Οι
«πολιτικές του σώματος» από τις εξουσίες
Η κρατική ηγεσία, με τις
ίδιες γνωστές μεθόδους ταξινόμησης, είχε κατορθώσει και στο παρελθόν να ελέγχει
τις ελευθερίες της διαχείρισης του σώματος και να καταδυναστεύει συνειδήσεις
Aπό τον Νίκο
Παπουτσόπουλο*
Νομοθετικές
ρυθμίσεις για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, σύμφωνα με τον τρόπο
αυτοπροσδιορισμού του, αποσκοπούν στη διασφάλιση και την προστασία των
διαφυλικών (διεμφυλικός/transgender, διαφυλικός/intersex) ατόμων από την τρανσφοβία
(transphobia) ή την ομοφοβία (ομοφυλοφοβία, homophobia). Σύμφωνα με τις
εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τα διεμφυλικά
άτομα συχνά αντιμετωπίζουν διακρίσεις και παρενοχλήσεις (bullying), κυρίως
εξαιτίας της ταυτότητας του φύλου τους.
Περιστατικά ψυχολογικής
καταπίεσης και μείωσης των ασθενέστερων ατόμων καταγράφονται σε όλες τις
ηλικίες και στις περισσότερες κοινωνίες, και καταδεικνύουν χαμηλό μορφωτικό
επίπεδο, έλλειψη παιδείας και πολιτισμού: Όταν
το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο θύμα, σημαίνει την αποδυνάμωση του δράστη,
αφού έχει απολέσει το κίνητρο να ασκεί bullying και να προσλαμβάνει την προσοχή
που επιδιώκει. Η κρατική εξουσία, με τις ίδιες γνωστές μεθόδους ταξινόμησης,
ανάλογα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και τις ερωτικές προτιμήσεις, είχε
κατορθώσει και στο παρελθόν να ελέγχει τις ελευθερίες της διαχείρισης του
σώματος και να καταδυναστεύει συνειδήσεις (έκτρωση, αντισύλληψη).
Η συστημική αποποινικοποίηση του βιασμού στο παρελθόν είχε
δημιουργήσει ατμόσφαιρα μισογυνισμού, με αποτέλεσμα
την κλιμάκωση των εκδηλώσεων βίας κατά των γυναικών, την υποτίμηση του
φύλου και την προετοιμασία του εδάφους για το «κυνήγι των μαγισσών».
Στα τέλη του 14ου αιώνα η
Ιερά Εξέταση με μια εκστρατεία τρόμου διέσπειρε τη φήμη (προπαγάνδα) πως στις
μάγισσες ανακάλυψε την ύπαρξη της γυναικείας αίρεσης που λάτρευε τον Σατανά. Η πυρά που κατέκαψε -ύστερα από σωματικά
βασανιστήρια και ψυχολογική βία- το σώμα της μεσαιωνικής μαγείας εκθεμελίωσε
την αρχαία πίστη πως το σώμα είναι δέκτης και πομπός θεϊκών δυνάμεων, ενώ
υπόβαθρο της νέας φιλοσοφίας υπήρξε μια τεράστιας εμβέλειας κρατική επιχείρηση,
η οποία θεωρούσε έγκλημα τις έννοιες εκείνες που έως τότε οι φιλόσοφοι είχαν
κατατάξει στην κατηγορία του ανορθολογικού.
Η κρατική αυτή παρέμβαση
ήταν η αναγκαία προϋπόθεση της Μηχανικής Φιλοσοφίας, σύμφωνα με τις αρχές της
οποίας, όταν το σώμα-μηχανή υποτάσσεται στην εξουσία και πειθαρχεί απόλυτα
στους κανόνες, τότε αποτελεί πρότυπο κοινωνικής συμπεριφοράς (έμφυλος
καταμερισμός εργασίας, κοινωνική πειθαρχία ή συμμόρφωση προς τους κανόνες της
κοινωνίας που οριοθετούν τη σεξουαλική συμπεριφορά).
Η αμφισβήτηση και ο
σκεπτικισμός της Εποχής του Ορθού Λόγου ακύρωσε την ανιμιστική πρόσληψη του
κόσμου, σύμφωνα με την οποία κάθε στοιχείο, και κυρίως το ανθρώπινο σώμα, είχε
σχέση ομοιοπάθειας προς τα υπόλοιπα. Κατά
την περίοδο της μετάβασης από τη σοφία στη γνώση ο ορθολογισμός, προκειμένου να
εξυπηρετήσει τις νέες οικονομικές απαιτήσεις, εκλογίκευσε και κωδικοποίησε την
αρχαία σοφία, τα μαγικά μυστικά των αισθήσεων, την εμπειρική προσέγγιση των
ικανοτήτων του σώματος, και σχεδίασε ποικίλες μεθόδους για την οικειοποίηση των
μυστηρίων της φύσης και την ολοκληρωτική υποταγή των δυνάμεών της στις
συστημικές επιδιώξεις.
Σε περιόδους μετάβασης,
άλλωστε, από τη μητριαρχία στην πατριαρχία οι μεταγενέστεροι Ελληνες είχαν
υποβιβάσει τη Μεγάλη Θεά της Μεσογείου κάτω από την ανδρική κηδεμονία και είχαν
θεωρήσει τα επίσημα όργιά της μοιχείες και απρέπειες. Ο Ερμαφρόδιτος, ο
«ανδρόγυνος», οι γενειοφόρες θεές, όπως η Κυπρία Αφροδίτη, και οι θηλυπρεπείς
θεοί, όπως ο Διόνυσος, αντιστοιχούν σε μεταβατικά κοινωνικά στάδια.
«Χάσαμε τη σοφία και
αποκτήσαμε τη γνώση, χάσαμε τη γνώση και αποκτήσαμε την πληροφόρηση» (Τ. Σ.
Ελιοτ). Με κανονιστικές συμμορφώσεις και
προδιαγραφές η εξουσία υποτάσσει τη γνώση και αναιρεί τη σοφία.
Μια άλλη όψη της
διχαστικής πολιτικής σχετικά με τα φύλα ήταν η προσπάθεια των ηγεμόνων και των
τοπικών Αρχών να εκτονώσουν τις διαμαρτυρίες των εργατών με τη θεσμοθέτηση της
πορνείας και την κατάργηση όλων των σχετικών ποινών και περιορισμών. Η κρατική
εξουσία θεωρούσε ότι το δημόσιο πορνείο, κάτω από την εποπτεία της, πρόσφερε
λαμπρές υπηρεσίες κατά του σοδομισμού, εξασφάλιζε εργασιακή ειρήνη και προθυμία
απόδοσης φόρων και, ταυτόχρονα, την ισορροπία της οικογένειας.
Ακόμη και η δυτική
Εκκλησία (η οποία παλαιότερα είχε απαγορεύσει τον γάμο και την εκτός γάμου
συμβίωση των κληρικών) έφτασε στο σημείο να αναγνωρίζει την πορνεία ως θεμιτή
δραστηριότητα, επειδή πρόσφερε αντίδοτο στις ερωτικές οργιαστικές πρακτικές των
αιρετικών. Ήταν εκπληκτικά μεγάλος ο αριθμός των οίκων ανοχής που λειτουργούσαν
στην Ιταλία και τη Γαλλία του 15ου αιώνα και που χρηματοδοτούσε η φορολογία των
πολιτών.
Οι μεταβλητές «πολιτικές
του σώματος», οι τεχνικές της εξουσίας, παράλληλα με την πρόταξη ηθικών
αναστολών, τη δημιουργία ατμόσφαιρας εκφοβισμού και ψυχαναγκασμού, αποτελούν το
προσφιλές μέσον των τοξικών ηγετών για τη χειραγώγηση και τον απόλυτο έλεγχο
της συμπεριφοράς και των πεποιθήσεων των μαζών. Στο κλίμα εκφοβισμού και τρομοκρατίας οι Διεθνείς Οργανισμοί Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων αγνοούν το bullying που ασκούν οι πολιτικοί ηγέτες στους πολίτες,
προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των ολιγαρχών του πλούτου, ενώ
ασμένως θεσμοθετούν (κατά περίσταση) διχαστικές διατάξεις σχετικά με τα φύλα
και τον γενετήσιο προσανατολισμό τους.
Αυταρχικές
ηγεσίες («νταήδες» της πολιτικής) καλλιεργούν κλίμα τρόμου και ανασφάλειας σε
οικονομικά (κυρίως) ασθενέστερες ομάδες, με αποτέλεσμα την υπονόμευση και την
απορρύθμιση της κοινωνίας. Σε νέο καθεστώς τυραννίας, με εκσυγχρονιστικό και
δημοκρατικό προσωπείο, αιρετοί πολιτικοί άρχοντες καθοδηγούν τους λαούς σε
εξαθλίωση («φτωχοποίηση» των μεσοαστικών τάξεων), όπου πλεονάζουν οι
«κοινωνικές τομές», ενώ σπανίζει ο «επιούσιος άρτος».
Στις νέες συστημικές
ταλαιπωρίες και κοινωνικές αδικίες οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φύλου και ερωτικών
προτιμήσεων, αναζητούν παραμυθία και διέξοδο σε παλαιότερες «ανθρωπιστικές»
αρχές και διαχρονικές πνευματικές αξίες, προκειμένου να θεραπεύσουν τα ψυχικά
άλγη για να απολαύσουν ψήγματα ελευθερίας.
*Κριτικός & ιστορικός
τέχνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου