Αποπλάνηση ανηλίκων

Με αφορμή το αποκρουστικό περιστατικό που αποκάλυψε το σημερινό αστυνομικό δελτίο και αφορά γεγονός που συνέβηκε στην Κατερίνη -όπου ένας πα-τέρας ασελγούσε πάνω στην ανήλικη κόρη του και την πρόσφερε βορά σε άλλα τρία τέρατα φίλους του- θυμήθηκα ένα άρθρο που το είχα διαβάσει το 1984 στο περιοδικό Newsweek και το οποίο αργότερα το βρήκα δημοσιευμένο σε ένα πολύ ενδιαφέρον περιοδικό που κυκλοφορούσε τότε στην Ελλάδα με τίτλο «Επιλογές από το Reader’s Digest».

Το άρθρο αυτό , αν και αναφέρεται στην δεκαετία του ’80 στις ΗΠΑ εν τούτοις είναι διαχρονικό και παγκόσμιο ως προς τα διδάγματα και τις συμβουλές προστασίας των ανηλίκων. Για τον λόγο αυτό το αναδημοσιεύω εδώ με την ελπίδα ότι όλοι οι γονείς θα ωφεληθούν από τις γνώσεις που μεταφέρει. Άλλωστε στη συγκεκριμένη περίπτωση η γνώση και η πρόληψη είναι οπωσδήποτε καλύτερη από την αμφιλεγόμενη – όπως προκύπτει από το άρθρο- θεραπεία.

κγ

Αποπλάνηση ανηλίκων

Μια άσχημη πλευρά της ζωής

Τα τελευταία δέκα χρόνια, το αμερικανικό περιοδικό Reader's Digest έχει δημοσιεύσει περισσότερα από δώδεκα άρθρα γύρω από ένα από τα πιο θλιβερά φαινόμενα της σύγχρονης ζωής: τα εγκλήματα που γίνονται εις βάρος ανηλίκων.

Το ακόλουθο άρθρο αναφέρεται σε μια πλευρά του προβλήματος που οι διαστάσεις της είναι πολύ πιο μεγάλες απ' ό,τι πιστεύει ο περισσότερος κόσμος: στη σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών. Σίγουρα πρέπει να διαβαστεί απ' όλους τους γονείς.

Η Λόρι, ένα κοριτσάκι τριών μόλις  χρόνων,   έπαιζε   έξω από   το   σπίτι   της   σ'   ένα προάστιο του Ντένβερ,  όταν ένας άντρας την παρέσυρε μέσα στο αυτοκίνητο του. Λίγες μέρες αργότερα, μερικοί άνθρωποι που είχαν το χόμπυ να παρατηρούν και να μελετούν τα πουλιά στις φωλιές τους, σ' ένα ορεινό πάρκο 40 λεπτά μακριά από το σπίτι της μικρής, άκουσαν ένα παιδικό κλάμα να έρχεται από μια παράγκα που χρησίμευε για υπαίθριο ουρητήριο. Άνοιξαν την πόρτα, και μέσα στο λάκκο που δέχεται τα περιττώματα βρήκαν την Λόρι, όρθια, μονάχα με το βρακάκι της. Την ρώτησαν τι έκανε εκεί μέσα. «Είμαι σπίτι μου. Εδώ ζω,» απάντησε το κοριτσάκι. Εκτός του ότι υπέφερε από υποθερμία και κρυοπαγήματα,  η Λόρι είχε πέσει και θύμα βιασμού. Ο ύποπτος της επίθεσης, ένας εικοσάχρονος, που είχε υπηρετήσει στην αμερικανική αεροπορία, βρίσκεται τώρα υπόδικος.

Η αποπλάνηση ανηλίκων μοιάζει, να έγινε ξαφνικά ένα τόσο διαδεδομένο φαινόμενο, όσο - παλιά - ήταν θέμα που κανείς δεν τολμούσε να αναφέρει. Ένα νηπιαγωγείο στην Καλιφόρνια κλείνει, γιατί τα μέλη του προσωπικού κατηγορήθηκαν για κακοποίηση των παιδιών. Σύμφωνα με πληροφορίες από τα γραφεία της εισαγγελικής αρχής, διερευνώνται οι υποψίες ότι το νηπιαγωγείο μπορεί να εκμεταλλευόταν τα παιδιά για πορνογραφικούς σκοπούς.

Στην Μιννεάπολη της Μιννεσότα, ο καλλιτεχνικός διευθυντής ενός παιδικού θεάτρου κατηγορείται ότι διέφθειρε τους μαθητές. Αργότερα, ένας ηθοποιός και ένας δάσκαλος χορού που εργαζόντουσαν στο ίδιο θέατρο, κατηγορούνται επίσης για αποπλάνηση ανηλίκων. Στην Κομητεία Τζόνσον του Κάνσας, ο Χέρμπερτ Κέττερμαν, ένας γιατρός, που ήταν κι ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου Πλήρες Εγχειρίδιο Ανατροφής Βρεφών και Παιδιών για Χριστιανούς Γονείς, συλλαμβάνεται με την κατηγορία της σοδομίας εις βάρος μιας έφηβης. Η μητέρα του κοριτσιού κατηγορείται κι αυτή ως συνεργός του Κέττερμαν.

Είναι πιο συνηθισμένο φαινόμενο η αποπλάνηση των ανηλίκων σήμερα, ή απλώς, τώρα βγαίνουν στο φως περισσότερα περιστατικά από άλλοτε; Οι ειδικοί δεν μπορούν να απαντήσουν με βεβαιότητα, όλοι τους όμως πιστεύουν ότι είναι πολύ περισσότερο διαδεδομένη απ' ό,τι υποψιαζόμαστε ή θέλουμε να πιστεύουμε. Σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις, υπολογίζεται ότι φέτος (1984) στην Αμερική - για παράδειγμα - θα έχουν αποπλανηθεί και κακοποιηθεί 100 με 500 χιλιάδες παιδιά. Λίγοι δράστες θα καταγγελθούν στις αρχές κι ακόμα λιγότεροι θα τιμωρηθούν.

Πέρα από κάθε φαντασία.

Αντίθετα με το τι πιστεύεται, οι περισσότεροι δράστες δεν είναι «πρόστυχοι παλιόγεροι». Πολλοί δείχνουν να είναι αξιοσέβαστοι άνθρωποι, και στην πλειοψηφία τους είναι σχετικά νεαρής ηλικίας. Σε μια έρευνα που έγινε, μόνον ένα 10% ήταν μεγαλύτεροι από 50 ετών. Οι περισσότεροι είναι φίλοι, γείτονες ή ακόμα και συγγενείς των θυμάτων. Πολλοί είναι βιαστές κατ' επανάληψη. (Τα αποτελέσματα μιας έρευνας έδειξαν ότι σε κάθε ετεροφυλόφιλο βιαστή ανηλίκων αντιστοιχούν κατά μέσο όρο 24 θύματα, ενώ σε κάθε ομοφυλόφιλο 255).

Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι όσοι αποπλανούν παιδιά είναι κυρίως άτομα αδύναμα και ανασφαλή που νιώθουν την ανάγκη να έχουν τον πλήρη έλεγχο μιας σχέσης. Χωρίζονται σε δυο γενικές κατηγορίες: ο «μόνιμος» δράστης υποστηρίζει ότι είναι «ερωτευμένος με τα παιδιά» και αποπλανεί ανηλίκους επί χρόνια. Αντίθετα, οι «παλινδρομικοί» δράστες μπορεί να είναι παντρεμένοι, να έχουν εντελώς ομαλή σεξουαλική ζωή για χρόνια, και η τάση τους για σεξουαλικές σχέσεις με παιδιά μπορεί να προκληθεί από ξαφνικό έντονο άγχος, όπως είναι η «κρίση της μέσης ηλικίας».

Η αιμομιξία θεωρείται από πολύ κόσμο σαν η χειρότερη μορφή σεξουαλικής κακοποίησης, όμως, στις περισσότερες απ' τις μισές τέτοιες περιπτώσεις, ο δράστης δεν είναι ο βιολογικός γονιός του παιδιού, αλλά ο πατριός του.

Αν και περίπου το 90% των βιαστών ανηλίκων που αποκαλύπτονται είναι άντρες, η δραστηριότητα των γυναικών σ' αυτό τον τομέα είναι μεγαλύτερη απ' ό,τι υποψιάζεται ο πιο πολύς κόσμος. Σε μια από τις πρόσφατες περιπτώσεις διαφθοράς ανηλίκων στην Αμερική - με την οποία ασχολήθηκαν ιδιαίτερα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης - οι έξι από τους επτά κατηγορούμενους ήταν γυναίκες. Τον περασμένο Μάρτιο, η αστυνομία συνέλαβε την Βιρτζίνια Μακ-Μάρτιν, 76 χρόνων, ιδρύτρια ενός νηπιαγωγείου στο Μανχάτταν Μπητς της Καλιφόρνια. Οι Αρχές της απήγγειλαν την κατηγορία ότι, μέσα σε μια δεκαετία, αυτή η ίδια, η κόρη της, ο εγγονός της, η εγγονή της και τρεις γυναίκες, μέλη του προσωπικού του νηπιαγωγείου, είχαν ασελγήσει πάνω σε περισσότερα από σαράντα παιδιά, και τα είχαν βιάσει, ακόμα και παρά φύσιν.

Σε πολλούς ανθρώπους, η περίπτωση αυτή φαίνεται απίστευτη. Γιατί δεν έλεγαν τίποτα τα παιδιά; Λέγεται ότι οι μικροί μαθητές του νηπιαγωγείου της ΜακΜάρτιν είχαν εξαναγκαστεί να παρακολουθούν την κατακρεούργηση κουνελιών, χελωνών και πουλιών και τους απειλούσαν ότι το ίδιο θα πάθαιναν κι αυτοί ή οι οικογένειες τους, αν έλεγαν τίποτα σε κανέναν. Επίσης, τους έκαναν να αισθάνονται ένοχοι. «Τα παιδιά αισθάνονται ότι κάνουν τα ίδια κάτι κακό, συμμετέχοντας σ' αυτό το φρικτό μυστικό,» εξηγεί ο Δρ. Ρόλαντ Σάμιτ, ένας ειδικός στο θέμα αποπλανήσεως ανηλίκων από το Λος Άντζελες. Ο Κη Μακ Φάρλαιην, ένας ψυχοθεραπευτής που έχει αναλάβει τους μαθητές του νηπιαγωγείου της ΜακΜάρτιν, περιγράφει ένα παρόμοιο δίλημμα που παρουσιάζεται σε περιπτώσεις αιμομιξίας: «Σε ορισμένα παιδιά παρατηρείται μια φοβερή εσωτερική διαμάχη. Από τη μια θέλουν να πουν τι τους συνέβη, από την άλλη όμως δεν θέλουν να πάθει κάτι κακό ο βιαστής τους.» Η ίδια προσπάθεια συγκάλυψης των γεγονότων παρατηρείται και όταν ο δράστης είναι κάποιος δάσκαλος.

Δυστυχώς, σε περίπτωση που το παιδί τολμήσει να αναφέρει την αποπλάνηση του, ακόμα και οι πιο κοντινοί του άνθρωποι μπορεί να αγνοήσουν την ανάγκη του για βοήθεια. «Οι γονείς δεν θέλουν να πιστέψουν αυτό που έχει συμβεί,» λέει ένας αξιωματικός της αστυνομίας του Λος 'Αντζελες. «Πολλές φορές κατηγορούν το παιδί ότι τα έβγαλε όλα απ' το μυαλό του.»

Δεν μπορεί να μου κάνει κακό.

Κάποτε, όταν ένα σεξουαλικά κακοποιημένο παιδί ανέφερε το πάθημα του στην αστυνομία, δεν είχε να περιμένει παρά ένα πράγμα: άλλον ένα «βιασμό» μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου. Ωστόσο, αυτή τουλάχιστον η κατάσταση έχει αρχίσει ν' αλλάζει. Μερικοί δικαστές φέρνουν στο δικαστήριο παιδικά καθίσματα, ώστε οι μικροσκοπικοί μάρτυρες να μπορούν να καταθέσουν άνετα, χωρίς να νιώθουν άσχημα, σκαρφαλωμένα σε μια καρέκλα για «μεγάλους», Στο Μαίρυλαντ, τα παιδιά που δυσκολεύονται να διηγηθούν τι τους συνέβη, μπορούν να το ζωγραφίσουν. Στην Μιννεσότα, επετράπη σ' ένα παιδί που είχε κυριολεκτικά παγώσει από το φόβο του, να καταθέσει κρυμμένο κάτω από την έδρα του εισαγγελέα. Και από το Μανχάτταν Μπητς της Καλιφόρνια, ως το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, τα παιδιά χρησιμοποιούν κούκλες για να περιγράψουν εγκλήματα που οι ονομασίες τους τους είναι άγνωστες. Μόνο στην Νεμπράσκα και στην Περιοχή της Κολούμπια απαιτούνται ακόμα επιβεβαιωτικά στοιχεία για να αποδειχτεί η σεξουαλική κακοποίηση.

Ωστόσο, ακόμα και σε περιπτώσεις που οι δράστες κρίνονται ένοχοι, οι δικαστές συχνά διστάζουν να τους στείλουν στη φυλακή. Οι περισσότερες φυλακές δεν διαθέτουν σύστημα ψυχοθεραπείας για το πρόβλημα τους. (Είναι γεγονός, μάλιστα, ότι όσους έχουν φυλακιστεί για σεξουαλικά εγκλήματα είναι πολύ πιθανό να τους δείρουν, να τους βιάσουν ή ακόμα και να τους δολοφονήσουν οι άλλοι κατάδικοι, οι οποίοι περιφρονούν τους «διαφθορείς»). Συνεπώς, οι δικαστές συνήθως θέτουν τους δράστες υπό επιτήρηση και τους υποχρεώνουν να ακολουθήσουν κάποια θεραπεία.

Ωστόσο, η θεραπεία αυτή πολλές φορές δεν φέρνει το ποθητό αποτέλεσμα. «Ο δράστης γνωρίζει ότι αν δείξει την πρέπουσα συμπεριφορά, θα είναι ελεύθερος πολύ πιο σύντομα,» λέει ο Τζαΐη Χάουελ, διευθυντής του νέου Εθνικού Κέντρου που ασχολείται με το θέμα των εξαφανίσεων και της εκμετάλλευσης των ανηλίκων και το οποίο υπάγεται στο αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης. Για να συμπληρώσουν την ψυχοθεραπεία, οι γιατροί στο νοσοκομείο Τζων Χόπκινς της Βαλτιμόρης πειραματίζονται με Ντέπο-Προβέρα, ένα αμφιλεγόμενο φάρμακο που ελαττώνει τη σεξουαλική επιθυμία στους άντρες.

Ορισμένοι ειδικοί, πάντως, δεν έχουν εγκαταλείψει τις συμβατικές μεθόδους θεραπείας. Αυτοί πιστεύουν ότι η αποπλάνηση ανηλίκων είναι σαν τον αλκοολισμό. «Δεν πιστεύουμε ότι υπάρχει πραγματική θεραπεία,» δηλώνει ο Α. Νικόλας Γκροθ, πρώην υπεύθυνος του προγράμματος για τους δράστες σεξουαλικών εγκλημάτων στις φυλακές του Σόμμερς στο Κονέκτικατ. «Ωστόσο, μπορείς να μάθεις να ελέγχεις το πάθος σου.»

Ακριβώς επειδή δεν υπάρχει θεραπεία αυτής της διαστροφής, ασκείται όλο και μεγαλύτερη πίεση από τον κόσμο να καταδικάζονται οι δράστες σε μεγαλύτερες ποινές φυλάκισης, έστω κι αν το μόνο όφελος είναι να τους κρατήσουν μακριά από τα παιδιά. Στην Κομητεία Σκοτ της Μιννεσότα, όταν ο πεντάχρονος γιος του Τζαίημς Σέρμακ έμαθε ότι ο πατέρας του είχε καταδικαστεί σε 40 χρόνια φυλάκισης για την αποπλάνηση του ίδιου και άλλων παιδιών, η πρώτη του ερώτηση ήταν: «Πόσος καιρός είναι 40 χρόνια;» Η εισαγγελέας Καθλήν Μόρρις του απάντησε: «Όταν θα βγει ο πατέρας σου από τη φυλακή θα είσαι όσο είναι εκείνος τώρα.» Το παιδί αναστέναξε με ανακούφιση και είπε: «Τότε δεν θα μπορεί πια να μου κάνει κακό.»

Πρέπει να προστατεύουμε τα παιδιά.

Οι παιδόφιλοι είναι γεγονός ότι κάνουν κακό στα παιδιά, μερικές φορές σωματικά και σχεδόν πάντα ψυχολογικά. Μια έρευνα που έκανε η Ανν Μπέργκες που εργάζεται στη Σχολή Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας, έδειξε ότι τα περισσότερα παιδιά που έχουν πέσει θύματα αποπλάνησης υποφέρουν από εφιάλτες, υπερένταση, αϋπνία και αναδρομές στο παρελθόν. Μια άλλη μελέτη αποκαλύπτει ότι ορισμένα θύματα σαδιστικού βιασμού, για να αντιμετωπίσουν τις επανειλημμένες επιθέσεις, αναπτύσσουν πολλαπλές προσωπικότητες. «Έγινα ένα άλλο κοριτσάκι, ώστε να μην μπορεί να κάνει κακό στην αληθινή εμένα,» είπε μια μικρούλα στην Φλώρα Κολάο, διευθύντρια του ειδικού προγράμματος για παιδιά στο Safety and Fitness Echange (SAFE) της Νέας Υόρκης.

Η προσπάθεια να απαλλάξουμε τα παιδιά από παρόμοια μαρτύρια παίρνει πολλές νέες μορφές. Μια από τις πιο επιτυχημένες είναι το Θέατρο Ψευδαισθήσεων της Μιννεάπολης, που οι παραστάσεις του βοηθούν τα παιδιά να αναγνωρίσουν τους κινδύνους της σεξουαλικής κακοποίησης. Το θέατρο αυτό έχει ταξιδέψει σε 37 Πολιτείες παρουσιάζοντας έργα και κάνοντας σεμινάρια γύρω από τη γνώση και την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης. Στο «Άγγιγμα», έξι ηθοποιοί δίνουν με την ερμηνεία τους στο κοινό να καταλάβει τις διαφορές ανάμεσα στο θετικό άγγιγμα -μια μητέρα κι ένας πατέρας που βάζουν το παιδί τους να κοιμηθεί, φιλιά και χάδια από συγγενείς - και στο αρνητικό άγγιγμα - ένας παππούς που ενώ φιλάει την εγγονή του πριν πάει για ύπνο, σιγά σιγά αρχίζει να την χαϊδεύει στο στήθος, μια μπαίημπυ-σίττερ που πείθει τα παιδιά να βγάλουν τα ρούχα τους.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα μαθήματα που πρέπει να διδάσκονται στο σπίτι.

Πολλές φορές, τα παιδιά επιβάλλεται να λένε «όχι» σ' έναν ενήλικα. «Αυτό είναι το κεφάλαιο που παρέλειψε ο Δρ. Σποκ,» σχολιάζει η Φλώρα Κολάο του SAFE. «Μαθαίνουμε στα παιδιά μας να είναι ήσυχα, να υπακούουν, να είναι καλά. Τα διδάσκουμε έτσι πώς να γίνουν τα τέλεια θύματα.»

Αντίθετα, τα παιδιά θα έπρεπε να μαθαίνουν ότι υπάρχουν ορισμένα πράγματα που κανένας ενήλικας -ούτε καν συγγενής - δεν έχει δικαίωμα να τους ζητήσει.

•  Τα παιδιά θα έπρεπε να μαθαίνουν να εμπιστεύονται το ένστικτο τους. Αν ένα παιδί δεν νιώθει άνετα με τις αγκαλιές και τα φιλιά που του δίνει κάποιος συγγενής ή φίλος, δεν είναι υποχρεωμένο να τα ανέχεται.

•   Θά 'πρεπε να λέμε στα παιδιά: «Αν μια κατάσταση σε φοβίζει, σκάσε το τρέχοντας. Ή βάλε τις φωνές.» Το Παιδικό Πρόγραμμα Αυτοβοήθειας στο Σαν Φρανσίσκο διδάσκει στα παιδιά πώς να βγάζουν μια αμυντική κραυγή - ένα βαθύ, τρομακτικό ουρλιαχτό που βγαίνει από το διάφραγμα και που ηχεί τελείως διαφορετικά από τις ψιλές φωνίτσες που βγάζουν τα παιδιά όταν παίζουν.

•   Όχι μυστικά. Όταν υπάρχει θέμα σεξουαλικής κακοποίησης, τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να μιλάνε - και οι γονείς πρέπει να ακούνε.

•   Όχι αυτοκατηγορίες: Τα παιδιά πρέπει να ξέρουν, προτού καν τους συμβεί κάτι, ότι για τη σεξουαλική κακοποίηση δεν φταίει το θύμα. «Είναι απλώς ένα τραγικό ατύχημα, όπως είναι και μια σύγκρουση αυτοκινήτων,» λέει ο ψυχολόγος Πωλ Αμπραμσον.

Υπάρχει περίπτωση να το παρακάνουμε με τα προληπτικά μέτρα; Ο εφτάχρονος Ράυαν Κάμπελ έπαιζε έξω από το σπίτι του, στο Ώστιν του Τέξας, όταν παρατήρησε ότι ο πατέρας του, που πριν λίγο δούλευε στην αυλή, δεν ήταν πια εκεί. Πανικοβλημένο, το αγόρι μπήκε στο σπίτι και είπε στη μητέρα του: «Φοβήθηκα μη με αρπάξει κανείς!» Η μητέρα του Ράυαν, η Κάθυ, η οποία εργάζεται σε μια κρατική υπηρεσία που ασχολείται με τη διερεύνηση περιπτώσεων κακοποίησης ανηλίκων, ξέρει όλα τα άσχημα πράγματα που μπορούν να συμβούν στα παιδιά. Ωστόσο, λέει: «Μου πιάστηκε η καρδιά όταν είδα το φόβο του. Θέλω τα παιδιά μου να είναι προσεκτικά. Δεν θέλω όμως να ζουν με το άγχος του φόβου.»

Παρ' όλα αυτά, υπάρχει μονάχα μια πολύ λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην προσοχή και στο φόβο. Παλιότερα, οι γονείς προσπαθούσαν να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τη σκληρή πραγματικότητα, κρύβοντας την επιμελημένα. Σήμερα, καθώς η πραγματική έκταση του προβλήματος της αποπλάνησης των ανηλίκων αρχίζει να φαίνεται καθαρά, οι γονείς πρέπει να βρουν τρόπους να δώσουν στα παιδιά τους να καταλάβουν, με όσο το δυνατό μεγαλύτερη ηρεμία, τα καινούρια προβλήματα της ζωής.

Σύμπτυξη από το ομότιτλο άρθρο στο περιοδικό NEWSWEEK της 14^ης Μαΐου 1984

Πηγή:

Επιλογές από το Reader’s  Digest Νοέμβριος 1984 τεύχος 14