Τζίνα Πολίτη, η μούσα του Ελύτη

«Η ποίηση του Ελύτη έσπερνε άστρα στον θόλο της ψυχής μου», έλεγε κάποτε η Τζίνα Πολίτη, 

γεμάτη θαυμασμό για τον νομπελίστα ποιητή.

Η μούσα του Ελύτη 

και οι ‘μπολσεβίκοι’ του Λαφαζάνη

Με διαδρομή που θα μπορούσε να έχει ξεπηδήσει από τις σελίδες μυθιστορήματος, η Τζίνα Πολίτη κατάφερε με ένα άρθρο της, να ταράξει το  εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ.

 

 Για «σύνδρομο επαναστατικής μεγαλομανίας» έκανε λόγο στο άρθρο της η Τζίνα Πολίτη, 

αναφερόμενη σε συγκεκριμένα στελέχη και μέλη του ΣΥΡΙΖΑ.

Από τον Οδυσσέα Ελύτη και τη λογοτεχνική παρέα του καφέ Μπραζίλιαν μέχρι την τολμηρή τοποθέτηση για την Aριστερή Πλατφόρμα και το «στυλ μπολσεβίκ» μεσολαβούν δεκαετίες γεμάτες ταξίδια, βιβλία και πανεπιστημιακές διαλέξεις.

Ανθρωπος τολμηρός δεν φοβάται να τοποθετηθεί ακόμα και για θέματα «ταμπού» στο στενό κομματικό περιβάλλον. Κάπως έτσι, ένα άρθρο της στην εφημερίδα «Εποχή» προκάλεσε την απάντηση της Αριστερής Πλατφόρμας -που εκφράζει τη «λαφαζανική» πτέρυγα- μέσω της ιστοσελίδας Iskra σε μία... αντιπαράθεση που πήρε απρόβλεπτες διαστάσεις.

Στο άρθρο της αναφέρεται στο στυλ μπολσεβίκ στελεχών και μελών του ΣΥΡΙΖΑ «παρά το γεγονός ότι ο προσωπικός βίος τους δεν διαφέρει σε τίποτα από εκείνον ενός μικροαστού γραφειοκράτη». Κάνει λόγο για «θράσος» της Αριστερής Πλατφόρμας «να ονομάσει το μέσο επικοινωνίας της Ισκρα» και προχωρά ένα ακόμα βήμα.

Η Τζίνα Πολίτη ήταν για χρόνια στο ΚΚΕ 

και στη συνέχεια πήγε στον Συνασπισμό.

«Σίγουρα, τα κόκαλα του Λένιν θα τρίζουν από το σύνδρομο "επαναστατικής μεγαλομανίας" που έχει καταλάβει τα κομματικά στρογγυλοκαθισμένα στα γραφεία της Κουμουνδούρου, εκείνα στελέχη, τα οποία πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος του βίου τους στα βουλευτικά έδρανα και τώρα σε υπουργικούς θώκους» είναι η χαρακτηριστική της τοποθέτηση.

H απάντηση ήταν ακαριαία και ήρθε μέσα από την ιστοσελίδα Iskra, η οποία εκφράζει την Αριστερή Πλατφόρμα. Ο χαρακτηρισμός που αποδίδεται στο άρθρο είναι ιδιαίτερα σκληρός, καθώς γίνεται λόγος για «λιβελογράφημα». «Το αφοριστικό αυτό κείμενο βρίθει αποκλειστικά από εμπαθείς χαρακτηρισμούς, ανοίκειες προσωπικές επιθέσεις και μειωτικές αναφορές στην κομματική διαδρομή συλλήβδην και συλλογικά (πλην των δεκαετιών στο ΚΚΕ!), αρκετές εκ των οποίων λέγονται και γράφονται κατά στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ συνήθως από δεξιά και ακροδεξιά χείλη και έντυπα» αναφέρεται.

«Η ποίηση του Ελύτη έσπερνε άστρα στον θόλο της ψυχής μου», έλεγε κάποτε η Τζίνα Πολίτη, 

γεμάτη θαυμασμό για τον νομπελίστα ποιητή, τον οποίο γνώρισε στο καφέ Μπραζίλιαν στην οδό Βαλαωρίτου, 

στέκι των ανθρώπων των τεχνών και των γραμμάτων.

 

«Η ποίηση του Ελύτη έσπερνε άστρα στον θόλο της ψυχής μου», έλεγε κάποτε η Τζίνα Πολίτη, γεμάτη θαυμασμό για τον νομπελίστα ποιητή, τον οποίο γνώρισε στο καφέ Μπραζίλιαν στην οδό Βαλαωρίτου, στέκι των ανθρώπων των τεχνών και των γραμμάτων.

 

Η σχέση της με την Αριστερά πάει δεκαετίες πίσω, καθώς για χρόνια ήταν στο ΚΚΕ και στη συνέχεια πήγε στον Συνασπισμό. Σε μία παλαιότερη τοποθέτησή της -που θα μπορούσε να αποδειχτεί προφητική- σημείωνε πως στον χώρο της Αριστεράς «έχουμε την πλήρη ελευθερία να κάνουμε την κριτική μας, να τα βάζουμε με τις ηγεσίες μας, να λέμε τη γνώμη μας ευθαρσώς. Αυτό είναι καλό. Στα άλλα κόμματα έχουν πειθαρχία, ενώ εμείς, η βάση, μπορούμε να βγαίνουμε και να τα κοπανάμε».

Γεννήθηκε στην οδό Ασκληπιού, δίπλα στο σπίτι του Παλαμά και ίσως αυτό «καρμικά» να επηρέασε τη σχέση της με τη λογοτεχνία. Από μικρή ηλικία αναπτύσσει μια βαθιά αγάπη για τα βιβλία, ξεκινώντας από τον Ιούλιο Βερν και την Πηνελόπη Δέλτα, γνωρίζοντας στην πορεία τη ρωσική λογοτεχνία και αγαπώντας μετέπειτα τον Τζόις και τον Κάφκα.

Η πρώτη συλλογή

Σε ηλικία 16 ετών έρχεται σε επαφή με την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Η αδελφή της της κάνει δώρο την ποιητική συλλογή «Προσανατολισμοί» και μπροστά της ανοίγεται ένας νέος κόσμος. «Δραπετεύει» στην ταράτσα του σπιτιού για να απομονωθεί και να διαβάσει, ενώ μπροστά της προβάλλει η θέα του λεκανοπεδίου. Κάνει εφηβικά όνειρα με τη δίψα για μάθηση να είναι πάντα εκεί.

Τρία χρόνια αργότερα φτιάχνει τις βαλίτσες της για τη Νέα Υόρκη και ξεκινά στις σπουδές της στην Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Οπως η ίδια είχε διηγηθεί στη «Lifo»: «Ο πατέρας μου νόμιζε ότι είχα πάει να επισκεφτώ τον θείο μου και τη θεία μου. Οταν, πια, έφτασα στην Αμερική, του έγραψα ένα γράμμα: "Εγώ αποφάσισα να μείνω εδώ να σπουδάσω, δεν θα σε επιβαρύνω"». Είχε ήδη καταφέρει να πάρει υποτροφία και πλέον μπορούσε να κάνει τα δικά της βήματα, οπλισμένη με την αυτοπεποίθηση της νιότης.Είναι η δεκαετία του 1950 και οι γυναίκες έχουν αρχίσει να «σπάνε» τα παραδοσιακά πρότυπα και να διεκδικούν ρόλο στις σπουδές και στην αγορά εργασίας. Η Τζίνα Πολίτη αποδίδει αυτή την αλλαγή «στο πρότυπο της αντάρτισσας: η γυναίκα που έχει τα φισεκλίκια και είναι ισότιμη με τον άντρα και πολεμάει. Αυτό έδωσε ένα πρότυπο, ότι μπορεί και η γυναίκα να σπουδάσει και να σταδιοδρομήσει, να κάνει αυτό που θέλει και να πάει αντίθετα σε μια πατριαρχική οικογενειακή δομή, η οποία έλεγε «το κορίτσι είναι για τον γάμο».

Το καλοκαίρι του 1957 -ύστερα από επτά χρόνια σπουδών- διασχίζει εκ νέου τον Ατλαντικό και επιστρέφει στην Ελλάδα. Μία μέρα με μία φίλη της βρίσκεται στο καφέ Μπραζίλιαν στη Βαλαωρίτου, όπου συχνάζουν άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων. Οπως η ίδια έχει διηγηθεί, «εκείνη τη μέρα τα "ονόματα" έδωσαν τη θέση τους σε γνωριμία με τα πρόσωπα: Βακαλό, Σινόπουλος, Λυμπεράκη, Μιλιέξ, Σαχτούρης, Βαλαωρίτης, Στεφάνου, Φωκάς και, βέβαια, Ελύτης». Το έργο του ποιητή την επηρεάζει βαθιά και για πρώτη φορά νιώθει πως «έβρισκαν επιτέλους έκφραση ουσιώδη συναισθήματα, αισθητηριακές εικόνες, αδιαμόρφωτες έννοιες και ανομολόγητες επιθυμίες που παρέμεναν εντός μου».

Τη μαγική αυτή αλλαγή που συντελείται μέσα της, την περιγράφει με τον πιο γλαφυρό τρόπο σε μία μόνο φράση της: η ποίηση του Ελύτη «έσπερνε άστρα στον θόλο της ψυχής μου».

Και έρχεται η αφιέρωση «Στην Τζίνα Πολίτη» στο πρώτο μέρος «Ο αγράμματος και η ωραία» από τη συλλογή «Εξι και μία τύψεις για τον ουρανό».

Συχνά, στην Κοίμηση του Δειλινού, η ψυχή της έπαιρνε αντίκρυ απ' τα βουνά μιαν αλαφράδα, μόλο που η μέρα ήταν σκληρή και η αύριο άγνωστη.

Oμως, όταν σκοτείνιαζε καλά κι έβγαινε του παπά το χέρι πάνω από το κηπάκι των νεκρών, Εκείνη

Μόνη της, Ορθια, με τα λιγοστά της νύχτας κατοικίδια -το φύσημα της δεντρολιβανιάς και την αθάλη του καπνού από τα καμίνια- στης θαλάσσης την έμπαση αγρυπνούσε

Αλλιώς ωραία!

Αρκετά χρόνια αργότερα ακολουθεί η απόδοση της οφειλής στον δημιουργό που την έπλασε πνευματικά. Τα δοκίμια συγκεντρώνονται σε έναν τόμο με τον τίτλο «Οι αιώνιες φωλεές της επιστροφής στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη». Είχαν προηγηθεί ένα ταξίδι στον κόσμο της γνώσης και η ζεστή αποδοχή από την πανεπιστημιακή κοινότητα.

Ακαδημαϊκή καριέρα

Τη δεκαετία του 1970 βρίσκεται στο Κέιμπριτζ όπου έμεινε έξι χρόνια και ακολουθεί ακαδημαϊκή καριέρα, διδάσκοντας ως fellow και λέκτορας. Το ερευνητικό και διδακτικό της έργο καλύπτει ένα ευρύ φάσμα, από τον Σαίξπηρ έως τον Μπέκετ μέχρι τη θεωρία της λογοτεχνίας.

Μετά την πτώση της δικτατορίας έρχεται μία «πρόσκληση» από την Ελλάδα που δεν μπορεί να αρνηθεί. Μαζεύει βαλίτσες για τη Θεσσαλονίκη και ξεκινά μια νέα διαδρομή στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα στο Αριστοτέλειο (να σημειωθεί πως από το 1997 είναι ομότιμος καθηγήτρια). «Η πόρτα του γραφείου της ήταν πάντα ανοιχτή» θυμούνται όσοι είχαν περάσει από το πανεπιστήμιο και μιλούν για την ευρύτητα του πνεύματος και τη δύναμη του λόγου της.

Βιβλία και μελέτες της πάνω στην αγγλική, στην ελληνική και στη συγκριτική λογοτεχνία έχουν δημοσιευτεί στη χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό. Το 2011 της απονεμήθηκε το Βραβείο «Διδώ Σωτηρίου» της Εταιρείας Συγγραφέων, ενώ το 1998 είχε τιμηθεί με το «Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας και Ερευνας» από το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΚΚΑΛΙΑΡΗ
kokkaliari@pegasus.gr
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22767&subid=2&pubid=64209640