράιπε
 |
Η ΑΠΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΚΡΑΙΠΕ: Τρία πρόσωπα – τρεις άγνωστες πτυχές της επιχείρησης
Στις 26 Απριλίου 1944, έγινε στην Κρήτη η μεγαλύτερη κατά την γνώμη μου πράξη Αντίστασης τα χρόνια 1941-1945. Η απαγωγή του Στρατηγού Χάινριχ Κράιπε. Θεωρώ την πράξη αυτή τη σημαντικότερη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Κρήτη για τρεις κυρίως λόγους.
Α) Γιατί η απαγωγή ενός από τους στρατηγούς των ντρόπιασε τους κατακτητές και καταρράκωσε το ηθικό τους. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι στο «Φρούριο Κρήτη», το οποίο οι Γερμανοί θεωρούσαν απόρθητο, κάποιοι «θρασύτατοι» απαγωγείς θα εκτελούσαν με πλήρη επιτυχία αυτήν την επιχείρηση.
Β) Γιατί τα γεγονότα της απαγωγής διαδραματίστηκαν και στους τέσσερις νομούς της Κρήτης, από το Λασίθι που ο Πάτρικ Λη Φέρμορ έπεσε με αλεξίπτωτο στο οροπέδιο του Καθαρού μέχρι τα Χανιά που έγινε τελικά η φυγάδευση στη Μέση Ανατολή και
Γ) Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος άντρες απ’όλες τις Αντιστασιακές ομάδες που δρούσαν στην Κρήτη, αλλά και πάρα πολλοί Κρητικοί υποστήριξαν και βοήθησαν την διαφυγή των απαγωγέων με διάφορους τρόπους, τα ονόματα των οποίων έμειναν μέχρι σήμερα στην αφάνεια.
Η συμμετοχή των Κρητών στην ομάδα απαγωγής αλλά και η βοήθεια που προσέφερε ο απλός Κρητικός στην απόκρυψη, στον εφοδιασμό, στην διαφυγή τέλος των απαγωγέων και του Στρατηγού Κράιπε στη Μέση Ανατολή, αποτελεί μεγάλο ύμνο και τιμή στο έπος της Κρητικής Αντίστασης.
Όλοι οι ιστορικοί, αλλά και όσοι από τους συμμετέχοντες της απαγωγής έγραψαν ή μίλησαν γι’αυτήν, συμφωνούν ότι χωρίς την βοήθεια των Κρητών η επιχείρηση Κράιπε δεν θα είχε επιτυχία.
Ήταν μια απαγωγή που έγινε θρύλος και τραγούδι στα στόματα των Κρητικών. Μεγαλώσαμε ακούγοντας αυτή την ιστορία από τους παππούδες και τους γονείς μας, πολλές φορές ικετεύοντάς τους να μας την πουν από την αρχή μόλις έφτανε στο τέλος της.
Ο θρύλος της απαγωγής απλώθηκε σ’όλο το νησί έτσι ώστε δεν υπήρχε Κρητικός που να μην έλαβε μέρος με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Όποιο κι αν ρωτούσες θα σου έλεγε «…ήμουν κι εγώ εκεί…».
Το καλοκαίρι του 2003 στο εξοχικό σπίτι του Κίμωνα Ζωγραφάκη στις Γούβες άκουσα για τελευταία φορά από το στόμα ενός από τους Αντιστασιακούς που μετείχε της επιχείρησης, (από την απόβαση στην παραλία «Δέρματος» των απαγωγέων μέχρι τη Διακλάδωση των Αρχανών), να διηγείται τα γεγονότα του Απριλίου-Μαΐου 1944 και το αίσιο τέλος της απαγωγής. Και την πίκρα του πως παράσημα ανδρείας έπρεπε να δοθούν, όχι μόνον στον επικεφαλής Πάτρικ Λη Φέρμορ, αλλά και στους άντρες της Κρητικής Αντίστασης που μετείχαν στην επιχείρηση.
Το σημερινό μου σημείωμα, με αφορμή αυτή την επέτειο, δίνει απαντήσεις μέσα από αδημοσίευτα απομνημονεύματα σε τρία ερωτήματα.
1ον. Ποιος ήταν ο Φραγκιός Μαράκης και ποιοι τελικά υποδέχτηκαν τον Πάτρικ Λη Φέρμορ στο οροπέδιο του Καθαρού την νύκτα της 4ης Φεβρουαρίου 1944.
2ον. Ποιος τελικά προμήθευσε τους απαγωγείς με τις δύο γερμανικές στολές που φόρεσαν τη νύχτα της 26ης Απριλίου ο Πάτρικ Λη Φέρμορ και ο Στάνλεϋ Μος και σταμάτησαν το αυτοκίνητο του Στρατηγού.
3ον. Ποιος ήταν ο πρώτος πολίτης που συνάντησαν οι απαγωγείς Μιχάλης Ακουμιανάκης και Ηλίας Αθανασάκης τα ξημερώματα της 27ης Απριλίου 1944.
α. Φραγκιός Μαράκης
Από το χωριό Μάλλες Ιεραπέτρας ήταν ο Φραγκιός Μαράκης. Λίγοι γνωρίζουν ότι αυτός ο πατριώτης βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στην Αντίσταση αναπτύσσοντας μεγάλη δραστηριότητα. Πάνω από το χωριό του Μάλλες βρισκόταν η ορεινή τοποθεσία «Τάπες» όπου κατά διαστήματα εφιλοξενείτο ένας από τους ασυρμάτους του συμμαχικού Στρατηγείου. Ο Άγγλος Ταγματάρχης Άλεξ Ρέντελ βρισκόταν στις Τάπες τον Φεβρουάριο του 1944 (υπεύθυνος του ασυρμάτου) όταν πήρε σήμα πως αναμένεται στο οροπέδιο Καθαρό η πτώση με αλεξίπτωτα του Πάτρικ Λη Φέρμορ και τριών συνεργατών του (Στάνλευ Μος, Μανόλη Πατεράκη και Γιώργη Τυράκη). Μεταξύ των ανδρών που διάλεξε να πάρει μαζί του ο Άλεξ Ρέντελ για να προετοιμάσουν το έδαφος για την πτώση ήταν ο Φραγκιός Μαράκης και ο Κίμωνας Ζωγραφάκης. Ο ίδιος ο Κίμωνας Ζωγραφάκης στα ανέκδοτα απομνημονεύματά του αφηγείται για την πτώση του Πάτρικ Λη Φέρμορ και τον φίλο του Φραγκιό Μαράκη : …είχε πιάσει βαρύς χειμώνας. Τον ασύρματο τον είχαμε σε μια σπηλιά, στις Τάπες. Εκατέβαινες και είχε ένα χώρο μεγάλο σα σαλόνι. Στο πόρο εβάναμε ένα κλαδί και δε φαινότανε τίποτα. Εγώ και ο Φραγκιός είμαστε υπηρεσία ασυρμάτου. Ήτανε τέσσερις του Φλεβάρη και μας είχανε ειδοποιήσει ότι θα πέσει ο Φιλεντέμ στο Καθαρό. Μας το είπε ο Λοχαγός ο Αλέξης. Έπεσε στις τέσσερις Φεβρουαρίου 1944. Στο Καθαρό ήτανε ο Πόρος τση Γούλας και μπαίναμε. Είχα πάει εγώ ο Φραγκιός ο Μαράκης και ο Αλέξης. Το Καθαρό είχε σπίτια πολλά. Κάθε βράδυ ανάβαμε φωτιές. Το αεροπλάνο ήρθε τέσσερις του Φλεβάρη και έπεσε ο Φιλεντέμ. Αυτός επρόλαβε και έπεσε μετά έκανε βόλιτες το αεροπλάνο, του βάνανε τα αντιαεροπορικά από το Καστέλλι, ο καιρός είχε χαλάσει για τα καλά, δεν εβλέπαμε τον ουρανό από τα σύννεφα, δεν επέσανε οι άλλοι τρεις. Όταν έπεσε ο Φιλεντέμ μας εζήτησε με το Φραγκιό νερό. Να νερό πίσω σου, του λέμε, και του δείχνομε τον ποταμό. Σχεδόν δίπλα στον ποταμό έπεσε. Και σκύβει και πίνει νερό από τον ποταμό. Αφού οι άλλοι δεν εμπορούσανε να πέσουνε το ίδιο βράδυ επήγαμε στο λημέρι μας και την άλλη μέρα έφυγα πάλι με το Φραγκιό το Μαράκη και γυρίσαμε πίσω στο Καθαρό. Ο Φραγκιός ο Μαράκης ήτανε από τση Μάλλες, ένα καλό παλικάρι. Κάθε βράδυ ανάβαμε φωτιές, το αεροπλάνο ερχότανε αλλά δεν επέφτανε. Ο καιρός δεν ήτανε καλός. Κάθε βράδυ με το Φραγκιό ανάβαμε τση φωτιές μέχρι τις εννιά Φεβρουαρίου και ερχότανε το αεροπλάνο μα δε μπορούσε να πέσει κανείς. Εκάναμε ένα σταυρό. Ανάβαμε τα ξύλα σε σχήμα σταυρού αλλά τίποτα. Μετά τις εννιά του μήνα μας είπανε ότι δεν γίνεται τίποτα μόνο να γυρίσομε στο λημέρι με το Φραγκιό γιατί οι άλλοι θα’ρθούνε με το μέσον. Και ήρθανε με το μέσον στση τέσσερις του Απρίλη…
β. Δημήτρης
Μπαλαχούτης
Για την επιτυχία του σχεδίου της απαγωγής του Στρατηγού Κράιπε, οι απαγωγείς χρειάζονταν οπωσδήποτε δύο Γερμανικές στολές της Στρατονομίας. Στην βιβλιογραφία της Κρητικής Αντίστασης δεν αποσαφηνίζεται επακριβώς ποιος προμήθευσε τους απαγωγείς με τις Γερμανικές στολές. Διάφορα πρόσωπα αναφέρονται ως οι προμηθευτές των στολών, χωρίς αυτό να ανταποκρίνεται
στην πραγματικότητα. Αυτό το ξεκαθαρίζει ο Μιχάλης Ακουμιανάκης στα ανέκδοτα απομνημονεύματά του. Και ο άνθρωπος που βρήκε τις στολές και τις παρέδωσε στον Μιχάλη Ακουμιανάκη ήταν ο πατριώτης Δημήτρης Μπαλαχούτης.
…την επομένη το πρωί ο Paddy ετοιμάστηκε για την επιστροφή του στου Σηφογιάννη τη Μάνδρα. Μιλήσαμε για προβλήματα της επιχειρήσεως. Με παρακάλεσε να βρω δυο Γερμανικές Στρατιωτικές στολές τις οποίες θα χρησιμοποιούσεν στην απαγωγή. Ετοιμάσθηκε για αναχώρησι με τον Ηλία Αθανασάκη για του Σηφογιάννη τη μάνδρα, πάνω από το χωριό Κασταμονίτσα, όπου παρέμενε ο Λοχαγός Μος με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδος.
Είχα συνομιλήσει με τον Ηλία Αθανασάκη για τον τόπον της απαγωγής και το σχέδιο που είχαμε κάμει με τον Paddy. Του είπα ότι με την επιστροφήν του από του Σηφογιάννη τη μάντρα θα επισκεφθούμε μαζί το μέρος όπου σχεδιάζαμε με τον Paddy την απαγωγή.
Μετά αναχώρησαν ο Paddy και ο Ηλίας Αθανασάκης προς του Σηφογιάννη τη Μάνδρα, όπου συναντήθηκαν με την υπόλοιπη ομάδα. Έφθασαν εκεί το απόγευμα της 19 Απριλίου, ημέρα του Πάσχα. Συναντήθηκαν με τον Μος και την υπόλοιπη ομάδα. Εκεί στου Σηφογιάννη τη Μάνδρα είχαν ετοιμάσει το αρνί της σούβλας, άφθονο κρασί και ότι άλλο ήθελαν για τον εορτασμό της Αναστάσεως. Ήλθαν όλοι σε ενθουσιασμό και κέφι και αφού ήπιαν αρκετό κρασί και έφαγαν το σουβλιστό αρνί, άρχισαν οι μαντινάδες και τα παλιά τραγούδια. Δεν έλειψαν οι πυροβολισμοί για τον εορτασμό της Αναστάσεως. Μάλιστα όπως έμαθα αργότερα χόρεψαν αρκετά κρητικούς χορούς και το γλέντι πέρασε τα μεσάνυχτα με τον καλύτερο τρόπο. Στην παρέα αυτή είχαν περάσει και δύο Ρώσσοι, ο Ιβάν και ο Βασίλης. Είχαν δραπετεύσει από το αεροδρόμιο Καστελλίου όπου υπήρχαν περί τους 80 Ρώσσους αιχμαλώτους. Οι δραπέτες αυτοί Ρώσσοι συμμετείχαν στη διασκέδασι αυτή και τραγούδισαν τα περίφημα παλαιά Ρωσσικά τραγούδια. Ο Μπιλ Μος μιλούσε ρωσσικά. Η μητέρα του ήτο πριγκίπισα Ρωσίδα και η παιδική του γλώσσα ήτο Ρωσική. Αυτός ανέπτυξε μαζύ τους στενές σχέσεις και είχε αποφασίσει να τους χρησιμοποιήση αργότερα για την φυγάδευσιν των υπολοίπων Ρώσσων αιχμαλώτων από το αεροδρόμιο Καστελλίου.
Οι μόνοι που γνωρίζαμε τον σκοπόν της αποστολής αυτής, δηλαδή την απαγωγήν του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε ήσαν οι Άγγλοι Paddy και Moss και εγώ. Εκεί στου Σηφογιάννη την μάντρα την ημέρα αυτή απεκάλυψαν τον σκοπόν της αποστολής των στους Μανώλη Πατεράκη και Γιώργο Τυράκη οι οποίοι το απεδέχθησαν με μεγάλο ενθουσιασμό.
Μετά την αναχώρησιν του Paddy από το μετόχι του Ζωγραφιστού, ανεχώρησα δια την έδραν της οργανώσεώς μας στο Ηράκλειο. Έπρεπε να βρω τις δύο Γερμανικές Στρατιωτικές στολές που θα φορούσαν ο Paddy και ο Mos το βράδυ της απαγωγής του Στρατηγού Κράιπε. Δεν υπήρξε για μένα δυσκολία. Εκάλεσα τον συνεργάτη μου Δημήτρη Μπαλαχούτη από τους Αμπελοκήπους, συνοικισμός αυτός Τούρκικος παλαιά τώρα εκατοικείτο από Μικρασιάτες πρόσφυγες. Ήτο επί της αμαξιτής οδού Κνωσσού Ηρακλείου περίπου χίλια πεντακόσια μέτρα. Ο Δημήτρης Μπαλαχούτης μου έφερε σε δύο μέρες περίπου δύο παλαιές στολές Γερμανών αλλά σε καλή κατάστασι και επίσης δύο μεταλικά διακριτικά της Γερμανικής αστυνομίας που έθεταν στο λαιμό. Επίσης φρόντισα δια αγορά τροφίμων, κυρίως υλικά και σοκολάτες δια την ομάδα της απαγωγής…
γ. Μιχάλης Παπαδάκης
Η απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε πραγματοποιήθηκε το βράδυ της 26ης Απριλίου 1944. Οι άντρες που έλαβαν μέρος, μετά την απαγωγή του Στρατηγού, χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Η πρώτη ομάδα με τους Πάτρικ Λη Φέρμορ, Μος, Τυράκη, Πατεράκη, Σαβιολάκη και τον Στρατηγό Κράιπε επιβιβάστηκε στο αυτοκίνητο του Στρατηγού διασχίζοντας την πόλη του Ηρακλείου με προορισμό τα Ανώγεια και τον Ψηλορείτη.
Η δεύτερη ομάδα με τους Ζωϊδάκη, Χναράκη, Κόμη, Παπαλεωνίδα, Τζατζά, Ζωγραφιστό και τον οδηγό του Στρατηγού Αλφέδρο Φένσκε κατευθυνόταν πεζοπορώντας προς τα χωριά Σύλαμο, Άγιο Βλάσση, Άγιο Σύλλα με τελικό προορισμό τον Ψηλορείτη.
Η τρίτη ομάδα από τους Μιχάλη Ακουμιανάκη και Ηλία Αθανασάκη τράβηξαν προς την Κνωσό. Θα παρέμεναν στο Ηράκλειο για να διερευνήσουν και να καταγράψουν τις διαθέσεις των κατακτητών την επόμενη μέρα της απαγωγής. Ο ίδιος ο Μιχάλης Ακουμιανάκης, στα ανέκδοτα απομνημονεύματά του, περιγράφει ποιος ήταν ο πρώτος άνθρωπος που συνάντησαν μετά την απαγωγή. Τον άνθρωπο αυτόν τον συνάντησαν με τον Ηλία Αθανασάκη λίγο πριν την Κνωσό στο «Μετόχι του Κωστάκη» και ήταν ο Μιχάλης Παπαδάκης του Εμμανουήλ.
…ο Ηλίας Αθανασάκης και εγώ τραβήξαμε το μονοπάτι προς τον κάμπο της Αγίας Ειρήνης και βαδίζαμε προς τον αμαξιτό δρόμο. Ήτο περίπου η ώρα μία μετά τα μεσάνυχτα, υπήρχε μεγάλη ησυχία και δεν συναντήσαμε ούτε ένα αμάξι. Φθάσαμε στο Μετόχι του Κωστάκη. Εκεί εκατοικούσε ένας στενός μου φίλος. Ο Μιχάλης Παπαδάκης. Τον ξυπνήσαμε και με ευχαρίστηση μας προσέφερε ρακί με ξηρούς καρπούς και παξιμάδι. Πεινούσαμε πολύ, αλλά και αυτό ήτο αρκετό να μας περιορίση την πείνα. Φύγαμε από εκεί και ακολουθήσαμε την κοίτην του ποταμού από εκεί για να αποφύγωμε τον κίνδυνον από τους Γερμανούς. Ήτο ώρα απαγορεύσεως της κυκλοφορίας. Βγήκαμε ξημερώματα, ακολουθώντας την κοίτην του ποταμού στον συνοικισμό Πόρου. Ήτο η ώρα επτά πρωινή. Η κυκλοφορία άρχιζε και εμείς ακολουθώντας τον δρόμον προς την πόλιν του Ηρακλείου. Υπήρχε σημαντική κίνησις Γερμανικών τροχοφόρων στον δρόμον αυτόν. Φθάσαμε στο σπήτι της υπηρεσίας περίπου στις οκτώ το πρωί πολύ κουρασμένοι και άυπνοι. Πλυθήκαμε και ετοίμασα τσάι για να ανακουφισθούμε από την φοβερήν ταλαιπωρίαν…
Αν θέλετε ονόματα
τα γράφω ένα ένα
κι οι δεκατρείς’ταν ήρωες
σαν του Εικοσιένα
Ήταν Λη Φέρμορ, Στάνλεϋ Μος
Τυράκης Πατεράκης
ο Καπετάν Ζωγραφιστός
και ο Αθανασάκης.
Ακόμα είν’Ακουμιανός
Κόμης, Τζατζάς Χναράκης,
Παπαλεωνίδας, Σαβιολής
κι Αντώνης Ζωιδάκης
(ποίημα του Μανόλη Μαρκάκη-25 Μαρτίου 1983)
http://www.patris.gr/articles/109131/
ΠΗΓΗ:
Εφημερίδα "ΠΑΤΡΙΣ"
Ηρακλείου Κρήτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου