Το μυστήριο της Τσίτα

Το μυστήριο της Τσίτα

Ο θάνατος ενός 80χρονου (!) χιμπαντζή στη Φλόριντα το 2011 αναζωπύρωσε την πολυετή διαμάχη για την πραγματική ταυτότητα του πρωτεύοντος θηλαστικού, που κατάφερε επί δεκαετίες να επιβιώσει -και να λάμψει- στη ζούγκλα του Χόλίγουντ.

Γράφει η Τατιάνα Καποδίστρια

Η είδηση δεν ταρακουνησε τη διεθνή ειδησεογραφία, όσο και αν είχε ένα κάποιο ενδιαφέρον, ολίγη θλίψη και μπόλικο χολιγουντιανό άρωμα. Tην παραμονή των Χριστουγέννων του 2011, στο καταφύγιο πρωτευόντων θηλαστικών Suncoast, στο Παλμ Χάρμπορ της Φλόριντα, απεβίωσε από νεφρική ανεπάρκεια η Τσίτα, ο αρσενικός χιμπαντζής που είχε συντροφεύσει τον θρυλικό Τζόνι Βαϊσμίλερ στις 12 κινηματογραφικές περιπέτειες του ωw Ταρζάν. Ήταν, λέει, 80 ετών, είχε μειλίχιο και καλόβολο χαρακτήρα -αν εξαιρέσει κανείς το ότι εκτόξευε... περιττώματα, όταν του επέβαλαν κάτι που τον δυσαρεστούσε-, ενώ είχε επιδοθεί με επιτυχία στη ζωγραφική. Δεν του άρεσε να βλέπει ζώα στην τηλεόραση, αλλά έβρισκε ενδιαφέρον το ποδόσφαιρο.

Η είδηση πρωτοδημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα The Tampa Tribune και αναπαράχθηκε διεθνώς, με... νεκρολογίες στο σύνολο του επονομαζόμενου «σοβαρού» Τύπου, έντυπου και ηλεκτρονικού, πιστοποιώντας πως οι χολιγουντιανοί μύθοι καλά κρατούν. Ακόμη κι εκείνοι που η γενιά του iΡad και του Χάρι Πότερ δεν γνώρισε ποτέ... Εδώ, κοτζάμ Μία Φάροου έσπευσε να «τουιτάρει» επί του θέματος, ενθυμούμενη ότι η μητέρα της, Μορίν Ο' Σάλιβαν, η οποία μεταξύ 1932 και 1942 είχε υποδυθεί την ελαφροντυμένη Τζέιν στις πρώτες έξι ταινίες Ταρζάν, αναφερόταν πάντα στον τριχωτό συμπρωταγωνιστή της ως «αυτός ο μικρός μπάσταρδος», επειδή τη χτυπούσε (!) όποτε του δινόταν η ευκαιρία στη διάρκεια των γυρισμάτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία: ο κόσμος, ειδικά σε περιόδους κρίσης και κοινωνικής αναταραχής, θέλει το παραμύθι. Το θέμα είναι πως το συγκεκριμένο παραήταν... παραμυθένιο.

Ο ανταγωνιστής της Καλιφόρνια

Οι πρώτες ρωγμές στους ισχυρισμούς των υπευθύνων του καταφυγίου Suncoast πως, όντως, ο εκλιπών χιμπαντζής ήταν εκείνος ο «μυθικός» που είχε συντροφεύσει τον ευρύστερνο Βαϊσμίλερ στις ανά τη ζούγκλα αλαλάζουσες βόλτες του, άρχισαν να διαφαίνονται μετά τη χριστουγεννιάτικη ανάπαυλα. Ο Άντριου Γουντς του Guardian έγραψε ότι η αποδημήσασα Τσίτα, όσο κι αν είχε πράγματι μια μικρή κινηματογραφική θητεία στις αρχές της δεκαετίας του '30, δεν ήταν η αυθεντική. Της αυθεντικής Τσίτα της είχε πάρει, λέει, ο ίδιος... συνέντευξη προ ετών, στο Παλμ Σπρινγκδ της Καλιφόρνια, όπου διαμένει, στο σπίτι του πρώην ηθοποιού Νταν Ουέστφολ, ο οποίος το έχει μετατρέψει σε επισκέψιμο ησυχαστήριο -με το αζημίωτο- για συνταξιούχους «χολιγουντιανές» μαϊμούδες.

Παρεμπιπτόντως, αυτή η καλιφορνέζικη Τσίτα (που γράφεται «Cheeta» και ουχί «Cheetah», όπως η μακαρίτισσα), η οποία επίσης διάγει αισίως το 79ο έτος της ζωής της, καλλιεργεί αναμφισβήτητα πολύ περισσότερο τις δημόσιες σχέσεις της, σε σχέση με την πιο χαμηλότονη εκλιπούσα της Φλόριντα: μέσα στην τελευταία εικοσαετία που το ζωντανό είναι στην κατοχή του Ουέστφολ, ο κατά κόσμο Τζιγκς ο Τέταρτος έχει γίνει η ατραξιόν του καταφυγίου, παίζοντας πιάνο ή απλώς ποζάροντας, έχει γυρίσει βιντεοκλίπ επανεκτελώντας το χιτάκι του '70 «Convoy», έχει εμφανιστεί σε τηλεοπτικές εκπομπές ως... ο εαυτός της, ενώ έχει δει τα ζωγραφικά της έργα να πωλούνται προς 90 € το κομμάτι και να εκτίθενται ακόμη και στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Μαϊμουδοδουλειές με φούντες, δηλαδή.

Δυστυχώς, όμως, η αυθεντικότητα και αυτής της Τσίτα τέθηκε από το 2008 εν αμφιβόλω, αφού η προπαρασκευαστική έρευνα που διενήργησε ο αρθρογράφος της Washington Post και συγγραφέας Αρ. Ντι. Ρόουζεν, όταν κλήθηκε από τον Ουέστφολ να συγγράψει τη βιογραφία του δικού του χιμπαντζή, κατέδειξε πως οι χρονολογίες δεν «κουμπώνουν» με τίποτα. Ο Ουέστφολ, φερ' ειπείν, ισχυρίζεται πως η Τσίτα του είχε φτάσει αεροπορικώς και στη «ζούλα» από τη ζούγκλα της Λιβερίας στις ΗΠΑ το 1932. Έλα όμως που διατλαντικές πτήσεις δεν πραγματοποιούνταν πριν από το 1939 - όταν, δηλαδή, ο Βαϊσμίλερ γύριζε ήδη την τέταρτη ταινία του ως Ταρζάν...

Επιπροσθέτως, ενδελεχείς συγκρίσεις φωτογραφιών επιβεβαίωσαν πως η καλιφορνέζικη Τσίτα-Τζιγκς ήταν αδύνατον να είχε πρωταγωνιστήσει, καθώς λέει το αφεντικό της, στην ταινία του 1951 «Bedtime for Bonzo», στο πλευρό του ηθοποιού-προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν, ή στο μιούζικαλ «Doctor Dolittle» του 1967 με τον Ρεξ Χάρισον, αφού οι χιμπαντζήδες αυτών των ταινιών ήταν πασιφανώς πολύ νεότεροι των 20 ετών - ηλικία την οποία ο Τζιγκς ο Τέταρτος είχε με βεβαιότητα καβατζάρει την επίμαχη περίοδο.

Αχτύπητο τρίο: ο Τζόνι Βαϊσμίλερ (Ταρζάν) και η Μορίν Ο' Σάλιβαν (Τζέιν), στην ταινία του 1932, με το χιμπαντζή που μοιράστηκε τη δόξα τους...

Ηλικιακά και αυτοβιογραφικά

Με τα πολλά, η διαμάχη για την ανακήρυξη της αυθεντικής Τσίτα έχει φουντώσει για τα καλά. Για κάποιον ανεξήγητο λόγο, αυτά τα ελαφρά και καρυκευμένα θέματα πάντα ελκύουν το ενδιαφέρον του κοινού. Πίσω στο διά ταύτα, λοιπόν, η Ντέμπι Κομπ, υπεύθυνη του καταφυγίου της Φλόριντα, παραδέχτηκε ότι δεν διαθέτει καμιά επίσημη πιστοποίηση που να αποδεικνύει πως η μαϊμού τους, που πέθανε χριστουγεννιάτικα, είχε τω όντι εμφανιστεί στις μυθικές ασπρόμαυρες ταινίες Ταρζάν, αφού, ω της καταραμένης σύμπτωσης, «μια πυρκαγιά το 1995 κατέκαψε όλα τα πειστήρια» - που βεβαίως υπήρχαν...

Από την άλλη, όσο το θέμα άνοιγε, ειδήμονες και μη άρχισαν επιτέλους διά του Τύπου να ψελλίζουν το προφανές: μα είναι δυνατόν ένας χιμπαντζής να ζήσει 80 χρόνια, όταν η μέση διάρκεια ζωής αυτών των μακρινών συγγενών μας δεν ξεπερνά τα 35-40 χρόνια στην άγρια φύση και σπανίως υπερβαίνει τα 50 στην αιχμαλωσία; Εδώ, η περιβόητη Φίφι, ο χιμπαντζής-μασκότ του ζωολογικού κήπου του Σίδνεϊ, πέθανε υπερπλήρης ημερών το 2007 σε ηλικία 60 ετών. Και ήταν και θηλύκια, πράγμα που στη βιολογία δηλώνει πολλά. Τώρα, δύο αρσενικοί ογδοντάρηδες χιμπαντζήδες, που όλως τυχαίως ερίζουν για την εξαργυρώσιμη κινηματογραφική δόξα στο πλευρό του πιο διάσημου Ταρζάν, ε, αν αυτό δεν είναι ύποπτο, είναι τουλάχιστον βολικό.

Από την άλλη, είναι πασίγνωστο ότι στις εποχές πολύ πριν από την ψηφιακή επεξεργασία των κινηματογραφημένων τετραπόδων -τεχνική, την οποία ουσιαστικά εγκαινίασε ο δημοφιλής «Μπέιμπ, το ζωηρό γουρουνάκι» εν έτει 1995- οι «ρόλοι» των ζώων υπηρετούνταν συνήθως από περισσότερα του ενός άτομα, ακόμη και στην ίδια ταινία, ανάλογα με τις δεξιότητες που είχε καθένα από αυτά. Έτσι, στις δεκάδες ταινίες Ταρζάν, που γυρίστηκαν κυρίως μεταξύ 1930 και 1960, μα και μεταγενέστερα, αλλά και στη λαοφιλή «αδελφή» τηλεοπτική σειρά των ετών 1966-1968, αυτονοήτως δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο ένας χιμπαντζής.

Είναι επίσης γνωστό ότι τρία ακόμη ζώα -ο Τζιγκς (ο Πρώτος), ο Ζίπι και ο Χάρι- πρωταγωνίστησαν στο πλευρό του αρχετυπικού Ταρζάν-Βαϊσμίλερ. Προς τι, λοιπόν, ο αλληλοσπαραγμός; Ρητορική είναι η ερώτηση. Το ότι ο καβγάς γίνεται για τα δολάρια, έστω και τα «μαϊμού», είναι ξεκάθαρο και πασιφανές. Εξάλλου, όπως είχε εκμυστηρευτεί περίλυπος ο Νταν Ουέστφολ όταν η δικιά του Τσίτα αποδείχτηκε φενάκη, «παίρνω mail από ανθρώπους που μου λένε ότι ο μύθος και η μαγεία είναι πολύ πιο σημαντικά από τα γεγονότα και τους αριθμούς». Και η μαγεία, τη σήμερον ημέρα, πληρώνεται.

Νομίζω, εν τέλει, ότι την πραγματική διάσταση του ζητήματος την έθεσε θαυμάσια στον Guardian ο Τζέιμw Λέβερ, ο πανέξυπνος χιουμορίστας Βρετανός συγγραφέας, ο οποίος το 2008 εξέδωσε την... αυτοβιογραφία της Τσίτα. Παρεμπιπτόντως, το «Εγώ, η Τσίτα», που συνέγραψε ο Λέβερ, αποδείχτηκε ένα εξαιρετικά καλογραμμένο και σπαρταριστό πόνημα, γεμάτο κουτσομπολιά, ευφυολογήματα και φανταστικές αποκαλύψεις-μαρτυρίεw για δεκάδες αστέρες της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ -από τον Τσάρλι Τσάπλιν, την Τζόαν Κρόφορντ και τη Μάρλεν Ντίτριχ μέχρι τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, τον Σκοτ Φιτζέραλντ και τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, με τους οποίους, υποτίθεται, η Τσίτα είχε φάει ψωμί και αλάτι. Κληθείς, λοιπόν, να τοποθετηθεί επί της σοβούσας μαϊμουδοδιαμάχης, ο Λέβερ δήλωσε: «Κανείς δεν φαίνεται να ξέρει και πολλά (ή έστω οτιδήποτε) για τους χιμπαντζήδεδ που έπαιξαν την Τσίτα. Νομίζω, πάντως, ότι θα πεθάνει πολύ μες στα επόμενα χρόνια». Πιθανότατα. Διότι ακόμη και η χολιγουντιανή βιολογία έχει τα όρια της. ·

«Πρωτεύοντα» παραλειπόμενα

Ο χαρακτήρας της Τσίτα δεν υπάρχει στα 26 βιβλία του Ταρζάν που έγραψε ο δημιουργός του ήρωα, Εντγκαρ Ράις Μπάροους. Πρόκειται για επινόηση των χολιγουντιανών στούντιο. Σε αντίθεση με τον Γκοτζίλα, τη Λάσι και τον Κέρμιτ, ο χαρακτήρας της δεν έχει ακόμη αξιωθεί με άστρο στο Holywood walk of fame του Λος Αντζελες. 

 

Παρεμπιπτόντως, στη συνεχιζόμενη εκστρατεία για αποκατάσταση αυτής της αδικίας -έχουν γίνει επτά ατελέσφορες καταθέσεις υποψηφιότητας κατά τα τελευταία 20 χρόνια- προσχώρησε μάλιστα το 2004 και η Χίλαρι Κλίντον! 

Παρά τη διαδεδομένη πληροφορία ότι υπάρχει 99% γονιδιακή ταύτιση μεταξύ χιμπαντζή και ανθρώπου, πρόσφατες έρευνες έχουν περιορίσει αυτό το ποσοστό σε 94% ή και λιγότερο. Εντυπωσιακό, ούτως ή άλλως.

"Κ" Καθημερινής/τ. 449/2012

http://www.dailymail.co.uk/news/article-2079272/Tarzan-chimp-Cheetah-dies-aged-80-But-real-star-old.html