Στέφανου Μισγίρη : Το "μουσοπόλο" σπίτι της Σαπφώς

Μουσείο Σπάρτης Σαπφώ (Ψηφιδωτό τέλη 3ου αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα)

ΤΟ ΜΟΥΣΟΠΟΛΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΣΑΠΦΩΣ

του Στέφανου Μισγίρη

Ο Πιττακός στη Μυτιλήνη είχε στερεώσει την κυριαρχία του σαν τύραννος κι είχε κατακτήσει την αγάπη του λαού του γενικά, έτσι, που να μη φοβάται τον κίνδυνο μιας νέας εξέγερσης. Τότε ακριβώς η γυναίκα του τον έπεισε να καλέσει τους εξόριστους και ο Πιττακός διάταξε την επιστροφή τους στη Λέσβο, ύστερα από μίαν εξορία, που δεν βάσταξε περισσότερο από πέντε χρόνια - το αργότερο δηλαδή ως τα 586, τότε που η Σαπφώ ήτανε εικοσιέξη χρόνων περίπου.

Έτσι, παίρνει και πάλι το δρόμο του γυρισμού και ξανάρχεται σώα και αβλαβής στο «μ ο υ σ ο π ό λ ο» σπίτι της, στη Μυτιλήνη, με την κόρη της και τα πλούτη της. Ήτανε φημισμένη κιόλας σαν ποιήτρια και σαν μια εξαιρετικής αξίας προσωπικότητα, μια πολύ πλούσια γυναίκα, αν υποθέσουμε πως η περιουσία του συζύγου της δεν χάθηκε γι’ αυτήν, πράγμα που φαίνεται πως έτσι είναι, σύμφωνα με τα κείμενα που μιλάνε για την πολυτελή της ζωή και για τους σκλάβους της.

Η Μυτιλήνη ξαναπόκτησε πάλι τη μεγάλη της κόρη, το πιο γλυκό της αηδόνι.

Στη Μυτιλήνη την εποχή εκείνη η αγωγή του γυναικείου φύλου ήτανε πολύ διαφορετική απ' την ανατροφή και τη ζωή που έκαναν οι γυναίκες των Αθηνών και πολλών άλλων πόλεων. Πνευματικά ανώτερες γυναίκες μάζευαν γύρω τους μια ομάδα κορίτσια και τους δίδασκαν κυρίως την ποίηση και τη μουσική. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στη Σπάρτη. Ευγενείς δέσποινες μάζευαν κοπέλες και με στοργή τις φρόντιζαν και ύστερα από μια προπαρασκευή τις παράδιναν «υπό την ηγεμονεία πρεσβυτέρων γυναικών» όπου κατατάσσονταν στους «παρθένιους λόχους» (MULLER, DORJER Τ, 2.6.297,303) για την παρακάτω διαπαιδαγώγηση τους, πράγμα που για την ευτυχία του γυναικείου κόσμου στην Αθήνα και στη Μίλητο, λέγει ο MOLEEDORT. ήταν δυστυχώς παντελώς αδύνατο.

Σοφές ποιήτριες και γενικά μουσοφιλείς δέσποινες της Μυτιληναϊκής κοινωνίας, άνοιγαν τα σπίτια τους και προσκαλούσαν νεαρές κόρες, που τις φρόντιζαν με θερμή αγάπη και προσπαθούσαν να τις μάθουν τους κοινωνικούς τρόπους και να τις μορφώσουν πνευματικά. Οι συντροφιές αυτές αποτελούσαν, τρόπον τινά, σαν σχολές, που τις διεύθυναν και δίδασκαν πλούσιες αριστοκρατικές οικοδέσποινες. Μια τέτοια σχολή είχε κάποια Ανδρομέδα και μια άλλη πάλι, μια ξεχασμένη φίλη της Σαπφώς, η Γόργω (Μαξ. Τύρ. XXIV). 

Συχνά οι σχολές αυτές έρχονταν σε αντίθεση και ανταγωνίζονταν ποια θα έχει τις περισσότερες και καλύτερες μαθήτριες. Και ο ανταγωνισμός τους έφτανε σε σημείο να γράφονται δριμύτατα έμμετρα κατηγορητήρια, που κυκλοφορούσαν τότε στα σαλόνια της εποχής.

Το σπίτι της Σαπφώς θα βρισκόταν πάνω στις πλαγιές του λόφου, σ' ένα από τα γραφικά εκείνα περιβόλια, που δέσποζαν στην πόλη και, που οι ταράτσες τους στολισμένες με πρασινάδες και με λουλούδια, είχανε μιαν έξοχη θέα προς τη θάλασσα, που την αυλάκωναν τα πολεμικά καράβια των Λεσβίων, περιμένοντας να ναυμαχήσουν σε κάθε στιγμή.

 Τα σπίτια κείνης της εποχής, πολύ απλά στο εξωτερικό τους, ήτανε χτισμένα γενικά, από πέτρα ή από τούβλα ψημένα στον ήλιο και χρωματισμένα. Η επίπλωση του σπιτιού ενός πλούσιου προσώπου, όπως της Σαπφώς, ήτανε επιβλητική. Είχε πολυθρόνες από συγκολλημένο ξύλο και πλάτες σκαλισμένες και είχε καρέκλες στρωμένες με μαλακά μαξιλάρια. Είχε ακόμα πολλά σκαμνιά ή καρέκλες χωρίς πλάτες κι άλλα σκαμνιά πιο πρόχειρα. Μέσα στην τραπεζαρία βρίσκονταν για να πάρουν το γεύμα τους. Δεν χρησιμοποιούσανε μεγάλα τραπέζια, αλλά είχανε πολλά μικρά στρογγυλά τραπεζάκια με τρία πόδια, που μερικά απ' αυτά ήτανε πολύ πλούσια στολισμένα. Σε κάθε δωμάτιο βρισκόταν ψηλοί κεροστάτες, που το κομψό τους στέλεχος στηριζόταν σε τέσσερα ή έξη πόδια και είχανε τρεις ή περισσότερους κλάδους που είχανε πάνω τους κεριά.

 Στις κρεβατοκάμαρες τα κρεβάτια ήτανε θαυμάσια διακοσμημένα κι εφοδιασμένα με στρώματα, μαξιλάρια και ακριβές κουβέρτες κεντημένες. Ανάμεσα στ' αντικείμενα της τουαλέτας της Σαπφούς βρίσκονταν καθρέφτες από γυαλισμένο μέταλλο, μακριές καρφίτσες για τα μαλλιά, που ήτανε κατασκευασμένες από μέταλλο, αλάβαστρο, κόκκαλο και που τις χρησιμοποιούσε για να έχει το κεφάλι της στολισμένο (WEIGAL 192).

Άνοιξε διάπλατα το όμορφο αυτό αρχοντικό σπίτι της η Σαπφώ, το «μουσοπόλον» και άρχισε να μαζεύει γύρω της κάμποσα κορίτσια της δικής της κοινωνικής τάξης και να τους μαθαίνει, μ' ευχαρίστηση της, τις τέχνες που ήξερε καλύτερα τους, τη στιχουργία, τη μουσική και το χορό.

Όπως ο Σωκράτης μάζευε στις παλαίστρες και στις πλατείες τους νεανίσκους διδάσκοντας τους, έτσι και η Σαπφώ συγκέντρωνε κάθε μέρα κοντά της όμορφες παρθένες της αριστοκρατίας του πνεύματος και της καρδιάς, κάνοντας το σπίτι της κέντρο λατρείας στην Αφροδίτη, στις  Μούσες και  στις Χάριτες.

Σιγά - σιγά μεταβλήθηκε σ' ένα είδος εκπαιδευτηρίου, σ' ένα κολέγιο για δεσποινίδες σχεδόν, σ' ένα οικοτροφείο παρθένων, που έμοιαζε σαν ιερό εργαστήρι αληθινής «γυναικείας αγωγής και παιδεύσεως», όπου η μεγάλη ποιήτρια σαν ιέρεια δίδασκε.

ΑΙΟΛΙΚΑ ΦΥΛΛΑ / ΓΕΝΑΡΗΣ 1987