Σπίτι των αρχών του 20ού αιώνα, στο οποίο σήμερα κατοικεί ένας από τους σημαντικότερους έλληνες σκηνοθέτες

Μετς: Βόλτα στο «μπαλκόνι της Αθήνας»

Μια περιήγηση σε αξιόλογες λαϊκές και αστικές κατοικίες του 19ου αιώνα και του Μεσοπολέμου που επιβίωσαν από τον οδοστρωτήρα της αντιπαροχής

Γράφει η Μάχη Τράτσα

Μικρά κτίρια-στολίδια, σφηνωμένα ανάμεσα σε κακόγουστες πολυκατοικίες, επιβιώνουν σε πείσμα της αντιπαροχής που, αν και έσπειρε οικοδομήματα χωρίς χαρακτήρα, δεν κατέστρεψε την εικόνα μιας άλλοτε γραφικής συνοικίας, του Μετς.

Λαϊκές και αστικές κατοικίες, απομεινάρια του 19ου αιώνα αλλά κυρίως του Μεσοπολέμου, οπότε στο Μετς ανεγέρθηκαν κτίρια μοντερνιστικής αισθητικής - συνηθισμένα στην εποχή τους, σήμερα όμως ξεχωριστά -, μπλέκονται όμορφα με σύγχρονες κατασκευές, αν και όχι πάντα ενδιαφέρουσες, και εκπέμπουν ακόμη την αίσθηση της γειτονιάς στην καρδιά της Αθήνας.

Σε αυτή τη γειτονιά περιηγήθηκε «Το Βήμα», παρέα με μια ομάδα αρχιτεκτόνων, αρχαιολόγων και άλλων επιστημονικών συνεργατών της οργάνωσης Monumenta, η οποία κατέγραψε όλα τα σημαντικά κτίρια στην περιοχή. Με «ξεναγούς» την  αρχαιολόγο κυρία Ειρήνη Γρατσία, συντονίστρια της οργάνωσης, και τον αρχιτέκτονα κ. Ιωσήφ Ευφραιμίδη, μέλος της Πρωτοβουλίας Κατοίκων Μετς, ταξιδέψαμε στον χρόνο μέσα από τις 135 αξιόλογες κατασκευές που έχουν διασωθεί στο Μετς ως τις ημέρες μας.

Στέκει εκεί, στη Βουλγάρεως 46, από τα τέλη του 19ου αιώνα

Καλλιτέχνες και διανοούμενοι

Με πληθώρα αρχιτεκτονικών ρυθμών, λίγα καταστήματα, τους απαραίτητους πεζόδρομους, ανοιχτούς χώρους και αυξημένο πράσινο συγκριτικά με άλλες περιοχές του Κέντρου, το Μετς συγκεντρώνει εκείνα τα αστικά χαρακτηριστικά που κάνουν μια περιοχή βιώσιμη. Αυτή η «αστική υγεία» αποτυπώνεται και στον μικρό πεζόδρομο Μηνιάτη, με τα άλλοτε μοντέρνα σπίτια του Μεσοπολέμου - σε ένα από αυτά ζούσε και ο πρώην υπουργός Αντώνης Τρίτσης - με τα πέτρινα σκαλάκια και τις ευωδιαστές γαζίες.

Εκεί κοντά, σε ένα παγκάκι - από τα πολλά που βρίσκονται τοποθετημένα στην περιοχή - καθόταν να ξαποστάσει από τις ανηφοριές η κυρία Ελένη, η οποία διανύει την έβδομη δεκαετία της ζωής της. Με τα ψώνια ακουμπισμένα δίπλα της στο πλακόστρωτο, απολάμβανε έναν ήλιο με... δόντια παρέα με άλλες δύο συνομήλικές της, όλες κάτοικοι της περιοχής εδώ και δεκαετίες.

Κτίριο της δεκαετίας του 1960 όπου έζησε ο ιστορικός και κριτικός τέχνης Αλέξανδρος Ξύδης. 

Το έχτισε ο θρύλος της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής Αρης Κωνσταντινίδης 

Στο Μετς η κυρία Ελένη έζησε καλές στιγμές αλλά και δύσκολες εποχές, όπως την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά, όταν η περιοχή είχε μετατραπεί σε πεδίο μάχης. «Δεν εγκατέλειψα ποτέ το Μετς. Παραμένει πάντα η γειτονιά μου. Ισως όχι όπως την έζησα αλλά οι αλλαγές δεν ήταν απότομες. Υπάρχουν σημεία που είναι  ίδια, όπως παλιά» λέει η ίδια.

Το Μετς εξακολουθεί να είναι μια ιδιαίτερη συνοικία, η οποία, όπως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, συγκεντρώνει καλλιτέχνες και διανοουμένους, παραμένει μια παραδοσιακή αθηναϊκή γειτονιά και διακρίνεται για την εξαιρετική θέα προς το Ζάππειο, τον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου και την Ακρόπολη. Ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας του κινήματος του μοντερνισμού Λε Κορμπυζιέ την είχε αποκαλέσει «μπαλκόνι της Αθήνας». 

Η βάση του κτιρίου όπου βρισκόταν το εργαστήριο του χαράκτη Τάσσου. 

Χτίστηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1930

Η περιοχή ήταν αραιοκατοικημένη ως τις δεκαετίες του 1870 και του 1880, οπότε το σχέδιο πόλης της Αθήνας επεκτάθηκε προς τον λόφο του Αρδηττού. Τότε άρχισαν να χτίζονται στο Μετς μικρά σπίτια, τα οποία, όπως αναφέρει ο κ. Ευφραιμίδης, εξυπηρετούσαν αρχικά τις ανάγκες της βασιλικής αυλής.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 χτίζει στο Μετς το σπίτι του ο γνωστός αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος. Ακολούθησε λίγα χρόνια αργότερα ο Αγγελος Σιάγας, από τους σημαντικότερους εκφραστές του ελληνικού μοντερνισμού. Στον αριθμό 16 της λεωφόρου Αρδηττού βρίσκεται η οικία-εργαστήριο του γλύπτη Θανάση Απάρτη από την εποχή της Κατοχής, καθώς και η οικία του Μέμου Μακρή. Στον αριθμό 34 αυτή του χαράκτη Τάσσου (Αναστάσιου Αλεβίζου) και της συζύγου του Λουκίας Μαγγιώρου, ζωγράφου και χαράκτριας. Πολλοί άλλοι διανοούμενοι υπήρξαν κάτοικοι του Μετς, όπως ο ιστορικός τέχνης Άγγελος Προκοπίου, ο γλύπτης Χρήστος Καπράλος κ.ά.

 

Τα κτίσματα διαμορφώνονται γύρω από μια αυλή στην οδό Θεοτόκη 7. 

Αρκετές παρόμοιες λαϊκές κατασκευές σώζονται ακόμη στην περιοχή

«Βαφτίστηκε» από μια μπίρα

Το όνομά του πάντως το «κληρονόμησε» από μια μπιραρία του Καρόλου Φιξ, την οποία έχτισε στα 1883 στην πλαγιά του Αρδηττού, σε διαφορετικά επίπεδα. «Εφερε την επωνυμία Μετς και διέθετε μπίρα που παρήγε το εργοστάσιό του στην Αθήνα. Η μπιραρία είχε ονομαστεί έτσι σε ανάμνηση της μάχης του γαλλοπρωσικού πολέμου του 1870 που είχε διεξαχθεί στη γαλλική πόλη Μετς και στην οποία είχαν λάβει μέρος και έλληνες εθελοντές», όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Αθήνα - Ιχνηλατώντας την πόλη» των Θανάση Γιοχάλα και Τόνιας Καφετζάκη (εκδόσεις Εστία).

Η μπιραρία λειτούργησε ως κέντρο αναψυχής της αθηναϊκής καλής κοινωνίας ως το 1900. Αργότερα όμως η αίγλη της χάθηκε καθώς μετατράπηκε σε κέντρο σεπαρέ με δωμάτια για παράνομες ερωτικές συναντήσεις. Ετσι απέκτησε και το «παρατσούκλι» «τα Παντρεμενάδικα», για εκείνες τις ξύλινες πρόχειρες κατασκευές που φιλοξενούσαν ερωτικά ραντεβού και λειτουργούσαν ως καταφύγια παράνομων δεσμών.

Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή για την προέλευση αυτής της δεύτερης ονομασίας. Οπως σημειώνεται στο βιβλίο των Γιοχάλα - Καφετζάκη, συνδέεται με τον γάμο δύο ηλικιωμένων (ο γαμπρός 80 ετών και η νύφη 75χρονη) ο οποίος είχε συγκινήσει την Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα.

Λάμπρου Φωτιάδη 7: χτίστηκε στα τέλη του 19ου αι. κατά την πρώτη περίοδο οικιστικής ανάπτυξης του Μετς

Η ελληνική Μονμάρτρη

Τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα το Μετς άρχισε να συγκεντρώνει περισσότερους κατοίκους. Στην εποχή του Μεσοπολέμου άρχισαν να χτίζονται νέα σπίτια, μοντερνιστικής αντίληψης, καθώς και πολυκατοικίες. Ο Ιλισός εξακολουθούσε να διασχίζει την περιοχή ως το 1956, οπότε καλύφθηκε με την κατασκευή των λεωφόρων Καλλιρρόης και Βασιλέως Κωνσταντίνου.

Η οικία η οποία ανήκει σε γνωστό συνθέτη, με εκλεκτικιστικά στοιχεία από το κίνημα του μοντερνισμού

Διανοούμενοι, καλλιτέχνες και σημαντικοί αρχιτέκτονες της εποχής άρχισαν να κατοικούν στην περιοχή από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, οπότε εγκατέστησαν εκεί και τα εργαστήριά τους, συχνάζοντας στα ταβερνάκια και στα καφενεία της. Τότε ήταν που το Μετς απέκτησε και την ονομασία «ελληνική Μονμάρτρη» καθώς είχε παρόμοια εικόνα και ατμόσφαιρα με την αντίστοιχη συνοικία του Παρισιού.

Τις τελευταίες δεκαετίες δρόμοι πεζοδρομήθηκαν, πολλά σπίτια αποκαταστάθηκαν, άλλα με προσοχή, άλλα πάλι όχι. Αρκετά παραμένουν εγκαταλελειμμένα καθώς στα χρόνια της οικονομικής ύφεσης πολλά σχέδια έμειναν στη μέση. Τα μικρομάγαζα κυριαρχούν ακόμη σε πείσμα των καιρών και οι κάτοικοι απολαμβάνουν μια ήρεμη και ήσυχη γειτονιά στο κέντρο της Αθήνας.

Στη Μελετίου Πηγά 16 έζησε ο αρχιτέκτονας Αγγελος Σιάγας, ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές του ελληνικού μοντερνισμού

Κτιριακό απόθεμα

Σε τρεις γειτονιές 270 αξιόλογα κτίρια

Η συνοικία του Μετς περιλαμβάνει τις γειτονιές Βαρνάβα, Μετς και Νεκροταφείο, στις οποίες καταγράφηκαν συνολικά 270 αξιόλογα κτίρια από τους συνεργάτες της Monumenta.

Η αποτύπωση του κτιριακού αποθέματος της περιοχής αποτελεί μέρος του προγράμματος «Καταγραφή και ανάδειξη κτιρίων του 19ου και του 20ού αιώνα στην Αθήνα», το οποίο ξεκίνησε το 2013 και μόλις ολοκληρώθηκε, με χρηματοδότηση του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». 

Εκλεκτικιστικό σπίτι το οποίο χτίστηκε σε δύο φάσεις, 

τον 19ο και τον 20ό αιώνα, στο τέλος του πεζοδρόμου Μηνιάτη 

Συνολικά το αρχείο που έχει δημιουργηθεί περιλαμβάνει περισσότερα από 10.000 κτίρια, αν και ο τελικός επανέλεγχος θα καταδείξει τον ακριβή αριθμό.

Αναλυτικότερα έχουν καταγραφεί περίπου 3.500 κτίρια σε Εξάρχεια, Ιστορικό Κέντρο, Ψυρρή, Πλάκα, Κουκάκι, Κολωνάκι, Ιλίσια, 1.150 σε Νέο Κόσμο και Παγκράτι, 1.529 σε Πετράλωνα και Θησείο, 1.250 σε Κολωνό, Ακαδημία Πλάτωνος, Βοτανικό, Προφήτη Δανιήλ και Σεπόλια, 536 στην περιοχή από τα Κάτω Πατήσια ως τον Προμπονά, 1.404 στις βόρειες κεντρικές συνοικίες (Αγιος Παντελεήμονας, Κυψέλη κ.ά.) και 730 κτίρια σε Αμπελοκήπους, Ερυθρό Σταυρό, Πολύγωνο κ.ά.

http://www.tovima.gr/society/article/?aid=769343