Τάγκο, η ψυχή της Αργεντινής

Τάγκο, η ψυχή της  Αργεντινής

της ΖΕΡΜΑΙΝ ΜΑΜΑΛΑΚΗ

Πρέπει να σεργιανίζεις στα δρομάκια του Καμινίτο, την παλιά γραφική συνοικία με τα σπιτάκια βαμμένα κόκκινα, κίτρινα, πράσινα, κοντά στα λιμνάζοντα νερά του πίσω βραχίωνος του λιμανιού του Μπουένος "Αϊρες. Κα εκεί να μπεις στο μικρό παραδοσιακό καφενείο. Οι τοίχοι είναι σκεπασμένοι με τις φωτογραφίες του μεγάλου τραγουδιστή Κάρλο Καρντέλ πού στάθηκε ό πρώτος ερμηνευτής, ο πρεσβευτής αυτού του χορού πού έμελλε να εκφράσει την ψυχή της "Αργεντινής.

Εδώ γεννήθηκε το Τάγκο!

Σ' αυτό το αυθεντικό σκηνικό όπου αντηχούν ζωντανοί ρυθμοί με την πλούσια φωνή του τότε διάσημου τενόρου, βγαίνει αντάμα ο λόγος του μεγάλου ποιητή Ρικάρντο Γκουϊράλντες (1886 - 1927) ό πρώτος πού αφιέρωσε εντυπωσιακό ποίημα στο τάγκο καί πού διατήρησε στον στίχο του τον ρωμαλέο ρυθμό τού χορού:

«Τάγκο λυπημένο κι αυστηρό

Τάγκο απειλητικό

Τάγκο με κάθε νότα

πού πέφτει βαρειά

λες με περιφρόνηση.

Κάτω απ' το χέρι

πού δείχνει έτοιμο

πιότερο άπ' τη λαβή να πιάσει μαχαίρι.

Τάγκο τραγικό

πού παίζει μελωδία

μ' ένα θέμα πάλης.

Αργόσυρτος ρυθμός

Αρμονία πλεγμένη με αντίστιξη εχθρική

 πού βάζει μες στο νου

ζάλες αρρενωπής έκστασης.

……………………..

Λεκές κόκκινος

πού θα πήξει

σε μαύρο...

Τάγκο  μοιραίο, περήφανο και βίαιο

Τάγκο λυπημένο κι αυστηρό

Τάγκο απειλητικό

Χορός από έρωτα και θάνατο».,

Αρχικά, χορός των ανθρώπων τού λιμανιού, Όπως το χαρακτήριζε περιφρονητικά ο πρεσβευτής της Αργεντινής στο Παρίσι: «Χορός κακοφήμων κύκλων από τα καπηλειά της κατώτερης στάθμης»,

Αυτή η λαϊκή έκφραση πού έμελλε να κατακτήσει τον κόσμο, έβγαινε αυθόρμητα από τα βιώματα ενός λαού με λατινική, ισπανική κατά το πλείστον ρίζα, πού πέρασε από τις δοκιμασίες τού ξερριζωμού και της πάλης για επιβίωση σε μια νέα ήπειρο.

«Το Μπουένος "Αϊρες είναι, γράφει ό Ίγνάτζιο Ανζοάτεγκι, ο Βορράς και ο Νότος, είναι ένα μοναδικό, μα και πολλαπλό. Εκτείνεται από την πάμπα ως την όχθη τού ποταμού, ανάμεσα στην προσμονή και την ελπίδα».

Και μέσα στο φυλετικό κράμα πού σφύζει σε κάθε λιμάνι της ελπίδας, φθάνουν ακόμα κι' από την μακρινή ερημιά της πάμπας οι αντίλαλοι απ' τον πόνο, τη μιζέρια, τον αγώνα και την πίστη. Για να μπαίνεις βαθύτερα στην αργεντίνικη ψυχή, να επισκεφθείς και την πάμπα, την απέραντη πεδιάδα όπου ά άνθρωπος, ο γκάουτσο, ο κάου μπόι, μόνος ανάμεσα στην γη και τον ουρανό, τραγουδάει να νανουρίσει τη μοναξιά και την θλίψη του, Γράφει ό υπέροχος ποιητής Χοσέ Πετρόνι;

«Θάθελα νάχα ζήσει…

μέσα στή μεγάλη μητρική μέρα

μόνο για να σε γνωρίσω Γκάουτσο

πού τραγουδούσες με όλο σου το αίμα

με όλα τα πουλιά ελεύθερα μέσα στο στόμα

όπως κιόλας δεν τραγούδησε κανένας, κανένας στον κόσμο...

Γκάουτσο! Πού βρίσκεσαι σ' όλα τα μέρη

μέσα ατή γη, μέσα ατα δέντρα

μέσα σε κάθε πατημασιά των αλόγων

μέσα σε κάθε φτερό αρπαχτικού πουλιού

Γκάουτσο του Σταυρού του Νότου στη μεγάλη Πάμπα!»

Πονεμένη και κλασσική πια εποποιία του Γκάουτσο έγραψε ο Χερνάντεζ στο «Μάρτιν Φιέρρο». Εδώ πρωτεύει το ιδανικό ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ένας ηρωισμός γεμάτος χριστιανικής ταπεινοφροσύνης και τρυφερότητας:

«Είμαι ένας δυστυχισμένος Γκάουτσο,

Ή ζωή μου είναι αλυσίδα από δυστυχίες

κάθε ψυχή πού υποφέρει

Θέλει να τραγουδήσει τον πόνο της,..

Θέλω να πεθάνω τραγουδώντας

Να τραγουδώ φθάνοντας

Στα πόδια του πατέρα μας, Θεού».

Φανερά εδώ, με το τραγούδι η λατινική ιδιοσυγκρασία λυτρώνεται από τον πόνο. Και στην μεγαλύτερη δυστυχία στηρίζεται στη μουσική.

Στα τέλη του περασμένου αιώνα το Ταγκό έρχεται να δώσει φωνή στον πόνο, την ελπίδα, την ακατάβλητη ζωτικότητα ενός λαού πού παλεύει τις αντιξοότητες μ" ένα συγκλονιστικό ήχο πού συγγενεύει με την αρχαία τραγωδία. Με την μουσικότητα, την υποβλητική αρμονία, τον αισθησιασμό και το δραματικό στοιχείο πού δίνει έντονο τόνο στον ρυθμό του, τό Τάγκο γνωρίζει ανεπάντεχη επιτυχία, κι' έξω από τα σύνορα της Αργεντινής όπου θεωρείται πάντα σαν έκφραση του υποκόσμου. Γύρω στα 1914, γοητεύει την Ευρώπη, ιδιαίτερα το Παρίσι, κι' αυτό το «τερατούργημα» ξεσηκώνει θύελλα διαμαρτυρίας εκ μέρους των «αξιοπρεπών» ανθρώπων.

Ό γάλλος συγγραφέας Ζάν Ρισπέν αφιερώνει άρθρα στον τύπο για να υπερασπίσει θερμά αυτόν τον γοητευτικό χορό όπου δεν έβλεπε τίποτα το ανήθικο. Τον θεωρεί σαν αναβίωση της αρχαίας πλαστικής ομορφιάς με τις ωραίες στάσεις των αγαλμάτων πού εμπνέουν το πάθος, την θέρμη, τη ζωντάνια, τη χάρη και την κομψότητα. Υπογραμμίζει δε πώς το τάγκο υπήρχε κιόλας στους πολεμικούς χορούς των αρχαίων Θηβαίων!

Εξ άλλου, στο Κίγκ Θήατερ του Λονδίνου συγκεντρώθηκε πλήθος όπου διεκρίθηκαν προσωπικότητες της υψηλής αριστοκρατίας, μέλη του ανωτέρου κλήρου, συγγραφείς, επιχειρηματίες. Και με τη σοβαρότητα και το φλέγμα μιας υπεύθυνης γερουσίας πού θα ψήφιζε κάποιο ακανθώδες θέμα του κράτους, πραγματοποιήθηκε ψηφοφορία. Σ' ένα σύνολο 752 ψηφισάντων, οι 731 ενέκριναν την απόφαση πώς το Τάγκο είναι απόλυτα ηθικό.

Και προσθέτει ο Ζάν Ρισπέν, αν ο καρδινάλιος Αμέτ του Παρισιού το κατηγόρησε σαν άσεμνο, αισθησιακό κι' αντίθετο στην χριστιανική ευπρέπεια, πρέπει να υπογραμμίσουμε πώς ο  Άγιος Χρυσόστομος πού ήταν πολύ ανώτερος από τον καρδινάλιο Αμέτ, δεν καταδίκαζε πολύ πιο τολμηρούς χορούς της Μικράς 'Ασίας και της Ελλάδας.

Μα γιατί προκάλεσε τόσες αντιδράσεις;

Μέσα στην νοσταλγική του υφή, πυκνή με συναισθήματα και βιώματα όπως το έλεγε είκοσι χρόνια νωρίτερα ο Γκάουτσο του Μαρτίν Φιέρρο;

Δόξα μου το τραγούδι μου…

Η δυστυχία μου είναι ο καθρέφτης

όπου μπορεί ο καθένας να δει τον εαυτό του...

Το Τάγκο έφερε κάποια επαναστατική απελευθέρωση, κάποια νέα τομή στην ευαισθησία του κοινού, τις παραμονές του 20ού αιώνα.

Βγαλμένος από το πάθος μ' έντονη αισθησιακή αρμονία, είναι ο πιο ερωτικός χορός. Το Τάγκο φέρνει κοντά τον άντρα με τη γυναίκα, τους κλείνει σ' ένα δικό τους γίγνεσθαι, τους παρασύρει σ έναν ανεμοστρόβιλο παράφορης έξαρσης,

Ερωτικός στην επανάσταση του, βγάζει στην φόρα την καταπιεσμένη δίψα για μια υπερβατική ψυχική τρελή περιπέτεια. Όπως το χαρακτήρισε τόσο εύστοχα ό υπέροχος ηθοποιός Ραούλ Χούλια: «Το Ταγκό πλέκει μυστική σχέση ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα».

Το Τάγκο εγκαινιάζει ίσως μια νέα εποχή: Ξεγυμνώνει τον ανθρώπινο πόθο, τον προσφέρει, τον κραυγάζει με απροκάλυπτη αμεσότητα. Θα σοκάρει, θα συγκλονίσει, και τελικά θα κερδίσει την αγάπη του κοινού για πολλές γενιές.

Εκρηκτική εξομολόγηση, ο χορευτής αποκαλύπτεται ολότελα κι' ας είναι τεντωμένο το σχοινί κάτω απ' τα πόδια του, κι' ας είναι μπροστά του ή άβυσσος όπου ετοιμάζεται να πηδήξει, ας παραμονεύει πίσω απ την πλάτη του το μαχαίρι του Χάρου.

Τάγκο   μοιραίο, περήφανο καί βίαιο

Τάγκο απειλητικό

Χορός από έρωτα και Θάνατο»,

Συγκέρασμα από αντίθετες παρορμήσεις, σμιλευμένο με τούτη την ακατανίκητα γοητευτική μουσική παράδοση των λατίνων πού γνωρίζουν τόσο καλά να σμίγουν τις νότες με την βαθύτερη τρυφερότητα της ανθρώπινης καρδιάς.

ΖΕΡΜΑΙΝ ΜΑΜΑΛΑΚΗ

Μετάφραση ποιημάτων από την ίδια

"φιλολογική πρωτοχρονια 2000"