Έδιναν
οι Αμερικανοί το Καστελλόριζο στην Τουρκία!
Πώς
αποτράπηκε αυτή η ιταμή παραχώρηση ελληνικού εδάφους
Γράφει ο Κωνσταντίνος
Τσάκαλος
Πτυχές του Σχεδίου Άτσεσον
έρχονται στο φως και από τα Αρχεία της CIA και επιβεβαιώνουν ότι η Ουάσινγκτον
θεωρούσε στρατηγικής σημασίας την επίλυση του Κυπριακού, ακόμη και με ένα είδος
διπλής ένωσης, όπου η Κύπρος θα ενωνόταν με την Ελλάδα, ενώ μια μεγάλης έκτασης
στρατιωτική βάση θα δινόταν στην Τουρκία.
Στο παζάρι αυτό είχε
εμπλακεί και το Καστελλόριζο. Η CIA είχε προχωρήσει σε αξιολόγηση της προσφοράς
αυτής, θεωρώντας ότι δεν θα ήταν δελεαστική για την Τουρκία, ενώ σε άλλο
έγγραφο αναφέρεται ότι η Τουρκία είχε δείξει ενδιαφέρον για το Καστελλόριζο,
αλλά μόνο στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συμφωνίας, που θα περιλάμβανε και άλλα
ανταλλάγματα. Δύο αποχαρακτηρισμένα απόρρητα έγγραφα της CIA, που δημοσιεύτηκαν
στην ιστοσελίδα του Μιχάλη Ιγνατίου, περιγράφουν αναλυτικά το παρασκήνιο γύρω
από το Καστελλόριζο, ενώ συγχρόνως παρουσιάζουν και την πλήρη εικόνα για την
πρόταση Άτσεσον.
«Σύνοψη
και Συμπέρασμα»
«Μια προσφορά του
Καστελλόριζου στην Τουρκία από την Ελλάδα δεν θα θεωρηθεί πολύ γενναιόδωρη. Το
νησί είναι γενικά άγονο, δεν έχει αξιοσημείωτη γεωργία ή βιομηχανία και έχει
έναν φθίνοντα πληθυσμό.
Διαθέτει ένα μικρό
προστατευμένο λιμάνι αλλά δεν είναι εξοπλισμένο με μονάδες επισκευής πλοίων η
χώρους αποθήκευσης. Το Καστελλόριζο δεν είναι κατάλληλο για αεροπορικές
εγκαταστάσεις».
«Ο Άτσεσον προσφέρει όχι
ένα ‘‘αμερικανικό σχέδιο’’ αλλά προκαταρκτικές προτάσεις.
Προβλέπει τη δημιουργία
τουρκικής βάσης στην Κύπρο, μεγάλο βαθμό τοπικής αυτοκυβέρνησης για την
τουρκική μειονότητα και διεθνή παρουσία για τη διασφάλιση της προστασίας των
μειονοτικών δικαιωμάτων. Η προτεινόμενη τουρκική βάση θα βρίσκεται στην Καρπασία.
Αυτή η βάση θα εξυπηρετεί
τόσο την τουρκική εθνική ασφάλεια και σε έκτακτη κατάσταση θα προσφέρει ασφαλή
περιοχή για την τουρκοκυπριακή μειονότητα. Ο Άτσεσον πρότεινε μια επιτροπή του
ΟΗΕ που θα εγκατασταθεί στο νησί και θα εγγυάται τον σεβασμό των δικαιωμάτων
της τουρκοκυπριακής μειονότητας
Οι Έλληνες και οι Τούρκοι
έδειξαν θέληση να διαπραγματευθούν στα περισσότερα θέματα αλλά ακόμη οι θέσεις
τους απέχουν πολύ.
–Οι Τούρκοι, ενώ επιμένουν
για κάτι που θα μοιάζει με πλήρη διχοτόμηση, έχουν δείξει ελαστικότητα στις
γραμμές συνόρων.
Επιμένουν πάντως για το
δικαίωμα της Τουρκίας για κυριαρχία σε ένα τμήμα της Κύπρου και ότι αυτή η
περιοχή πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες
κύρους και ασφάλειας της Τουρκίας. Για λόγους στρατιωτικών αναγκών, απαιτούν
κάθε πρόταση για τη βάση να περιλαμβάνει όλη την Καρπασία και μια σημαντική
λωρίδα γης κατά μήκος της βορειοανατολικής πτέρυγας του νησιού…
Οι Τούρκοι έδειξαν κάποιο
προκαταρκτικό ενδιαφέρον για την ελληνική προσφορά του μικρού νησιού του
Καστελλόριζου, ακριβώς έξω από τη νοτιοανατολική ακτή της Τουρκίας, αλλά μόνο
ως μέρος μιας συνολικότερης φόρμουλας.
Ο τούρκος στρατιωτικός που
συμμετέχει στις συνομιλίες, που αντανακλά τις απόψεις του τουρκικού Γενικού
Επιτελείου, επέμεινε ότι η Τουρκία θα πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα λιμάνι, με
προτίμηση την Κυρήνεια, και επίσης να έχει δικαιώματα και στην Αμμόχωστο. Οι
Έλληνες, σύμφωνα με το έγγραφο, απορρίπτουν την ιδέα της κυρίαρχης τουρκικής
βάσης και αντιπροτείνουν μια βάση έναντι μακροχρόνιας μίσθωσης…».
Και
άμεση ένωση…
Δύο ακόμη έγγραφα, τα
οποία είναι σε γνώση της εφημερίδας μας, αναφέρονται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη
στιγμή, όταν ο κίνδυνος πολέμου στην Κύπρο ήταν ακόμη ορατός και η Ουάσινγκτον
κατέβαλλε κάθε δυνατή προσπάθεια για την επίλυση του Κυπριακού ώστε να αποτραπεί
η διείσδυση της Σοβιετικής Ένωσης στο νησί και στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι
επαφές του Μακαρίου με τη Μόσχα και η αποστολή του υπουργού Εξωτερικών Σπύρου
Κυπριανού στη ρωσική πρωτεύουσα είχε προκαλέσει αναστάτωση στην Ουάσινγκτον.
Στην καθημερινή απόρρητη
ενημέρωση του προέδρου των ΗΠΑ από τη CIA, στις 22 Αυγούστου 1964,
περιλαμβάνονται ιδιαίτερα ενδιαφέροντα στοιχεία για τη στάση έναντι του Σχεδίου
Άτσεσον. Αναφέρεται συγκεκριμένα: «Ο Κωνσταντίνος και ο Παπανδρέου έδωσαν
προφορική έγκριση για την ‘‘άμεση Ένωση’’, με σημαντικής έκτασης βάση (σ.σ.:
στην Τουρκία) με μίσθωση. Ο έλληνας διαπραγματευτής στη Γενεύη είπε στον
Άτσεσον ότι ο Παπανδρέου ‘‘δεν έχει το σίδερο’’ για να φέρει εις πέρας το
σχέδιο, αλλά ο υπουργός Άμυνας το έχει.
Η αρχική τουρκική αντίδραση
στο σχέδιο παρουσιάσθηκε στον Άτσεσον στη Γενεύη από τον τούρκο διαπραγματευτή
και ήταν αρνητική. Οι προσπάθειες τώρα είναι προς την Άγκυρα για να κερδηθεί η
τουρκική αποδοχή. Οι Ελληνοκύπριοι παραμένουν ο αβέβαιος παράγοντας.
Ο έλληνας υπουργός Άμυνας
πήγε στη Λευκωσία την Πέμπτη δήθεν για να επιθεωρήσει την Ελληνική Δύναμη, αλλά
ο αληθινός σκοπός είναι να πουλήσει την ιδέα της ‘‘άμεσης Ένωσης’’ πιθανώς με
μια Διακήρυξη. Γύρισε τώρα στην Αθήνα. Ο Μακάριος παραμένει το πραγματικό εμπόδιο.
Το δίλημμα της Κύπρου είναι να θέσει μεγάλη πίεση στο τουρκικό καθεστώς…
Στην ενημέρωση του
προέδρου, την προηγούμενη ημέρα, για το διάστημα 19-21 Αυγούστου 1964
αναφέρεται ότι οι Τούρκοι επιθυμούν κυριαρχία επί της βάσης. Ενδιαφέρον έχει
ότι στην ίδια ενημέρωση αναφέρεται ότι ο Γρίβας θεωρούσε ότι η Ελλάδα δεν
μπορεί να απορρίψει την Ένωση αλλά θα είναι απρόθυμη για παραχωρήσεις προς την
Τουρκία…».
Σε ό,τι αφορά πάντως το
Καστελλόριζο, απόρρητα αμερικανικά τηλεγραφήματα, που έφυγαν και από την
αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας αλλά και από την αμερικανική πρεσβεία της
Γενεύης, όπου ήταν σε εξέλιξη οι συνομιλίες υπό τον Ν. Άτσεσον για το Κυπριακό,
τον Ιούλιο του 1964, αναφέρουν και αποκαλύπτουν ότι ο έλληνας διαπραγματευτής
Δημήτρης Νικολαρεΐζης είχε μεταφέρει τη βούληση του πρωθυπουργού Γεωργίου
Παπανδρέου για «παραχώρηση του Καστελλόριζου στην Τουρκία για να το
χρησιμοποιήσει ως στρατιωτική βάση για την προστασία των συμφερόντων της…».
Τελικά, ύστερα από
παλινωδίες και εσωτερικές ζυμώσεις, και ο Γεώργιος Παπανδρέου απέρριψε το
σχέδιο, καθώς δεν μπορούσε να ξεπεράσει το εμπόδιο που λεγόταν Μακάριος και
κυρίως την επιμονή της Τουρκίας για απόδοση, με καθεστώς κυριαρχίας, μιας
μεγάλης βάσης στο νησί.
Εκεί εστιαζόταν και η
ιστορική αναφορά που αποδίδεται στον Γεώργιο Παπανδρέου, «μας χαρίζουν μια
πολυκατοικία και μας ζητούν το ρετιρέ», για να υποστηρίξει την αρχική θέση του
για αποδοχή του Σχεδίου Άτσεσον…
Όμως ισχυρή αντίδραση είχε
εκφραστεί και από τον Ανδρέα Παπανδρέου, που τότε συμμετείχε στην κυβέρνηση και
είχε πάρει μέρος στην περίφημη σύσκεψη, παρουσία του Μακαρίου, του Γεωργίου
Παπανδρέου, του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Στέφανου Στεφανόπουλου, του ΥΠΕΞ
Σταύρου Κωστόπουλου, του κύπριου ΥΠΕΞ Σπύρου Κυπριανού και του πρέσβη Τζον
Σωσσίδη.
Στη σύσκεψη εκείνη,
σύμφωνα με τις διηγήσεις και του κ. Σωσσίδη, ασκήθηκε κριτική στον Μακάριο,
γιατί ενώ στις Συμφωνίες Λονδίνου – Ζυρίχης αποδέχθηκε την ύπαρξη και
βρετανικής βάσης και τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας, τώρα απορρίπτει την
ύπαρξη τουρκικής βάσης, που θα είχε ως αντάλλαγμα όμως την Ένωση με την Ελλάδα.
Αλλά σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι τώρα ο Μακάριος δεν
επιθυμούσε πλέον την Ένωση.
Η ριζοσπαστική θέση που
δημοσίως εξέπεμπε ο Μακάριος, που δεν απέρριπτε την Ένωση, αλλά απέρριπτε κάθε
παραχώρηση στην Τουρκία, ενέπνευσε τον Ανδρέα Παπανδρέου κυρίως όταν
αντιλήφθηκε τη δύναμη και επιρροή που προσέφερε στον Μακάριο η στάση αυτή και
στο εσωτερικό μέτωπο.
Έτσι και ο Ανδρέας
Παπανδρέου τάχθηκε εναντίον του Σχεδίου Άτσεσον, ενώ οι πληροφορίες της
εφημερίδας μας είναι ότι ο ρόλος που διαδραμάτισε ο Πέτρος Γαρουφαλιάς για την
προώθηση του Σχεδίου δεν ήταν άσχετος με τον ρόλο του στην ανατροπή της
κυβέρνησης Παπανδρέου και στην Αποστασία, που τελικά οδήγησε στην επιβολή της
δικτατορίας και σε μια περιπέτεια που κορυφώθηκε με την Κυπριακή Τραγωδία…
Το υποβρύχιο
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ και η πυραυλάκατος ΚΑΒΑΛΟΥΔΗΣ στη νήσο Μεγίστη, στο πλαίσιο
αποστολής τους.
Πριν
53 χρόνια έδιναν στους Τούρκους το ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ: Σήμερα θέλουν και άλλα νησιά
Γράφει ο Θεόδωρος Καρυώτης
Προσπαθώ μάταια από την
δεκαετία του 1980 να ενημερώσω τις ελληνικές κυβερνήσεις και τον ελληνικό λαό
για την αξία του Καστελόριζου. Ακόμα και, σήμερα, τα δελτία καιρού στις
ελληνικές τηλεοράσεις δεν περιλαμβάνουν το ακριτικό νησί, διότι κείται πολύ
ανατολικότερα από τους χάρτες που χρησιμοποιούν. Επίσης, κάποιοι αγνοούν και
βασικά στοιχεία της γεωγραφίας αναφέροντας ότι το Καστελόριζο είναι το
νοτιότερο μέρος της Ευρώπης. Η Κύπρος είναι το νοτιότερο μέρος της Ευρώπης και
το Καστελόριζο αποτελεί το ανατολικότερο μέρος της Ευρώπης.
Η Ελλάδα ασχολήθηκε για
πρώτη φορά με το Καστελόριζο, όταν πληροφορήθηκε το περίφημο Σχέδιο Άτσεσον του
1964. Στο αρχικό σχέδιο, η Κύπρος θα παρεχωρείτο ολόκληρη στην Ελλάδα εκτός της
Καρπασίας, όπου θα εγκαθίστατο μια στρατιωτική βάση της Τουρκίας παρόμοια με
τις Βρετανικές βάσεις στο νησί, χωρίς χρονικά περιθώρια. Επιπλέον το
Καστελόριζο θα παρεχωρείτο στην Τουρκία. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απέρριψε
αμέσως αυτό το σχέδιο. Ο Άτσεσον πρότεινε μια αλλαγή που προέβλεπε ότι η
Τουρκία θα διατηρούσε την Καρπασία μόνο για 50 χρόνια και η Τουρκία το
απέρριψε.
Ο καθηγητής Βαγγέλης
Κουφουδάκης, σε ένα άρθρο του σχετικά με το Σχέδιο Άτσεσον, είχε αναφέρει ότι
οι Αμερικανοί είχαν προτείνει αντί του Καστελόριζου να δοθούν στην Τουρκία τα
νησιά Χίος, Σύμη και Σάμος! Έχουν περάσει από τότε 53 χρόνια, αλλά φαίνεται ότι
οι Τούρκοι εξακολουθούν να εποφθαλμιούν τα νησιά μας. Έτσι δικαιώθηκα,
πρόσφατα, όταν έγραψα ότι ο Ερντογάν θέλει το Καστελόριζο, την Σάμο και την
Χίο. Κρίμα που δεν θέλει και την Σύμη, που του έδιναν επίσης οι Αμερικανοί το
1964.
Όπως έχω τονίσει, χρόνια
πριν, το Σχέδιο Άτσεσον ήταν προσεκτικά σχεδιασμένο. Όταν δει κανείς πόσο μικρό
είναι το Καστελόριζο, εύκολα θα αντιληφθεί ότι η Τουρκία δεν επιθυμούσε μια
τέτοια ανταλλαγή, αλλά ούτε και η Ελλάδα να παραδώσει ελληνικό έδαφος, όσο
μικρό και να ήταν αυτό. Αλλά ο Άτσεσον είχε άλλο πράγμα στο μυαλό του. Οι
Αμερικανοί, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, γνώριζαν την αξία των
υδρογονανθράκων και είχαν αρχίσει μυστικές έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο για
τον μεγάλο ορυκτό πλούτο της περιοχής. Τότε βέβαια υπήρχε μόνο η έννοια της
υφαλοκρηπίδας, αλλά οι Αμερικανοί γνώριζαν ότι και τα νησιά διαθέτουν
υφαλοκρηπίδα. Έτσι σήμερα ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ θα
ανήκε στην Τουρκία. Αξίζει τον κόπο να διαβάσετε αυτό το μνημόνιο του Λευκού
Οίκου της 8ης Σεπτεμβρίου 1964:
Τα πράγματα, πάντως, έχουν αγριέψει πρόσφατα.
Όπως έγραψε ο Μιχάλης Ιγνατίου: «Χωρίς αμφιβολία, η Τουρκία δημιουργεί πολεμική
ατμόσφαιρα στη Μεσόγειο. Βασικά, όπως πάντα, στοχεύει την Ελλάδα και την Κύπρο.
Τις τελευταίες ημέρες έχει περικυκλώσει το Καστελόριζο και την κυπριακή ΑΟΖ,
και χρησιμοποιεί πραγματικά πυρά στη διάρκεια των ασκήσεων των στρατιωτικών της
δυνάμεων. Πρόκειται μόνο για απειλές και προκλήσεις; Είναι οι ασκήσεις με
πραγματικά πυρά το πρελούδιο για μία κολασμένη συνέχεια, που θα κυριαρχηθεί από
την ακραία επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας; Ή βρισκόμαστε ενώπιον της
γνωστής τρικυμίας κρανίου του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν; Πιστεύω ότι
είναι ένα μείγμα όλων των παραπάνω, αλλά ουδείς φαίνεται να έχει πραγματική
πληροφόρηση για τη συνέχεια, ειδικά για το τι θα ακολουθήσει στην περιοχή του
Καστελόριζου και την κυπριακή ΑΟΖ.»
Το Καστελόριζο βρίσκεται
στο επίκεντρο των τουρκικών προκλήσεων, διότι κατέχει μια πλεονεκτική και
κομβική θέση στην Ανατολική Μεσόγειο. Βέβαια κάποιοι Έλληνες αναλυτές κάνουν
ένα σοβαρό λάθος όταν υποστηρίζουν: «Ο Ερντογάν κάνει ό,τι μπορεί για να
αποτρέψει τη δημιουργία ελληνικής αποκλειστικής ζώνης στην περιοχή, καθώς κάτι
τέτοιο θα του έκλεινε το δρόμο προς τη Μεσόγειο. Οι Τούρκοι αρνούνται να
συμφωνήσουν ότι το Καστελόριζο ανήκει στην ελληνική αποκλειστική οικονομική
ζώνη. Ο λόγος; Τo μικρό αυτό νησί θα αποτελούσε κλειδί για την ανακήρυξη της
ελληνικής ΑΟΖ.» Το Καστελόριζο δεν αποτελεί κλειδί για την ανακήρυξη της
ελληνικής ΑΟΖ. Κανένα τμήμα της Ελληνικής επικράτειας δεν αποτελεί κλειδί για
την ανακήρυξη της ΑΟΖ. Το Καστελόριζο αποτελεί κλειδί για την οριοθέτηση της
ΑΟΖ. Προξενεί εντύπωση ότι, μετά από τόσα χρόνια, συνεχίζεται η σύγχυση ανάμεσα
στις έννοιες ανακήρυξη και οριοθέτηση ΑΟΖ.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι η
οριοθέτηση ανάμεσα στην Ελλάδα και στη Κύπρο. Όταν θα γίνει η σωστή οριοθέτηση,
βάσει της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), ανάμεσα στα δύο
κράτη, που θα περιλαμβάνει τα δικαιώματα του συμπλέγματος του Καστελόριζου, η
Τουρκία θα αντιδράσει και θα ζητήσει την παρέμβαση του Δικαστηρίου της Χάγης
και όχι του Διεθνούς Δικαστηρίου του Δίκαιου της Θάλασσας που εδρεύει στο
Αμβούργο, αφού Τουρκία δεν είναι μέλος του UNCLOS. Η Τουρκία θα προσπαθήσει να
πείσει την Χάγη ότι το τριεθνές σημείο οριοθέτησης ανάμεσα σε Ελλάδα, Κύπρο και
Αίγυπτο παραβιάζει τους κανόνες του Δίκαιου της Θάλασσας και θα ζητήσει να έχει
θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο. Η Ελλάδα θα πρέπει να απορρίψει αυτή τη θέση
της Τουρκίας τονίζοντας ότι θα δεχτεί την παρέμβαση του Δικαστηρίου της Χάγης,
μόνο εάν η Τουρκία αποδεχτεί την οριοθέτηση ολόκληρης της θάλασσας των δύο
κρατών.
Τα
χωρικά ύδατα ανάμεσα στην Τουρκία και το Καστελόριζο
Η Τουρκία με επιθετικότητα
και ασύστολο θράσος συνεχίζει για πάνω από 40 χρόνια τώρα μια επιθετική και
επεκτατική πολιτική στο Αιγαίο, στην οποία τα τελευταία χρόνια έχει
συμπεριλάβει και το σύμπλεγμα του Καστελόριζου, προβάλλοντας συνεχώς αβάσιμες
διεκδικήσεις και παραβιάζοντας όλους τους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Αυτή την
χρονική περίοδο, αυτό που προέχει είναι η Ελλάδα να προχωρήσει τάχιστα στην
οριοθέτηση της ΑΟΖ της με την Αίγυπτο. Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου