Λάικα, ένα αδεσποτάκι στα αστέρια

Ένα αδέσποτο στα αστέρια

Η σκυλίτσα Λάικα και η αληθινή ιστορία πίσω από το μύθο

Γράφει ο Γιώργος Φρατζεσκάκης

«Σαν σήμερα γεννήθηκε η Λάικα. Ψάξε το!» Το μήνυμα ήρθε στο κινητό μου από «άγνωστο αποστολέα» την περασμένη Παρασκευή. Το έψαξα. Δεν ήταν ακριβές. Η Λάικα, το μικρόσωμο σκυλί που εκτοξεύτηκε στο Διάστημα στις 3 Νοεμβρίου του 1957, για να δώσει το πολυπόθητο προβάδισμα στη Σοβιετική Ένωση, στον διαβόητο «αγώνα του Διαστήματος» ανάμεσα στο ανατολικό μπλοκ και τη Δύση, ήταν -φυσικά- αδέσποτη. Οι επιστήμονες του κοσμοναυτικού προγράμματος υπολόγιζαν ότι η ηλικία της ήταν περίπου τριών ετών, όταν την συμπεριέλαβαν στο πρότζεκτ «Σπούτνικ 2» μαζί με άλλα δύο σκυλιά. Και το αληθινό της όνομα ήταν Κουντριάβκα, που στα Ρωσικά σημαίνει «μικρή, χαριτωμένη σγουρομάλλα».

Την ιστορία της την ξέρουμε, λίγο-πολύ, όλοι. Για τους Σοβιετικούς, το διαστημικό πρόγραμμα ήταν η αιχμή του δόρατος στον Ψυχρό Πόλεμο με την Αμερική και τους συμμάχους της, και διακαής τους πόθος, από τη δεκαετία του '40 κιόλας, ήταν μια επανδρωμένη αποστολή πέρα από τη γήινη ατμόσφαιρα, στα όρια του ανοιχτού Διαστήματος. 

Προτού τολμήσουν όμως να βάλουν έναν κοσμοναύτη μέσα στην κλειστοφοβική κάψουλα της ρουκέτας τους, έπρεπε να εξακριβώσουν τις συνέπειες που έχει στα θηλαστικά η διαδικασία της εκτόξευσης, η έλλειψη βαρύτητας και η παραμονή στο Διάστημα.

Οι Αμερικανοί ήδη πειραματίζονταν με χιμπατζήδες. Μόνο και μόνο για να μην κατηγορηθούν για επιστημονικό μιμητισμό, οι Σοβιετικοί διάλεξαν τα σκυλιά. Το πρότζεκτ στέφθηκε με μερική, μόνο, επιτυχία. Λίγες ώρες μετά την εκτόξευση του Σπούτνικ 2, η Κουντριάβκα έπαψε να στέλνει σημάδια ζωής μέσω της τηλεμετρίας και ο θάνατος της επήλθε λόγω στρες και υπερθέρμανσης, όπως αποφάνθηκαν αργότερα οι επιστήμονες. Ωστόσο, το σοβιετικό κατεστημένο, ένθερμος οπαδός της προπαγάνδας, έστελνε «ανταποκρίσεις» στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για αρκετές μέρες αργότερα, διαβεβαιώνοντας το κοινό ότι «η Κουντριάβκα χαίρει άκρας υγείας και απολαμβάνει τη θέα από ψηλά...»

Έπρεπε να περάσουν χρόνια από την περεστρόικα και να έρθει το 2002, για να μάθει επιτέλους ο κόσμος την αλήθεια. Η πρώτη ζωντανή κοσμοναύτης έζησε μερικές στιγμές βασανιστικής αγωνίας προτού αφήσει την τελευταία της πνοή, με τον τρόπο που κάθε σκυλί θα απευχόταν: μόνη και τρομαγμένη.

Αυτό δεν θα το διαβάσετε σε κανένα ιστορικό βιβλίο. Θα διαβάσετε, αντίθετα, πως «η Λάικα προετοίμασε το δρόμο για το ένδοξο πρόγραμμα των επανδρωμένων πτήσεων στο Διάστημα και εφοδίασε την επιστήμη με πολύτιμες πληροφορίες για το πώς αντιδρούν οι ζωντανοί οργανισμοί στις αντίξοες συνθήκες της διαστημικής επιβίωσης». Θα δείτε ακόμα το μνημείο που έστησαν οι Ρώσοι προς τιμήν της στη Μόσχα, τον Απρίλιο του 2008. Το μνημείο απεικονίζει μια Λάικα (γιατί η Λάικα είναι μια ολόκληρη κατηγορία φυλών σκύλων στη Ρωσία - εξ ου και η παρεξήγηση) να στέκει υπερήφανη πάνω στον κώνο μιας διαστημικής ρουκέτας, ατενίζοντας το άπειρο. Παρεμπιπτόντως, Λάικα στα Ρωσικά σημαίνει «αυτός που ουρλιάζει». Απλώς, στο Διάστημα δεν υπάρχει κανένας άλλος για να ακούσει την κραυγή σου...

Από το περιοδικό ¨Κ¨¨

 

Λάικα, η πρωτοπόρος κοσμοναύτης

Η Λάικα  ήταν μία σκυλίτσα που χρησιμοποιήθηκε στο Σοβιετικό Διαστημικό Πρόγραμμα. Στις 3 Νοεμβρίου 1957, έγινε ο πρώτος ζωντανός οργανισμός που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη, επιβαίνοντας στον τεχνητό δορυφόρο Sputnik 2. Ήταν η πρωτοπόρος της Διαστημικής, αφού άνοιξε το δρόμο για ασφαλή ταξίδια άλλων σκύλων, αλλά και το δρόμο του πρώτου κοσμοναύτη, Γιούρι Γκαγκάριν.

Το σύντομο ταξίδι της Λάικα

(στα Ρώσικα Лайка, "Αυτή που γαβγίζει")

Πριν γίνει πειραματόζωο της Σοβιετικής Διαστημικής Υπηρεσίας, ήταν αδέσποτο στην Μόσχα. Η επιλογή ενός αδέσποτου ήταν σκόπιμη, ώστε να έχει συνηθίσει στο κρύο και την πείνα και να μπορεί να ανταπεξέλθει ευκολότερα τυχόν δυσμενείς καταστάσεις κατά την πτήση. Ήταν ημίαιμη, πιθανώς τριών ετών. Το όνομά της στην αρχή ήταν Kudryavka ("μικρή σγουρομάλλα" στα Ρώσικα) ενώ την φώναζαν και Zhuchka ("Ζουζούνι") και Limonchik ("Λεμόνι").

Πέρασε μία σχετική εκπαίδευση εξοικείωσης με περιορισμένους χώρους και με τους θόρυβους και την επιτάχυνση της εκτόξευσης και στις 3 Νοέμβριου 1957 (για να γιορταστεί η 40-ή επέτειος της Ρωσικής Επανάστασης) εκτοξεύτηκε με το Σπούτνικ 2.

Το Σπούτνικ 2 είχε σχεδιαστεί και κατασκευαστεί στα γρήγορα, σε μόλις 1 μήνα, καθώς ο Νικίτα Χρουστσόφ είχε δώσει ρητή εντολή να προλάβει να εκτοξευτεί ο δορυφόρος στην επέτειο της Ρωσικής Επανάστασης. Ως αποτέλεσμα, αντίθετα με τους μεταγενέστερους σοβιετικούς δορυφόρους, δεν είχε προλάβει να σχεδιαστεί και για ασφαλή επανείσοδο στην ατμόσφαιρα και έτσι η Λάικα ήταν καταδικασμένη απ' τη στιγμή που άρχισε το ταξίδι της.

Το σχέδιο ήταν να μείνει ζωντανή επί 10 μέρες σε τροχιά, τρεφόμενη με ένα τζελ που περιείχε θρεπτικά συστατικά, και ύστερα να της γίνει ευθανασία, με δηλητήριο που είχε τοποθετηθεί στο τζελ που θα κατανάλωνε την δέκατη ημέρα. Οι αισθητήρες που ήταν τοποθετημένοι πάνω της έδειξαν ότι επιβίωσε απ' την εκτόξευση, οι παλμοί της όμως έφτασαν τους τριπλάσιους από το κανονικό λόγω του φόβου και επανήλθαν μετά από πολλή ώρα.

Επειδή ακριβώς το Σπούτνικ 2 είχε κατασκευαστεί πολύ γρήγορα και πρόχειρα, προκειμένου να προλάβει την επέτειο της Επανάστασης, λίγο μετά την επιτυχή τοποθέτηση σε τροχιά γύρω από τη Γη παρουσιάστηκε μία βλάβη στο σύστημα θερμομόνωσης και εξαερισμού, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία στον χώρο που βρισκόταν η Λάικα να φτάσει ή ίσως και ξεπεράσει τους 40 βαθμούς Κελσίου. Καθώς ο οργανισμός των σκύλων δεν μπορεί να αντέξει τέτοια υπερθέρμανση, λόγω έλλειψης ιδρωτοποιών αδένων, η Λάικα πέθανε από έναν συνδυασμό θερμοπληξίας, καταπόνησης και ακραίου στρες, σε 5 έως 7 ώρες μετά την εκτόξευση, αφού είχε συμπληρώσει 4 τροχιές γύρω από τη Γη. Το Σπούτνικ 2 εξαερώθηκε κατά την επανείσοδό του στην ατμόσφαιρα στις 14 Απριλίου 1958, μετά από 2.570 τροχιές γύρω από τη Γη.

Εκτός από τον πρώτο ζωντανό οργανισμό σε τροχιά, έγινε έτσι και το πρώτο θύμα της εξερεύνησης του διαστήματος. Η πτήση της όμως απέδειξε ότι οι ζωντανοί οργανισμοί μπορούσαν να επιβιώσουν από μια εκτόξευση και από τις συνθήκες που επικρατούν σε τροχιά και έδωσε τα πρώτα στοιχεία για το πως συμπεριφέρονται τα έμβια όντα στο διάστημα. Παρόλα αυτά, ο τότε εκπαιδευτής της, Όλεγκ Γκαζένκο, το 1998 δήλωσε ότι «Όσο ο καιρός περνάει, μετανιώνω όλο και πιο πολύ γι' αυτό. Αυτά που μάθαμε από αυτή την αποστολή δεν ήταν τόσα ώστε να δικαιολογούν το θάνατο του σκυλιού».

Λαϊκή απήχηση

Το σύντομο ταξίδι της Λάικα, την έκανε ένα από τα πιο διάσημα σκυλιά του κόσμου. Απεικονίστηκε σε γραμματόσημα σε πολλές χώρες, και μάρκες από τσιγάρα και σοκολάτες είχαν το όνομά της. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχει γίνει και όνομα συγκροτημάτων και τραγουδιών. Τον Νοέμβριο του 1997, σαράντα χρόνια μετά την πτήση της Λάικα, ένα μνημείο πεσόντων αστροναυτών ανεγέρθηκε στην Αστρόπολη, το κέντρο εκπαίδευσης των Σοβιετικών αστροναυτών κοντά στην Μόσχα. Σε μία γωνιά του μνημείου υπάρχει και η εικόνα της Λάικα.

http://tgotn.blogspot.gr/2014/12/blog-post_15.html