Η ΠΑΘΗΣΗ ΠΟΥ ΛΕΓΕΤΑΙ ΔΙΑΒΗΤΗΣ

Η ΠΑΘΗΣΗ ΠΟΥ ΛΕΓΕΤΑΙ ΔΙΑΒΗΤΗΣ

του Dr. Shivanad Karkal

Αν και δεν έχει βρεθεί ακόμη η θεραπεία της ασθένειας, η Επιστήμη την έχει θέσει υπό έλεγχο και ήδη χρησιμοποιεί εναντίον της νέα όπλα

Η πενηντάχρονη Μουμτάζ Μπασράι, νοικοκυρά απ' την Βομβάη, έχανε σταθερά βάρος - δέκα κιλά σε λιγότερο από ένα χρόνο. Είχε αναγκαστεί να στενέψει τα ρούχα της πολλές φορές. Ένιωθε επίσης κουρασμένη, τον περισσότερο καιρό, παρ' όλα τα τονωτικά και τις βιταμίνες. Τελικά, η κόρη της ανησύχησε και της είπε να συμβουλευτεί ένα γιατρό.

Μετά από λεπτομερή εξέταση σ' ένα νοσοκομείο της Βομβάης, η κυρία Μπασράι έκανε μια απλή εργαστηριακή ανάλυση. Διάγνωση: διαβήτης. Ευτυχώς, η περίπτωση της δεν ήταν προχωρημένη. Οι γιατροί τη διαβεβαίωσαν πως, με συστηματική θεραπεία και συνεχή ιατρική παρακολούθηση, ο διαβήτης της θα μπορούσε να τεθεί υπό έλεγχο.

Στην Ινδία, υπάρχουν εκατομμύρια διαβητικοί όπως η κυρία Μπασράι. Κανείς δεν ξέρει πόσοι ακριβώς είναι, αλλά υπολογίζεται πως το 2% του πληθυσμού υποφέρει απ' αυτήν την πάθηση, άρα ο συνολικός αριθμός των διαβητικών θα πρέπει να φτάνει περίπου τα 14 εκατομμύρια. Παρά το ότι η συχνότητα του διαβήτη  εμφανίζεται  σχετικά  χαμηλή στην Ινδία - ενώ στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, είναι η τρίτη κυριότερη αιτία θανάτου μετά τον καρκίνο και τη νόσο της στεφανιαίας - δεν είναι, όπως πολλοί πιστεύουν, μια πάθηση που πλήττει τους κατοίκους των πόλεων και, κυρίως, την ανώτερη αστική τάξη. «Οι μελέτες δείχνουν πως ο διαβήτης εμφανίζεται με ελάχιστα μικρότερη  συχνότητα στα χωριά,» επισημαίνει ο   Πρόεδρος της Αντιδιαβητικής Εταιρείας της Ινδίας.

Ο διαβήτης είναι ένας παλιός εχθρός του ανθρώπου και αναφέρεται σε αρχαία ινδικά, ελληνικά και ρωμαϊκά ιατρικά κείμενα. Πριν από 2.500 χρόνια, δυο Ινδοί συγγραφείς, αυθεντίες στα ιατρικά θέματα, ο Σουσρούτα και ο Τσαράκα, παρατήρησαν πως τα άτομα που έπασχαν απ' αυτήν την ασθένεια παρουσίαζαν συχνουρία και πολυουρία, και πως τα ούρα τους είχαν την ιδιότητα να προσελκύουν τα μυρμήγκια. Έτσι, βάφτισαν την ασθένεια μάδου μέχα (μελοουρία), εισάγοντας έναν όρο που χρησιμοποιείται ευρέως ακόμη και σήμερα. Η σύγχρονη ονομασία της πάθησης όμως οφείλεται στον Έλληνα γιατρό Αρεταίο, ο οποίος έζησε τον δεύτερο μ.Χ. αιώνα, και προέρχεται από την Ελληνική λέξη «διαβήτης», που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει «σίφων» (είδος τρόμπας για άντληση και μετάγγιση υγρών). Ο Αρεταίος παρατήρησε πως η πάθηση αυτή επενεργούσε σαν σίφων πάνω στα θύματα της «λιώνοντας τη σάρκα και τα μέλη τους μέσα στα ούρα».

Μόνον όμως στην αρχή του δικού μας αιώνα διαπίστωσαν οι γιατροί ότι η αιτία της πάθησης είναι μια ανεπάρκεια του παγκρέατος, το οποίο δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη - μια φυσική ορμόνη. Φυσιολογικά, μετά από ένα γεύμα, οι σύνθετοι υδατάνθρακες των τροφών διασπώνται σε γλυκόζη - ένα απλό σάκχαρο, το οποίο απορροφάται από το έντερο και εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος. Η παρουσία γλυκόζης διεγείρει ορισμένα κύτταρα στο πάγκρεας, ένα όργανο μήκους 15 εκατοστών που βρίσκεται πίσω απ' το στομάχι και που το σχήμα του μοιάζει με ψάρι. Τα κύτταρα αυτά παράγουν μικρές ποσότητες ινσουλίνης, η οποία μεταφέρει τη γλυκόζη στο καθένα από τα δισεκατομμύρια κύτταρα που αποτελούν τους διάφορους ιστούς και τα όργανα του σώματος. Η ινσουλίνη συντείνει επίσης στην καύση της γλυκόζης, απελευθερώνοντας έτσι την ενέργεια που χρειάζεται ο οργανισμός για τις ζωτικές του λειτουργίες.

Όταν αυτό το σημαντικό στοιχείο δεν παράγεται σε επαρκείς ποσότητες, ή όταν για κάποιο λόγο δεν μπορεί να δράσει, τότε η υγεία παραβλάπτεται και, σε περίπτωση σοβαρής ανεπάρκειας, οι ιστοί κυριολεκτικά «πεθαίνουν της πείνας» - παρ' όλο που, κατά τραγική ειρωνεία, δεν υπάρχει καθόλου έλλειψη τροφής, γιατί το σάκχαρο του αίματος (η γλυκόζη) συνεχίζει να αυξάνεται, μιας και δεν εισέρχεται στα κύτταρα για να καταναλωθεί. Συνεπώς, μια μεγάλη ποσότητα σακχάρου και ύδατος, μέσα στο οποίο είναι διαλυμένη η γλυκόζη, διηθείται από το αίμα στα νεφρά, προκαλώντας μεγάλη διούρηση. Το άτομο που πάσχει από διαβήτη χάνει έτσι υγρά και σάκχαρο, με αποτέλεσμα να νιώθει συνεχώς κόπωση, ατονία, πείνα και δίψα, τα τυπικά δηλαδή συμπτώματα της πάθησης.

Οποιοσδήποτε, ακόμα και τα μωρά, μπορεί να πάθει διαβήτη. Η πιο συχνή μορφή της πάθησης όμως είναι ο Μη Εξαρτώμενος από την Ινσουλίνη Σακχαρώδους Διαβήτης (ΜΕΙΣΔ), που συνήθως εμφανίζεται

στη μέση ηλικία. Κανείς δεν ξέρει ακριβώς γιατί, αφού, κατά παράξενο τρόπο, πολλοί από τους ασθενείς παρουσιάζουν φυσιολογικές ή και αυξημένες τιμές ινσουλίνης στο αίμα τους. «Ίσως,» εικάζει ο Δρ. Ν. Γκ. Ταλουαλκάρ, Πρύτανης του Πανινδικού Αντιδιαβητικού Ινστιτούτου, «η ινσουλίνη τους να καταστρέφεται ή να μεταβάλλεται χημικώς με κάποιον άγνωστο τρόπο πριν φτάσει στους ιστούς, έτσι ώστε τα κύτταρα να μην μπορούν να αντιδράσουν φυσιολογικά σ' αυτήν.»

Η παχυσαρκία αυξάνει την πιθανότητα να πάθει κανείς διαβήτη. «Εκτός από το ρόλο της στη χρησιμοποίηση του σακχάρου, η ινσουλίνη είναι απαραίτητη και για την εναπόθεση λίπους στο σώμα,» εξηγεί ο Δρ. Ταλουαλκάρ. «Στους παχύσαρκους, μπορούμε να πούμε ότι παρατηρείται μια "κλοπή ινσουλίνης": Το λίπος, δηλαδή, "υποκλέπτει" την ινσουλίνη από τα άλλα κύτταρα και προετοιμάζει το έδαφος για την εμφάνιση του διαβήτη.»

Η κληρονομικότητα παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στον ΜΕΙΣΔ. Όσοι έχουν στενούς συγγενείς, οι οποίοι υποφέρουν απ' αυτήν την πάθηση, έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν και οι ίδιοι διαβητικοί. Τα παιδιά ενός ζευγαριού διαβητικών παρουσιάζουν πιθανότητα μεγαλύ τερη από 25% να προσβληθούν από ΜΕΙΣΔ. Εξ άλλου, όπου οι γάμοι ανάμεσα σε συγγενείς εξ αίματος είναι συνηθισμένοι, το ποσοστό του     διαβήτη είναι υψηλότερο.                    

«Ευτυχώς,» επισημαίνει ο Δρ. Σ. Ντ.   Βανταρκάρ,   Διευθυντής   του Τμήματος   Ενδοκρινολογικών    και Μεταβολικών Παθήσεων στο Νοσοκομείο Κινγκ Έντουαρντ Μεμόριαλ της Βομβάης, «η άλλη μορφή του διαβήτη, δηλαδή ο Εξαρτώμενος από την Ινσουλίνη Σακχαρώδης Διαβήτης (ΕΙΣΔ) ή "νεανικός διαβήτης", όπως επίσης λέγεται, είναι σπάνιος. Ο διαβήτης αυτός προκαλείται μάλλον από κάποια λοίμωξη του παγκρέατος, οφειλόμενη σε ιούς, η οποία προσβάλλει τα παιδιά και καταστρέφει εκείνα τα κύτταρα που παράγουν την ινσουλίνη.   Ο διαβήτης αυτός, πάντως, είναι συνήθως πολύ σοβαρός.

«Σ' αυτούς τους ασθενείς, ωστόσο,» λέει ο Δρ. Βανταρκάρ, «τα τυπικά συμπτώματα εμφανίζονται ακόμα και στα αρχικά στάδια της πάθησης, καθιστώντας έτσι δυνατή την πρώιμη διάγνωση. Από την άλλη μεριά, οι περισσότεροι ασθενείς που πάσχουν από την πρώτη μορφή διαβήτη (ΜΕΙΣΔ) δεν παρουσιάζουν συμπτώματα για πολλά χρόνια και, συχνά, η διάγνωση γίνεται συμπτωματικά, όταν εκτελούνται αναλύσεις αίματος για κάποιον άλλο λόγο.»

Οι χρόνιες μολύνσεις, ιδίως του δέρματος και του ουροποιητικού συστήματος, πρέπει να θεωρούνται ύποπτες: Συχνά αποτελούν ένδειξη ότι ένα άτομο πάσχει από διαβήτη. Οι διαβητικοί είναι περισσότερο ευπρόσβλητοι σ' αυτές τις μολύνσεις, γιατί ο διαβήτης μειώνει τη φυσική τους αντοχή και οι μικροοργανισμοί αναπτύσσονται ταχύτατα στους πλούσιους σε σάκχαρο ιστούς. Παράδειγμα, η περίπτωση μιας Ινδής: Η εξηντάχρονη Βατσάλα Ντεσάι είχε κόψει το πόδι της καθώς δούλευε στην κουζίνα της. Μιας και η πληγή ήταν μικρή, απλώς έπλυνε το πόδι της και δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός. Προς μεγάλη της έκπληξη, ωστόσο, η πληγή μολύνθηκε μερικές μέρες αργότερα και δεν επουλωνόταν παρ' όλες τις αλοιφές που χρησιμοποιούσε. Τελικά, μετά από δυο μήνες πήγε στο γιατρό. Εκείνος τη συμβούλεψε να κάνει ανάλυση αίματος. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η κυρία Ντεσάι είχε διαβήτη και έπρεπε ν' αρχίσει αμέσως αντιδιαβητική θεραπεία.

Αυτού του είδους οι ασθενείς είναι τυχεροί, διότι η συστηματική θεραπεία, όταν αρχίζει έγκαιρα, μπορεί να καθυστερήσει - μερικές φορές, μάλιστα, και να ανακόψει - την αδυσώπητη εξέλιξη της πάθησης. Τις περισσότερες φορές, όμως, ο διαβήτης διαπιστώνεται και η θεραπεία του αρχίζει όταν είναι πια αργά... Ο Ατμαράμ Φουλέ, ένας μηχανικός αυτοκινήτων από την Βομβάη, που στα 72 του χρόνια είχε πια σταματήσει να εργάζεται, δεν υποπτευόταν ότι ήταν διαβητικός, ώσπου, ένα πρωί, ξύπνησε και δεν μπορούσε να κουνήσει το δεξί του χέρι και πόδι. Η δεξιά πλευρά τού προσώπου του είχε κρεμάσει και δεν κατόρθωνε να αρθρώσει καθαρά τις λέξεις. Στο νοσοκομείο, οι γιατροί διαπίστωσαν πως το σάκχαρο στο αίμα του ήταν υπερβολικά υψηλό. Στο μεγάλο διάστημα που ο διαβήτης του Ατμαράμ είχε περάσει απαρατήρητος, η αρρώστια είχε επιταχύνει τη σκλήρυνση και τη στένωση των αιμοφόρων αγγείων. Τελικά, μια αρτηρία στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου του αποφράχτηκε τελείως, με αποτέλεσμα την ημιπληγία.

Αυτή η στένωση των αρτηριών, που ονομάζεται «διαβητική αγγειοπάθεια», μπορεί επίσης να εμφανιστεί στις στεφανιαίες αρτηρίες και να προκαλέσει έμφραγμα. «Πράγματι,» λέει ο δρ. Βανταρκάρ, «τα εμφράγματα είναι κατά πολύ συχνότερα στους διαβητικούς απ' ό,τι στους μη διαβητικούς.» Όταν οι μικρότερες αρτηρίες, που αιματώνουν τον αμφιβληστροειδή, επηρεαστούν με τον ίδιο τρόπο, παρατηρείται μείωση της οράσεως, ακόμα και τύφλωση. Ο διαβήτης μπορεί επίσης να καταστρέψει τα νεφρά και να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια. Κι αν η πάθηση αυτή στενέψει τα αγγεία στα χέρια ή στα πόδια ενός ατόμου, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η γάγγραινα, οπότε πρέπει να γίνει ακρωτηριασμός του μέλους.

Πριν από το 1921, πριν δηλαδή από τη χρονιά που ο Καναδός γιατρός Σερ Φρέντρικ Γκραντ Μπάντιγκ και ο συνάδελφος του Δρ. Τσαρλς Χέρμπερτ Μπεστ ανακάλυψαν τη φυσική ινσουλίνη, ο νεανικός διαβήτης σκότωνε, χωρίς εξαίρεση σχεδόν, τα άτομα που προσβάλλονταν απ' αυτόν. Σήμερα, παρ' όλο που δεν υπάρχει θεραπεία, με τις ενέσεις ινσουλίνης και τα άλλα φάρμακα, ο διαβήτης μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο.

Η θεραπεία, όμως, είναι παρατεταμένη. Σχεδόν όλοι όσοι πάσχουν από νεανικό διαβήτη πρέπει να κάνουν ενέσεις ινσουλίνης σε όλη τους τη ζωή, ενώ οι ασθενείς που υποφέρουν από ΜΕΙΣΔ, και ιδίως οι παχύσαρκοι, μπορούν να ελέγξουν την πάθηση τους μόνο με τη δίαιτα και τη σωματική άσκηση.

«Η δίαιτα και η σωματική άσκηση,» τονίζει ο Δρ. Χ. Μπ. Τσαντάλια, επίτιμος Διαβητολόγος και Ενδοκρινολόγος (στο Νοσοκομείο Τζάσλοκ της Βομβάης, «αποτελούν τον κυριότερο τρόπο αντιμετωπίσεως του διαβήτη.»   Παλιότερα,   πιστευόταν πως οι διαβητικοί θα έπρεπε να περιορίζουν τις τροφές που περιέχουν πολλούς υδατάνθρακες, όπως το ρύζι και το σιτάλευρο. Οι γιατροί όμως απέδειξαν αναντίρρητα ότι η ασθένεια ελέγχεται πιο αποτελεσματικά με ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε υδατάνθρακες και φτωχό σε λίπη.  Οι συμπυκνωμένοι    πάντως    υδατάνθρακες,   όπως   η   ζάχαρη   και   τα γλυκά, θα πρέπει να αποφεύγονται. Το κλειδί  μιας επιτυχούς θεραπείας είναι η τακτική παρακολούθηση του αρρώστου και η συστηματική αγωγή σε ειδικές κλινικές για διαβητικούς, όπου οι γιατροί είναι ενήμεροι γύρω από τις τελευταίες θεραπευτικές μεθόδους.

«Εάν η αντιδιαβητική θεραπεία διακοπεί ξαφνικά ή δεν είναι συστηματική, μπορεί να προκύψουν σοβαρές επιπλοκές,» προειδοποιεί ο Δρ. Βανταρκάρ. Ας πάρουμε την περίπτωση της 17χρονης Σαμπνάμ Αλί από την Βομβάη, που έπασχε από νεανικό διαβήτη. Η κοπέλα έκανε τακτικά ενέσεις ινσουλίνης, κάπου ένα χρόνο, όταν χρειάστηκε να πάει στο χωριό της, οπότε οι ενέσεις σταμάτησαν μιας και εκεί δεν υπήρχε γιατρός. Επί δύο εβδομάδες, η υγεία της Σαμπνάμ ήταν καλή. Ύστερα, τα συμπτώματα ξαναεμφανίστηκαν - υπερβολική πείνα και δίψα, συχνουρία και πολυουρία. Μερικές μέρες αργότερα παρουσίασε υπνηλία και, τελικά, έπεσε σε κώμα.

Η Σαμπνάμ μεταφέρθηκε επειγόντως σ' ένα κρατικό νοσοκομείο της Βομβάης, όπου την ανέλαβαν ειδικοί διαβητολόγοι. Μερικές απλές εργαστηριακές  εξετάσεις  επιβεβαίωσαν τις υποψίες των γιατρών: παρουσίαζε μια εξαιρετικά επικίνδυνη μορφή διαβητικού κώματος. Το κώμα αυτό προκαλείται όταν τα κύτταρα του οργανισμού, εξ αιτίας της απουσίας της ινσουλίνης, δεν μπορούν να μεταβολίσουν τη γλυκόζη κι έτσι στρέφονται σε άλλες μορφές ενέργειας. Τα αποθέματα λίπους διασπώνται και το λίπος καίγεται, με αποτέλεσμα το αίμα να πλημμυρίζει από κετονικά οξέα. Όταν το επίπεδο τους ξεπεράσει ένα ορισμένο όριο, τα κετονικά οξέα επιφέρουν το θάνατο. Στην περίπτωση της Σαμπνάμ, οι γιατροί έκαναν υπεράνθρωπες προσπάθειες να αναστρέψουν το κώμα, χρησιμοποιώντας ενδοφλέβια διαλύματα φυσιολογικού ορού, καθώς και ινσουλίνη, αλλά χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Το κορίτσι πέθανε μετά από λίγες μέρες.

Στη συνεχιζόμενη μάχη ενάντια στην πανάρχαια αυτή ασθένεια, η σύγχρονη Ιατρική χρησιμοποιεί τώρα καινούρια όπλα. Μια από τις πιο ευφυείς ίσως σημερινές μεθόδους είναι η εμφύτευση «τεχνητού παγκρέατος», που επινοήθηκε στις ΗΠΑ και στην Βρεταννία. Το «τεχνητό πάγκρεας» μπορεί και υπολογίζει το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα, έτσι ώστε να παράγει τις απαιτούμενες ποσότητες ινσουλίνης. Ορισμένοι ειδικοί ελπίζουν, πως εκείνοι των οποίων το πάγκρεας έχει καταστραφεί ή λειτουργεί πλημμελώς, θα μπορέσουν να βοηθηθούν χάρη στις μεταμοσχεύσεις. Άλλοι πάλι έχουν στρέψει την προσοχή τους στην Γενετική: εισάγουν ένα γονίδιο που συνθέτει ινσουλίνη σε ορισμένα μικρόβια, αναγκάζοντας τα έτσι να παράγουν την ορμόνη. Με τη μέθοδο αυτή ο ασθενής έχει στη διάθεση του μια πηγή ινσουλίνης που, όπως είναι φανερό, είναι πιο φτηνή απ' ό,τι το ζωικό πάγκρεας.

Φυσικά, θα περάσουν πολλά χρόνια ώσπου αυτές οι τεχνικές ν' αποκτήσουν ευρεία χρήση. Στο μεταξύ, οι γιατροί τονίζουν πως οι διαβητικοί - αλλά κι αυτοί που έχουν την τάση να πάθουν διαβήτη (λανθάνων διαβήτης) - μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους ακολουθώντας τους παρακάτω κανόνες:

1. Αν είναι πάνω από 35 χρόνων, παχύσαρκοι, και έχουν συγγενείς που πάσχουν από διαβήτη, θα πρέπει να κάνουν συχνά εξετάσεις, ώστε η πάθηση να διαπιστωθεί έγκαιρα. Η συχνή εμφάνιση δοθιήνων, οι πληγές που αργούν να κλείσουν, η συνεχής κόπωση, η υπερβολική πείνα και δίψα, καθώς και η συχνουρία-πολυουρία είναι προειδοποιητικά συμπτώματα.

2.   Όσοι κάνουν θεραπεία, θα πρέπει να ακολουθούν κατά γράμμα τις συμβουλές του γιατρού ως προς τη δίαιτα και τις δόσεις των φαρμάκων, και να μην παραμελούν να επισκέπτονται το γιατρό τακτικά, ώστε να ελέγχει την πορεία της νόσου.

3.   Θα πρέπει επίσης να μάθουν να εξετάζουν μόνοι τα ούρα τους για σάκχαρο και να κάνουν ενέσεις ινσουλίνης στον εαυτό τους, εφόσον αυτές είναι απαραίτητες.

4.   Τα πόδια, και ιδίως το διάκενο ανάμεσα στα δάκτυλα, πρέπει να είναι πάντα καθαρά και στεγνά. Τα παπούτσια ή τα σανδάλια θα πρέπει, επίσης, να έχουν καλή εφαρμογή.

5.   Σκόπιμο είναι, όσοι πάσχουν, να έχουν πάντα μαζί τους, στο πορτοφόλι τους, μια «Ταυτότητα Διαβητικού», με το όνομα του γιατρού τους, τη διεύθυνση και το τηλέφωνο του.

«Η διάγνωση του διαβήτη,» λέει ο Δρ. Ατζγκαονκάρ, «ισοδυναμούσε κάποτε με θανατική καταδίκη. Εφ' όσον όμως οι ασθενείς ακολουθούν τους παραπάνω κανόνες, έχουν πολλές πιθανότητες να ζήσουν υγιείς και δραστήριοι.»

ΕΠΙΛΟΓΕΣ/India Times