Edward Ziegler : Οι μυστηριώδεις δεσμοί ανάμεσα στους διδύμους

Οι μυστηριώδεις δεσμοί ανάμεσα στους διδύμους

Οι «παράλληλοι βίοι» τους οποίους ζουν τα μονοωογενή δίδυμα αδέλφια γοητεύουν τη φαντασία, αλλά και προβληματίζουν. Τι λέει η επιστήμη;

του Edward Ziegler

Ο φοιτητής της νομικής Λουί Ντε Φράνκι δεν είχε ξαναπιάσει ποτέ του πιστόλι. Να όμως, τώρα, που βρισκόταν αντιμέτωπος μ' έναν πολύ πεπειραμένο αντίπαλο, μέσα σ' ένα άλσος, στα περίχωρα του Παρισιού, που συχνά αποτελούσε το θέατρο μονομαχιών. Οι δυο άντρες σήκωσαν τα όπλα τους κι ένας πυροβολισμός ακούστηκε. Ο Λουί, θανάσιμα πληγωμένος, έπιασε το πλευρό του.

Την ίδια ακριβώς στιγμή, ο δίδυμος αδελφός του, ο Λυσιέν, που καθισμένος στη σέλα του αλόγου του διέσχιζε την κορσικανική εξοχή, καμιά πεντακοσαριά μίλια από κει που βρισκόταν ο Λουί, ένιωσε ξαφνικά ένα φρικτό πόνο. Αισθάνθηκε σαν μια σφαίρα να είχε χωθεί στο κορμί του, πάνω απ' το έκτο πλευρό του, και να είχε βγει λίγο πιο πάνω από το γοφό του - ακριβώς στο σημείο που είχε χτυπηθεί ο Λουί.

Η δραματική αυτή σκηνή, παρμένη από το πασίγνωστο μυθιστόρημα Αδελφοί Κορσικανοί, γράφτηκε από τον Αλέξανδρο Δουμά εδώ και πάνω από έναν αιώνα. Ωστόσο, σε μερικούς υπαρκτούς μονοωογενείς δίδυμους του καιρού μας, η εμπειρία των αδελφών ντε Φράνκι δεν φαίνεται καθόλου φανταστική. Στην πραγματικότητα, ο Δουμάς παρουσίασε μια ιστορία διδύμων απ' αυτές που εξακολουθούν να δημοσιεύονται και σε σημερινά βιβλία και εφημερίδες, από καιρό σε καιρό. Και να μερικά πρόσφατα παραδείγματα:

Δυο μονοωογενή δίδυμα αγοράκια, που γεννήθηκαν στο Οχάιο πριν από σαράντα τέσσερα χρόνια, υιοθετήθηκαν από δυο διαφορετικές οικογένειες, σχεδόν αμέσως μετά τη γέννησή τους. Το 1979, κι αφού είχαν ζήσει χώρια επί 39 χρόνια, ξανάσμιξαν. Και τότε αποκαλύφθηκε ότι και τους δυο αδελφούς τους είχαν βαφτίσει Τζαίημς. Ότι και οι δυο είχαν εκπαιδευτεί για αστυνομικοί, όπως και οι δυο είχαν κλίση στο τεχνικό σχέδιο και την ξυλουργική. Κι οι δυο τους είχαν παντρευτεί γυναίκα που την έλεγαν Λίντα, είχαν από ένα γιο -με τ' όνομα Τζαίημς Άλαν - είχαν χωρίσει τις γυναίκες τους, κι είχαν ξαναπαντρευτεί. Το όνομα της δεύτερης συζύγου και των δυο τους ήταν Μπέττυ. Επίσης, κι οι δυο τους είχαν σκύλους που τους φώναζαν Τόυ. Τέλος, και οι δυο προτιμούσαν για τις διακοπές   τους   το   Σαιντ   Πήτερσμπουργκ της Φλόριντα.

Άλλη περίπτωση: Δυο δίδυμες μονοωογενείς, οι οποίες χωρίστηκαν αμέσως μόλις γεννήθηκαν, ξανάσμιξαν πρόσφατα, μετά από 26 χρόνια. Η μία, που ζούσε στο Μαίην, δούλευε ως κομμώτρια κι είχε αποκτήσει μια κόρη που την είχε βαφτίσει Κρίστεν. Η άλλη, που ζούσε στην Νέα Αγγλία, ήταν κι εκείνη κομμώτρια κι είχε κι εκείνη μια κόρη που την έλεγαν Κρίστεν.

Άλλο ζευγάρι: Δυο Αγγλίδες που τις είχαν χωρίσει από μικρές, όταν ξαναβρέθηκαν, ανακάλυψαν με έκπληξη τους ότι και οι δυο τους είχαν δώσει στους γιους τους τα ίδια ονόματα. Η μια είχε βγάλει τον δικό της Ρίτσαρντ Άντριου, και η άλλη Αντριου Ρίτσαρντ!

«Υπάρχουν του κόσμου τα ανέκδοτα γύρω από τους μονοωογενείς διδύμους,» λέει ο ψυχολόγος "Γόμας Μπούσαρντ, του Πανεπιστημίου της Μιννεσότα, ο οποίος έχει διερευνήσει πάμπολλες περιπτώσεις διδύμων που έζησαν χωριστά. «Και ορισμένα απ' αυτά τα ανέκδοτα είναι τόσο παράξενα, που σχεδόν προκαλούν δέος. Μερικά ζευγάρια μονοωογενών διδύμων έχουν κάνει τόσο παρόμοια πράγματα, ώστε να μοιάζει απίστευτο! Κι όμως, η ταυτότητα των εμπειριών τους είναι κάτι που ξεφεύγει από τα όρια της απλής σύμπτωσης.» Πώς διαμορφώνονται τέτοιου είδους νοητικοί δεσμοί, δεν το ξέρει κανείς. Πρόσφατες ωστόσο έρευνες μας προσφέρουν ορισμένες καινούριες θεωρίες όσον αφορά τα στοιχεία που   «δένουν»,   συναμεταξύ   τους, τους διδύμους.

Το «ρολόι της ζωής».

Στους 90 περίπου τοκετούς, ο ένας «δίνει» δίδυμα - κι απ' αυτά, σχεδόν το ένα τέταρτο είναι  μονοωογενή ή  δίδυμα από ένα ωάριο, τα οποία πάντοτε είναι του ίδιου φύλου. (Τα δίδυμα που προέρχονται από τη γονιμοποίηση δύο διαφορετικών ωαρίων, δηλαδή τα διωογενή δίδυμα, δεν έχουν μεταξύ τους τόσο στενό γενετικό σύνδεσμο όσο τα μονοωογενή.) Από συνεντεύξεις που παραχώρησαν ορισμένοι ειδικοί στη διάρκεια του δεύτερου Διεθνούς  Συνεδρίου   Μελετών   επί των Διδύμων, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Ουάσινγκτων το 1977, προκύπτει σαφώς ότι η χρονική στιγμή του χωρισμού των μονοωογενών διδύμων σε δύο έμβρυα, είναι καθοριστική όσον αφορά τις ομοιότητες που θα παρουσιάζουν τ' αδέλφια: Αν τα δίδυμα του ίδιου ωαρίου χωριστούν μέσα στις πρώτες δέκα μέρες της κύησης, οι πιθανότητες να έχουν ή να μην έχουν τα έμβρυα κοινό πλακούντα είναι ίσες. Αν όμως ο χωρισμός τους επισυμβεί μετά τη δέκατη μέρα, τότε και ένας μοναδικός πλακούς μπορεί να περικλείει και τα δύο έμβρυα - τα οποία παίρνουν θέση αντικριστά, σαν το ένα ν' αποτελεί το είδωλο του άλλου μέσα σ' ένα καθρέφτη. Στην περίπτωση αυτή, ο ένας δίδυμος είναι αριστερόχειρας και ο άλλος δεξιόχειρας. Η φορά της τριχοφυΐας του ενός είναι αντίθετη από τη φορά της τριχοφυΐας τους άλλου. Αν, τέλος, ο χωρισμός σε δύο έμβρυα γίνει αργότερα από τη δέκατη τρίτη μέρα της κύησης, το αποτέλεσμα είναι η γέννηση Σιαμαίων ή «συμφυών» διδύμων. Μ' άλλα λόγια, όσο αργότερα λαμβάνει χώρα ο χωρισμός, τόσο μεγαλύτερος είναι ο φυσικός δεσμός ανάμεσα στ' αδέλφια.

Στη ζωή των μονοωογενών διδύμων ο ταυτοχρονισμός είναι, όπως δείχνουν τα πράγματα, ένα φαινόμενο αρκετά συνηθισμένο. Από τη στιγμή της εμφωλεύσεως του γονιμοποιημένου ωαρίου στον βλεννογόνο της μήτρας, λες και μπαίνει σε λειτουργία ένα ρολόι, το ίδιο και για τους δυο. Την έννοια αυτού του «ρολογιού της ζωής» επεξεργάστηκε και διατύπωσε ο καθηγητής Λουίτζι Τζέντα του Ινστιτούτου Γκρεγκόρ Μέντελ της Ρώμης. Από το 1953, ο Δρ. Τζέντα μελέτησε περισσότερα από 15.000 ζεύγη διδύμων. Και, στο βιβλίο του Χρονογενετική, μας δίνει ένα πράγματι εντυπωσιακό παράδειγμα ταυ-τοχρονισμού από τη ζωή δύο αδελφών, ηλικίας 66 ετών:

Το βράδυ της 22ας Μαΐου του 1975, θωρακικοί πόνοι έπιασαν τους δίδυμους Τζων και Άρθουρ Μόουφορθ, οι οποίοι μεταφέρθηκαν εσπευσμένα στο νοσοκομείο, ο ένας στο Μπρίστολ κι ο άλλος στο Γουίιντσορ, χωρίς να γνωρίζουν τίποτε ο ένας για τον άλλο, ούτε οι ίδιοι, ούτε οι οικογένειες τους. Πέθαναν κι οι δυο τους από καρδιακή προσβολή, λίγη ώρα μετά την άφιξη τους στο νοσοκομείο. Όπως είπε αργότερα η αδελφή τους, «από παιδιά, έκαναν τα πάντα μαζί. Και, συνήθως, ό,τι συνέβαινε στον ένα, συνέβαινε και στον άλλο».

Πονούν κι οι δυο.

Ένας διακεκριμένος ειδικός στα θέματα των διδύμων - που κι ο ίδιος είναι δίδυμος -είναι ο Δρ. Λούις Κηθ, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Νορθουέστερν. Ο δίδυμος αδελφός του είναι ο αντισυνταγματάρχης Ντόναλντ Κηθ, απόστρατος του αμερικανικού στρατού και νυν διευθυντής του Κέντρου Μελετών Πολυδύμου Κυήσεως. Και τα δυο αδέλφια αισθάνονται έντονα ότι μπορεί να υπάρχει τηλεπάθεια μεταξύ των διδύμων. Πράγματι, είναι φορές που ο Λούις, υπακούοντας σε κάποια ισχυρή εσωτερική παρόρμηση, σηκώνει το τηλέφωνο και καλεί τον αδελφό του. «Πάντοτε αποκαλύπτεται πως, εκείνη την ώρα, ο Ντόναλντ σκεπτόταν ότι ήθελε να χτυπήσει το τηλέφωνο του και να είμαι εγώ.»

Ο Δρ. Κηθ υποστηρίζει ότι οι νοητικοί δεσμοί που μπορεί να συνδέουν τους διδύμους διέπονται από μια ιεράρχηση. Ο λιγότερο ισχυρός απ' αυτούς τους δεσμούς, είναι εκείνος που προκαλεί  την  αποστολή,   από  τον έναν αδελφό στον άλλον, απρόσμενων περιστασιακών μηνυμάτων του τύπου «θα ήθελα να με πάρεις τηλέφωνο». Στην επόμενη βαθμίδα βρίσκεται η κοινότητα της σκέψης, η οποία εμφανίζεται ως μεταβίβαση, σε κάποια απόσταση, μιας πλήρως σχηματισμένης νοητικής εικόνας. Ένας κατά πολύ εντονότερος βαθμός τηλεπαθητικής επικοινωνίας μεταξύ διδύμων, είναι εκείνο το σπανιότατο, αλλά δραματικό, φαινόμενο του κοινού πόνου.

Ο Δρ. Κηθ δίνει το εξής παράδειγμα:

«Ένας δικηγόρος μού ζήτησε κάποτε τις συμβουλές μου, εκθέτοντας μου την περίπτωση κάποιας γυναίκας, μονοωογενούς διδύμου, η οποία βρισκόταν στο Λος Άντζελες την ώρα που η αδελφή της σκοτώθηκε, κατά τη σύγκρουση δυο αεροπλάνων στην πίστα του αεροδρομίου των Καναρίων Νήσων. Η γυναίκα αυτή είπε, πως τη στιγμή ακριβώς του δυστυχήματος ένιωσε ένα φούντωμα σ' όλο της το κορμί, μαζί με έντονο πόνο. Στο μυαλό της έγινε ένα μαύρο κενό. Από τότε, δεν έχει ξαναβρεί τη διανοητική της γαλήνη. Ο δικηγόρος με ρωτούσε λοιπόν αν, υπό την ιδιότητα μου ως γιατρού και ειδικού στους διδύμους, είχα ποτέ μου ακούσει κάτι παρόμοιο, περί κοινού πόνου. «Και βέβαια,» του απάντησα. «Δεν έχω κανένα λόγο να πιστέψω ότι αυτή η γυναίκα δεν λέει την αλήθεια.»

Στο βιβλίο του Παράλληλοι: Μια Ματιά στους Δίδυμους, ο Τεντ Γουόλνερ επιβεβαιώνει αυτό το φαινόμενο της «κοινωνίας άλγους». Μια νεαρή δίδυμη του διηγήθηκε την περίπτωση της αδελφής της που αντιμετώπιζε προβλήματα με τη σκωληκοειδή της απόφυση:

«Όταν ήρθαν να μου το πουν, με βρήκαν κι εμένα να σφαδάζω από τους πόνους, κυλιομένη στο πάτωμα. Την ώρα που οι γιατροί την είχαν στο χειρουργείο, ήμουν σε θέση να προσδιορίσω ακριβώς το πότε άρχισαν να την ανοίγουν με το νυστέρι, και πότε της έρραψαν την τομή. Καθόμουνα με τη μητέρα μου στην αίθουσα αναμονής. «Θα πρέπει τώρα πια, νά 'χει τελειώσει η εγχείρηση,» μου είπε σε κάποια στιγμή. «Όχι, μητέρα, μόλις άρχισε ο γιατρός,» της απάντησα. Και πράγματι, αργότερα, ο γιατρός το επιβεβαίωσε, λέγοντας μας ότι η εγχείρηση είχε καθυστερήσει να γίνει.»

Ανταλλαγή μηνυμάτων.

Συχνά, οι σχολικές και  φοιτητικές  επιδόσεις των  διδύμων  είναι ακριβώς ίδιες. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που αναφέρεται στους Παραλλήλους κι είναι παρμένο από μια εφημερίδα της Νέας Αγγλίας. Το σχετικό άρθρο μιλάει για τις ακαδημαϊκές διακρίσεις που απονεμήθηκαν σε δυο δίδυμα αδέλφια, ονόματι Πήτερ και Πωλ. Και οι δυο τους εξελέγησαν μέλη του συλλόγου των φοιτητών με τις καλύτερες επιδόσεις στα μαθήματα. Κι οι δυο πήραν διπλώματα στην Αγγλική Φιλολογία. Και οι δυο κέρδισαν υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές, τις οποίες είχαν την πρόθεση να χρησιμοποιήσουν στην ίδια σχολή, παρακολουθώντας τον ίδιο κλάδο μαθημάτων.

Την ίδια εναρμόνιση που διαπιστώνουμε όσον αφορά το πνεύμα των διδύμων που στρέφονται προς τις σπουδές, συναντάμε και στα σώματα των διδύμων που στρέφονται στον αθλητισμό. Ένα εκπληκτικό παράδειγμα δίνουν οι δίδυμοι Βαν Αρσνταίηλ, πρώην επαγγελματίες μπασκετμπολίστες. Επί έντεκα από τα δώδεκα χρόνια της καριέρας τους έπαιζαν σε διαφορετικές ομάδες, οι οποίες είχαν πολύ διαφορετικό στυλ παιχνιδιού, και φυσικά διαφορετικό «κοουτσάρισμα». Εν τούτοις, τα γενικά σύνολα των επιδόσεων τους είναι εντυπωσιακά παραπλήσια, αφού έχουν πετύχει τους ίδιους περίπου πόντους, με τον ίδιο μέσο όρο επιτυχιών σε κάθε αγώνα.

Αξιοσημείωτο όμως είναι και το φαινόμενο της καλλιτεχνικής συνεργασίας των μονοωογενών διδύμων Τιμ και Γκρεγκ Χίλντεμπραντ, που έφτιαξαν τα σκηνικά στον «Πόλεμο των Άστρων». Όπως εξηγούν τα δυο αδέλφια στους Παραλλήλους, συνεργάζονται μ' έναν ιδιότυπο τρόπο. «Αρχίζουμε να δουλεύουμε μαζί, ο ένας πλάι στον άλλο. Εγώ μπορεί να πάω για ύπνο την ώρα που ο Τιμ ζωγραφίζει, ενώ, αργότερα, πάει εκείνος να κοιμηθεί και συνεχίζω εγώ τη δουλειά. Όταν ξυπνάμε, ποτέ δεν μας περιμένουν δυσάρεστες εκπλήξεις. Ποτέ δεν συμβαίνει να έχει φτιάξει ο ένας μας κάτι που δεν αρέσει στον άλλον. Όταν ο Τιμ ζωγραφίζει, είναι σαν να ζωγραφίζω εγώ.»

Μια ανάλογη ταύτιση υπάρχει ανάμεσα στις δίδυμες αδελφές Ρουθ και Νάνσυ Γκρόβερ από την Βιρτζίνια. Όπως μου είπε η Ρουθ, πήγαιναν κι, οι δυο τους στο ίδιο γυμνάσιο. «Γράφαμε διαγώνισμα κι είχαμε δικαίωμα να επιλέξουμε ένα από τα έξι θέματα που μας είχαν δοθεί. Η Σάρα Ρούντυ, που εκτελούσε χρέη επιμελήτριας, δεν σταματούσε να κάνει βόλτες από θρανίο σε θρανίο, διαβάζοντας τα γραπτά μας πάνω απ' τους ώμους μας. Όταν η αδελφή μου κι εγώ πήγαμε να της παραδώσουμε τις κόλλες μας, η Σάρα Ρούντυ μας ζήτησε να παραμείνουμε στην αίθουσα, κι έγραψε στο κάτω μέρος του κάθε γραπτού: Η Νάνσυ και η Ρουθ κάθονταν η μια στην μία άκρη της αίθουσας, και η άλλη στην αντίθετη. Διάλεξαν όμως το ίδιο θέμα και έγραψαν λέξη προς λέξη, ακριβώς τα ίδια πράγματα. Υποθέτω πως αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο γεγονός ότι είναι μονοωογενείς δίδυμες.»

Γιατί, όμως, τέτοιου είδους μηνύματα δεν περνάνε διαρκώς από τον ένα δίδυμο στον άλλο; Ο Άλντους Χάξλεϋ, στο βιβλίο του Κόλαση και Παράδεισος, δίνει την εξήγηση ότι το μυαλό είναι ένα είδος «ασφαλιστικής δικλείδας», της οποίας κύριο έργο είναι να ανακόπτει τα περισσότερα από τα εισερχόμενα μηνύματα, και ν’ αφήνει να περνάνε μόνον εκείνα που έχουν μεγάλη σημασία. Μερικοί δίδυμοι δείχνουν να έχουν ένα είδος «μπάυ-πας» το οποίο επιτρέπει την είσοδο σε μηνύματα ενός είδους εντελώς άχρηστου για όλους μας, με την εξαίρεση μιας μικρής μειοψηφίας.

Οι μονοωογενείς δίδυμες Μαίρη Μπρουκς και Σελίνα Στρονγκ, δοκίμασαν την εμπειρία μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας, πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια. Να τι διηγείται η Σελίνα: «Η Μαίρη επρόκειτο να μπει στο χειρουργείο, γιατί είχε κάτι προβλήματα με τους πνεύμονες της. Νωρίς το απόγεμα εκείνης της ημέρας, με κατέλαβε ένα παγερό συναίσθημα και, καθώς σήκωσα τα μάτια μου, είδα ένα όραμα της Μαίρης. Άκουσα καθαρά τη φωνή της να μου λέει: "Σελίνα, φεύγω τώρα!" Σάστισα. Όχι, όχι, μη φεύγεις! Έρχομαι... Αργότερα, την ίδια μέρα, έμαθα πως η Μαίρη ήταν καλά. Προς στιγμήν όμως, η καρδιά της είχε σταματήσει να χτυπάει, στις 2.30 το μεσημέρι. Εκείνη ακριβώς την ώρα ήταν που είχα νιώσει βέβαιη ότι είχε πεθάνει.»

Σε όσους είναι μοναχοπαίδια ή έχουν μεν αδέλφια, αλλά όχι δίδυμα, η ιδιότυπη σχέση των διδύμων ασκεί μιαν ακατανίκητη γοητεία. Όπως λέει ο Δρ. Κηθ, «δεν έχει ποτέ πάψει να με εκπλήσσει το πόσο συχνά διάφοροι άνθρωποι μου εξομολογούνται ότι η πιο διακαής ενδόμυχη επιθυμία τους είναι να είχαν δίδυμο αδελφό».

Αυτή η λαχτάρα ίσως να σχετίζεται μ' ένα φαινόμενο που ονομάζεται «ο χαμένος δίδυμος» το οποίο περιέγραψε ο Δρ. Λυσιέν Σνάιντερ, του Πανεπιστημίου  των  Παρισίων.  Σε αρκετές κυήσεις, στις οποίες έχει πέρα από κάθε αμφιβολία διαγνωσθεί, με τη βοήθεια υπερήχων, ότι πρόκειται για κυήσεις δίδυμες, αναπτύσσεται και γεννιέται, τελικά, μόνον ένα βρέφος. Το άλλο επαναφομοιώνεται από το σώμα. Έτσι, πολλά παιδιά είναι, στην πραγματικότητα, το επιζών μέλος ενός ζευγαριού διδύμων. Μέχρις ενός σημείου, η «διδυμότης» φαίνεται να είναι γενικό στοιχείο κάθε ανθρώπινης ζωής. Πρόσφατες μελέτες του εγκεφάλου αφήνουν να εννοηθεί ότι οι εξειδικευμένες λειτουργίες του δεξιού και του αριστερού λοβού του εγκεφάλου είναι τόσο διάφορες, ώστε να μπορεί να υποστηριχτεί η άποψη ότι δύο προσωπικότητες καταλαμβάνουν το ίδιο κρανίο. Όπως λέει ο Γάλλος ψυχολόγος Ρενέ Ζαζό, «ψυχολογικά, αν και σε διαφορετικό βαθμό ο καθένας, όλοι μας είμαστε δίδυμοι».

ΠΗΓΕΣ: «ΧΡΟΝΟΓΕΝΕΤΙΚΗ, Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΒΙΟΛΟΠΚΟΥ ΧΡΟΝΟΥ» ΤΩΝ LUIGGI GEDDA ΚΑΙ GIANNI BRENCI.©1978 TΩN ΕΚΔΟΣΕΩΝ CHARLES C.THOMAS, SPRINGFIELD, ILL.-«ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ, ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟΥΣ ΔΙΔΥΜΟΥΣ» ,© 1978 TED WOLNER