Μια φιλμική τοιχογραφία της Ελλάδας του 20ού αιώνα

Μια φιλμική τοιχογραφία της Ελλάδας του 20ού αιώνα

 

Το Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο έχει ως στόχο να διασώζει και να αναδεικνύει την οπτικοακουστική κληρονομιά της χώρας
Tου Ηλια Mαγκλινη

Το πρώτο που σ’ εντυπωσιάζει είναι ο ήχος: το σπικάζ μιας άλλης εποχής, η βαρύγδουπη μουσική ή κάτι πιο ανάλαφρο - όλα εξαρτώνται απ’ το θέμα. Στην παρουσίαση των φθινοπωρινών στολών των αεροσυνοδών της πάλαι ποτέ Ολυμπιακής Αεροπορίας, με τη σφραγίδα του Γιάννη Τσεκλένη, στα «Αστέρια» της Γλυφάδας το 1971, η μουσική υπόκρουση είναι ένα groovie κομμάτι - ωστόσο, την παράσταση κλέβει η άφιξη των «μανεκέν» (με την αρμόζουσα γαλλική προφορά από τον σπίκερ) με... ελικόπτερο. Αυτή είναι μια μικρή γεύση από τα θρυλικά «Επίκαιρα», που ο κόσμος έβλεπε στην προ τηλεοράσεως εποχή, στον κινηματογράφο.

Εκπληκτικά ετερόκλητο και, βέβαια, εξαιρετικά ενδιαφέρον, σπάνιο και συχνά άγνωστο υλικό, που αποτελεί κληρονομιά της Κρατικής Ταινιοθήκης, στο οποίο όμως έχει άμεση πρόσβαση κάθε ενδιαφερόμενος διά του Εθνικού Οπτικοακουστικού Αρχείου (ΕΟΑ).

Ανατρέχοντας με τη μηχανή αναζήτησης της βασικής ηλεκτρονικής σελίδας του ΕΟΑ, πετυχαίνω ένα έγχρωμο στιγμιότυπο του 1982 από την επίσκεψη του Ανδρέα Παπανδρέου στην Κρήτη. Πόσο απέχει η αποτύπωση της σοσιαλιστικής «Αλλαγής» από το ασπρόμαυρο στιγμιότυπο του 1948, με τις επιχειρήσεις στα Βαρδούσια («Βόμβαι που θα καταστρέψουν τα κρησφύγετα των συμμοριτών», λέει με στόμφο ο εκφωνητής, υπό τους ήχους οικείου αμερικανικού εμβατηρίου) και την επίσκεψη του βασιλικού ζεύγους στον Γράμμο; Ετη φωτός, στην ουσία όμως είναι το ίδιο πράγμα: με τα λόγια του Γ. Μπολάνη, αυτή είναι «μια φιλμική τοιχογραφία της Ελλάδας του 20ού αιώνα».

Το ΕΟΑ έχει ως στόχο να διασώζει και να αναδεικνύει την οπτικοακουστική (ο/α) κληρονομιά της χώρας, συμμετέχει στη διαμόρφωση και εξέλιξη της αρχειακής πολιτικής σε εθνικό επίπεδο, ενώ κατευθύνει και καθοδηγεί κάθε δραστηριότητα ανάδειξης του ο/α πλούτου σε αρχειακό, συλλεκτικό και ακαδημαϊκό επίπεδο, σε όλη την ελληνική επικράτεια και οπουδήποτε υπάρχει ελληνισμός.

Το ΕΟΑ ιδρύθηκε το 2006, τα τελευταία δύο χρόνια όμως τέθηκαν οι βάσεις της λειτουργίας του. Αρχικά, υπαγόταν στη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης-Επικοινωνίας, από το 2009 στο ΥΠΠΟΤ, ειδικότερα στη Γενική Διεύθυνση Σύγχρονου Πολιτισμού. Ολα άρχισαν όταν τέθηκε ένα ζήτημα σχετικά με τα οπτικοακουστικά αρχεία της χώρας μας και ειδικότερα με την Κρατική Ταινιοθήκη. «Στη συλλογή της ανήκουν τα “Επίκαιρα” καθώς επίσης ντοκιμαντέρ και άλλα στιγμιότυπα. Είχε ήδη γίνει μια αξιοπρεπέστατη, τηρουμένων των αναλογιών, προσπάθεια διασώσεως των αρχείων αυτών. Πλέον, μιλάμε για 600 περίπου ώρες φιλμ, ένα ψηφιοποιημένο και εξαιρετικά τεκμηριωμένο υλικό, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου είναι διαθέσιμο σε όλους μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα του ΕΟΑ».

Μέσα στους στόχους του ΕΟΑ είναι σειρά συνεργασιών με φορείς που διαθέτουν αρχεία αλλά και με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, με τους υπεύθυνους των οποίων έχουν ήδη ξεκινήσει συζητήσεις. «Πάντοτε στόχος είναι η ανάδειξη των αρχείων αυτών και η παροχή πρόσβασης σε κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη, με τη συνδυαστική πινελιά που ένα εθνικό αρχείο μπορεί να εγγυηθεί».

Ο Γ. Μπολάνης αισθάνεται υπερήφανος για τη διοργάνωση εκ μέρους του ΕΟΑ στην Αθήνα του Παγκοσμίου Συνεδρίου Οπτικοακουστικών Αρχείων, κατά το οποίο η διεθνής κοινότητα διερεύνησε τι σημαίνει η ψηφιακή εποχή σε τέσσερα επίπεδα: περιεχομένου, τεχνολογίας, ηθικής και δικαιωμάτων. «Εκεί μπήκε η Ελλάδα πολύ σοβαρά στο παιχνίδι, παρότι είχαμε σχεδόν μηδενική ιστορία ως αρχείο».


Η κρίση
Η πίεση της κρίσης δεν φαίνεται να έχει κάμψει το ΕΟΑ. «Ναι, διότι εντείνεται ο εθνικός ρόλος ενός αρχείου. Στηρίζεις άλλες συλλογές, για τις οποίες η κρίση είναι πιο πιεστική. Η συνέργεια είναι σημαντικό ζήτημα. Ο ρόλος μας δεν είναι να πάρουμε τα αρχεία των άλλων, αλλά να συνεισφέρουμε στην αξιοποίησή τους. Και σε αυτό θα συνεργαστούμε με όλους, από το Δημόσιο μέχρι τους διαφημιστές.

»Επίσης, δεν χρησιμοποιούμε για τις επενδύσεις μας τα χρήματα των φορολογουμένων μέσα από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά παλεύουμε για την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων, σε συνδυασμό με τα χρήματα του ελληνικού προγράμματος δημοσίων επενδύσεων αλλά με μια πολύ συγκεκριμένη λογική που έχει να κάνει με την αξιοποίηση πρωτογενούς υλικού. Σαφώς και έχουμε μείωση κονδυλίων για τα έξοδα λειτουργίας, γι’ αυτό και θα κινηθούμε με διαφορετικό τρόπο, όχι πιο αργά αλλά πιο γρήγορα. Δεν είμαστε εδώ για να κλαίμε. Είμαστε μηχανή παραγωγής υπηρεσιών για τον κάθε πολίτη και καμαρώνουμε που δείχνουμε στην Ευρώπη κάθε τι ελληνικό. Ανάπτυξη με ανταποδοτικότητα λοιπόν...».

«Με μία δραχμή έβλεπες τα “Επίκαιρα”»
Ακόμα κι αν ένας πολίτης δεν διαθέτει την ευχέρεια της χρήσης του Διαδικτύου μπορεί να αποταθεί στα γραφεία του ΕΟΑ, δίπλα ακριβώς στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ο Γ. Μπολάνης θυμάται τον ερχομό του παλαίμαχου ποδοσφαιριστή Αντώνη Αντωνιάδη στα γραφεία του ΕΟΑ, ο οποίος αναζητούσε στιγμιότυπα με γκολ του. «Βρήκε πολλά δικά του γκολ κι έφυγε ικανοποιημένος. Μας είπε ότι όταν ήταν μικρός στην Ξάνθη, η μόνη εικόνα που έφτανε στην πόλη από τα δημόσια γεγονότα ήταν μέσω των “Επικαίρων”, στο σινεμά. Ο κινηματογραφιστής της γειτονιάς έλεγε ότι με μία δραχμή βλέπεις μόνο τα “Επίκαιρα”, με τρεις βλέπεις και την ταινία».

Ο Γ. Μπολάνης μας πληροφορεί ακόμα ότι η αμερικανική κινηματογραφική εταιρεία Φοξ είχε βρει έναν έξυπνο τρόπο να προσελκύσει τον Ελληνα μετανάστη της Αμερικής στο σινεμά. «Οι περισσότεροι δεν ήξεραν καλά αγγλικά για να παρακολουθήσουν αμερικανική ταινία. Οπότε, στις αίθουσες με τις οποίες η Φοξ ήταν συμβεβλημένη, φρόντιζε να προβάλλονται πριν από κάθε ταινία εκτενή “Επίκαιρα” με επιλεγμένα γεγονότα από την Ελλάδα, π.χ., την κηδεία του βασιλιά Παύλου ή στιγμιότυπα ποδοσφαιρικού αγώνα. Ηταν το κίνητρο για να πάει ο Ελληνας σινεμά. Η Φοξ έχει λοιπόν καλό υλικό και παλεύουμε να αποκτήσουμε πρόσβαση και σε αυτό».

Το ΕΟΑ εξάλλου συνεχώς εμπλουτίζεται. «Πριν από ένα χρόνο, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης», μας λέει ο Γ. Μπολάνης, «παρουσιάσαμε τέσσερα ντοκιμαντέρ του Ρούσσου Κούνδουρου. Ηταν όλα παραγγελία του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή και αναδείκνυαν το κυβερνητικό έργο της δεύτερης πενταετίας της δεκαετίας του ’50. Ολοκληρώθηκαν λίγο πριν από τις εκλογές του 1961 και γι’ αυτό τον λόγο με αίτηση της αντιπολίτευσης δεν προβλήθηκαν και τελικά, δεν παίχτηκαν ποτέ. Ο ίδιος ο Κούνδουρος δεν πρόλαβε να τα δει ποτέ. Μερικοί από τους συντελεστές, ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος και ο Βασίλης Βασιλικός, πίστευαν ότι είχαν χαθεί. Τα βρήκαμε, τα τεκμηριώσαμε και τα παρουσιάσαμε στη Θεσσαλονίκη, με τη συμμετοχή των ίδιων των πρωταγωνιστών τους».

Το ΕΟΑ βρίσκεται στην Καλλιθέα (Φραγκούδη 11 & Αλ. Πάντου, τηλ. 210-9094700).

http://www.ekathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_13/03/2011_435453