Από τους «τατάρηδες» στον ταχυδρόμο της γειτονιάς!

Από τους «τατάρηδες» στον ταχυδρόμο της γειτονιάς!

Σαν σήμερα ο τότε Κυβερνήτης της Ελλάδος Ιωάννης Καποδίστριας υπέγραψε ψήφισμα το ΙΖ΄, στον Πόρο, "περί συστάσεως τακτικής ταχυδρομικής συγκοινωνίας" 

Ήταν  24 Σεπτεμβρίου του 1828 όταν ο τότε  Κυβερνήτης της Ελλάδος Ιωάννης Καποδίστριας υπέγραψε  ψήφισμα το ΙΖ΄, στον Πόρο,  "περί συστάσεως τακτικής ταχυδρομικής συγκοινωνίας"  ιδρύοντας το "Γενικόν Ταχυδρομείον ". Σκοπός ήταν η μεταφορά της επίσημης και ιδιωτικής αλληλογραφίας. Με το ίδιο ψήφισμα συστήνονται τα πέντε πρώτα κεντρικά ταχυδρομεία «εις Άργος, εις Τριπολιτσάν, εις Επίδαυρον, εις Αίγιναν και εις Σύραν». 

Η νέα αυτή υπηρεσία στα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της εξυπηρετούσε μόνον τις κρατικές ανάγκες. Λένε πως στην Αθήνα ο ταχυδρόμος ερχόμενος από το Ναύπλιο, την τότε πρωτεύουσα, "ανήρχετο επί βαρελίου, αναγιγνώσκων εις επήκοον των συγκεντρωμένων κατοίκων τας επί των επιστολών διευθύνσεις. Εν περιπτώσει καθ ην δεν εμφανίζοντο οι αποδέκται, αι επιστολαί εκαίοντο επιτόπου." Η γεωγραφική ιδιομορφία και ποικιλία της χώρας, και η παντελής έλλειψη συγκοινωνιακής υποδομής κάνει το ταχυδρομικό έργο ιδιαίτερα δύσκολο. Η οργάνωση μιας τέτοιας υπηρεσίας αυτής σε μια χώρα, όπου οι επικοινωνίες ήταν ακόμα πολύ δύσκολες, συνάντησε μεγάλα εμπόδια, όμως σημείωσε σημαντική πρόοδο λόγω της ενέργειας και της ευφυΐας της ελληνικής διοίκησης. Ο Γενικός Διευθυντής των Ταχυδρομείων, πρώην αγωνιστής της επαναστάσεων, Θεόδωρος Λεονάρδος, παρουσίασε την ιστορία των ελληνικών ταχυδρομείων, που δημοσιεύθηκε το 1862, υπό τον τίτλο Γενικός Λογαριασμός του Οργανισμού Ταχυδρομείων στην Ελλάδα.Στα 1834 σε συμφωνία με τον Γάλλο τραπεζίτη Φεράλδη εξασφαλίζεται η εξυπηρέτηση του ταχυδρομείου προς και από τα νησιά, ενώ το 1836 τοποθετούνται οι πρώτες άμαξες για τη μεταφορά αλληλογραφίας Αθήνα-Πειραιά.

Τι υπήρχε όμως πριν από την σύσταση του « Γενικού Ταχυδρομείου» στην Ελλάδα;

Την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το ταχυδρομικό σύστημα «μενζίλι», χρησιμοποιεί έφιππους ταχυδρόμους «τατάρηδες», οι οποίοι ανήκουν σε ξεχωριστό προνομιούχο τάγμα με ιδιαίτερο κώδικα ενδυμασίας, εναλλάσσονται στους σταθμούς «μενζίλ χανέδες» και μεταφέρουν τις διαταγές και τα φιρμάνια στις επαρχιακές υπηρεσίες Παράλληλα, υπάρχει έκτακτο ταχυδρομείο με πεζούς «οι πεζόδρομοι», για την εξυπηρέτηση των ιδιωτών. Ενώ οι πρώτοι είναι μισθωτοί, οι δεύτεροι παίρνουν ένα «ποδοκόπι» ή «αγιακτερί» από τα χωριά, τα οποία είναι υποχρεωμένα να τους δώσουν επίσης στέγη και τροφή (κονάκι), γεγονός που προκαλεί έντονη δυσαρέσκεια.

Στην Επανάσταση του 1821, οι ανάγκες του αγώνα καθιστούν επιτακτική την οργάνωση ταχυδρομικής υπηρεσίας. Χρησιμοποιείται το πλαίσιο της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Εκτακτοι πεζοί ή έφιπποι ταχυδρόμοι (οι «γραμματοφόροι» ή «πεζόδρομοι» της Διοίκησης, οι «πεζοί», οι «σουρτζήδες») κάτω από τις τοπικές αρχές, έχουν ως επάγγελμα ή προσωρινή ενασχόληση τη μεταφορά της αλληλογραφίας. Τις δαπάνες της μεταβίβασης κυβερνητικών διαταγών επωμίζονται και πάλι οι χωρικοί, ενώ οι αποστάσεις είναι μεγάλες και δύσκολες. Υπάρχουν τοπικά ταχυδρομεία, τα οποία διοικούν πρόκριτοι και επιχειρηματίες, ενώ συχνό φαινόμενο είναι η παραβίαση του απορρήτου της αλληλογραφίας και η μεγάλη αργοπορία στην παράδοση των επιστολών.

Η πρώτη ενέργεια για την οργάνωση των επικοινωνιών γίνεται από το Δημήτριο Υψηλάντη τον Ιούλιο του 1821. Ερχόμενος ως πληρεξούσιος του αδελφού του Αλέξανδρου, «Γενικού Επιτρόπου της Αρχής» της Φιλικής Εταιρείας, υποβάλλει στους προκρίτους της Πελοποννήσου ένα σχέδιο που προβλέπει την οργάνωση ταχυδρομικής εξυπηρέτησης. Το σχέδιο μένει στα χαρτιά.

Το Φεβρουάριο του 1822 ο Δημήτριος Υψηλάντης επιδιώκει τη σύσταση «δημοσίων ιπποστασίων και σταθμών», των «μενζίλχαδένων» δηλαδή της Τουρκοκρατίας. Στα τέλη του ίδιου μήνα η Πελοποννησιακή Γερουσία καλείται επισήμως να αποκτήσει 25 άλογα και ο Άρειος Πάγος 15 για την αποστολή ειδήσεων και διαταγών από τη Διοίκηση.

Ο Ιωάννης Κωλέττης, Μινίστρος (Υπουργός) των Εξωτερικών είναι ο άνθρωπος που σχεδόν επιτυγχάνει την οργάνωση ικανοποιητικής Κυβερνητικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας, αξιοποιώντας την εμπειρία που έχει αποκτήσει από την προϋπηρεσία του σε θέματα οργάνωσης στην Αυλή του Αλή Πασά στα Γιάννενα. Οι ταχυδρόμοι του Κωλέττη είναι συνήθως έκτακτοι υπάλληλοι, επιλεγμένοι από τις εκάστοτε τοπικές αρχές.

Μη αρκούμενος στους «Εκτάκτους Πεζούς της Διοικήσεως» ο Κολοκοτρώνης με την ιδιότητα του Αρχηγού των Στρατευμάτων της Πελοποννήσου είναι από τους πρώτους που εισηγούνται την οργάνωση τακτικών ταχυδρομείων. Με επιστολή του προς το «Μινιστέριον των Εσωτερικών», επισημαίνει την ανάγκη «να μετακομίζονται γρήγορα οι διάφορες ειδήσεις, όσες μάλιστα εξαρτώνται από ουσιώδεις περιστάσεις και υποθέσεις πατριωτικές, των οποίων το κρίσιμο δεν χρειάζεται αναβολή». Ζητά δηλαδή τη συστηματοποίηση της διεξαγωγής της ταχυδρομικής υπηρεσίας βάσει της οργάνωσης των «μενζιλίων» που χρησιμοποιούν και οι τουρκικές αρχές όπως ο Κωλέττης.

Η εισήγηση του Γέρου του Μοριά εγκρίνεται αμέσως και συστήνεται ταχυδρομείο, η οργάνωση του οποίου ανατίθεται στον Αθανάσιο Καρδαρά από το χωριό Ζυγοβίτσι της Γορτυνίας που συνεχίζει να υπηρετεί ως Ταχυδρομικός εργολάβος στο Ταχυδρομείο στα χρόνια μετά την απελευθέρωση, όπως προκύπτει από το υπ’ αριθμ. 1616 έγγραφο της Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος προς το Μινιστέριον των Εσωτερικών : «Εγνώσθησαν τα διαλαμβανόμενα εν τη αναφορά από γ’ Ιουνίου υπ’ αριθμ. 594 και εγκρίνεται το προβαλλόμενο σχέδιον περί συστάσεως μενζιλίου, μετά της διαφοράς ταύτης, ότι το μενζίλιον πρέπει να συσταθεί όπου ευρίσκεται η Διοίκησις. Ο Μίνιστρος των Εσωτερικών να ενεργήση αυτό τούτον, διδών και αποχρώσαν την απόκρισιν προς τον Στρατηγόν Κολοκοτρώνη».

Τα έγγραφα πιστοποιούν ότι το 1823 λειτουργεί όντως ένα τακτικό έφιππο ταχυδρομείο, διοικούμενο από τον Αθανάσιο Καρδαρά, που συμβάλλει έτσι στην οργάνωση μιας στοιχειωδώς υπάρχουσας υπηρεσίας. Αρχικά συστήνονται Ταχυδρομικά Γραφεία στην Τρίπολη, το Αργος και την Επίδαυρο και αργότερα σε άλλες πόλεις.

Προσπάθειες για την σύσταση αποτελεσματικών ταχυδρομείων έγιναν και από τον συνταγματάρχη Στάνχοουπ αλλά και από τον φιλέλληνα Συνταγματάρχη Φαβιέρο.

Μεχρι την επίσημη σύσταση τους από τον Ιωάννη Καποδίστρια στις 24 Σεπτεμβρίου του 1828.

Και φτάνουμε πια στα 1836…

Τα ταχυδρομικά τέλη για τις επιστολές καθορίζονται ανάλογα με το βάρος και την απόσταση με το διάταγμα της 29ης Νοεμβρίου 1836, ενώ γίνονται ενιαία για όλη την επικράτεια αρκετά αργότερα, με νόμο του 1860. Το βάρος της απλής επιστολής που είχε οριστεί σε 7,5 γραμμάρια το 1855, ορίζεται εκ νέου στα  15 γραμμάρια το 1860.

Το 1855 θεσπίζεται νόμος για το σύστημα γραμματοσήμανσης μέσω των γραμματοσήμων, ο οποίος τροποποιήθηκε από το Κοινοβούλιο στις αρχές του 1860 και μπήκε σε λειτουργία την 1η Οκτωβρίου 1861. Το ελληνικό γραμματόσημο είναι ένα από τα πιο όμορφα γραμματόσημα, σε ορθογώνιο σχήμα 23 Χ 18,5 χιλιοστά. Σχεδιάστηκε και χαράχτηκε από τον Albert Barre. Τυπώθηκε με χρώμα σε έγχρωμο χαρτί. Δεν ήταν διάτρητο και το σχέδιό του ήταν απλό και κομψό. Η κεφαλή του Ερμή, σε δεξί προφίλ, μέσα σε ένα στρογγυλό πλαίσιο.

Η πληρωμή των ταχυδρομικών τελών ήταν υποχρεωτική για τις επιστολές και τα έντυπα που αποστέλλονταν στην Ελλάδα. Το 1861, υπήρχαν 92 ταχυδρομικά γραφεία στην κυρίως χώρα και 11 στο εξωτερικό: 7 στην Τουρκία, 3 στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και 1 στην Αίγυπτο.

Το 1869 ψηφίστηκε νόμος περί γραμματοσήμου, ο οποίος εφαρμόστηκε από τον Οκτώβριο του επόμενου έτους. Κυκλοφόρησε τότε η πρώτη σειρά γραμματοσήμων με το φτερωτό κεφάλι του Ερμή, συνολικά επτά γραμματόσημα του ενός, δύο, πέντε, δέκα, είκοσι, σαράντα και ογδόντα λεπτών. Για μία επιστολή εσωτερικού απαιτούνταν ταχυδρομικά τέλη 20 λεπτά, για μία εξωτερικού 140 λεπτά.

Ακόμα το 1869 τα ελληνικά ταχυδρομεία επιβιβάζονται στο τρένο, ενώ το 1874, πάντα πρωτοπόρα, βρίσκονται παρόντα στην Ίδρυση της Παγκόσμιας Ταχυδρομικής Ένωσης στη Βέρνη.

Το 1892 το τηλέφωνο προστίθεται στις αρμοδιότητες των ταχυδρομείων και δημιουργούνται τα 3Τ.

Το 1896 γίνονται οι πρώτοι διεθνείς Ολυμπιακοί αγώνες στην Αθήνα. Τα ελληνικά ταχυδρομεία προχωρούν σε δύο διεθνείς πρωτοπορίες.

Εκδίδουν την- πρώτη παγκοσμίως -σειρά αναμνηστικών γραμματοσήμων με αθλητικό θέμα Διαθέτουν μέρος των εσόδων από την πώληση αυτών των γραμματοσήμων, για να ενισχύσουν οικονομικά την Ολυμπιακή επιτροπή. Με αυτή την ενέργειά τους, τα ελληνικά ταχυδρομεία γίνονται οι πρώτοι επίσημοι χορηγοί των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.

Το 1909 εγκαινιάζεται η αγροτική ταχυδρομική υπηρεσία. Επί δεκαετίες ο αγροτικός διανομέας αποτελεί το μοναδικό μέσο επικοινωνίας της ελληνικής υπαίθρου με τον υπόλοιπο κόσμο.

1926 :Η Ιταλική εταιρία "Αεροεσπρέσσο" απογειώνει για πρώτη φορά τα ελληνικά ταχυδρομεία.

Κατά τη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων, τα ταχυδρομεία ήταν πάντοτε παρόντα, εξασφαλίζοντας, επιτρέποντας την επικοινωνία με το μέτωπο.  Το 1940 εν όψει του Ελληνοιταλικού πολέμου, οργανώνεται η "εν εκστρατεία ταχυδρομική υπηρεσία".

Το 1949 με την ίδρυση του ΟΤΕ χωρίζονται τα τρία Τ, και τα ταχυδρομεία αναλαμβάνουν αμιγώς ταχυδρομικές υπηρεσίες. Από το 1970 τα "Ελληνικά ταχυδρομεία" λειτουργούν σαν Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού δικαίου.Το 1983 ο ΕΛΤΑ κοινωνικοποιείται. Εισάγεται ο ταχυδρομικός κώδικας και αρχίζει η προσπάθεια καθολικού εκσυγχρονισμού της εταιρίας.Με νόμο του 1996 καθορίζεται ο τρόπος λειτουργίας των ΔΕΚΟ και το 1998 καθορίζεται ο ρόλος του ΕΛΤΑ σαν φορέα παροχής Καθολικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας.

ΠΗΓΕΣ:
Wikipedia.gr
cityofnafplio.com
Τα Πρώτα Ταχυδρομεία Α’ 1821-1827 Γιάννη Βλαχογιάννη
Argolikivivliothiki.gr
http://www.cretalive.gr/history/view/apo-tous-tatarhdes-ston-tachudromo-ths-geitonias/193513