Κ .Π. ΚΑΒΑΦΗΣ : Ας φρόντιζαν (Μια ανάλυση)

Η Έλλη Λαμπέτη διαβάζει Καβάφη

Κ .Π. ΚΑΒΑΦΗΣ : Ας φρόντιζαν

Κατήντησα σχεδόν ανέστιος και πένης.

Aυτή η μοιραία πόλις, η Aντιόχεια

όλα τα χρήματά μου τάφαγε:

αυτή η μοιραία με τον δαπανηρό της βίο.

Aλλά είμαι νέος και με υγείαν αρίστην.

Κάτοχος της ελληνικής θαυμάσιος

(ξέρω και παραξέρω Aριστοτέλη, Πλάτωνα·

τι ρήτορας, τι ποιητάς, τι ό,τι κι αν πεις).

Aπό στρατιωτικά έχω μιαν ιδέα,

κ’ έχω φιλίες με αρχηγούς των μισθοφόρων.

Είμαι μπασμένος κάμποσο και στα διοικητικά.

Στην Aλεξάνδρεια έμεινα έξι μήνες, πέρσι·

κάπως γνωρίζω (κ’ είναι τούτο χρήσιμον) τα εκεί:

του Κακεργέτη βλέψεις, και παληανθρωπιές, και τα λοιπά.

Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα

ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν την χώρα,

την προσφιλή πατρίδα μου Συρία.

Σ’ ό,τι δουλειά με βάλουν θα πασχίσω

να είμαι στην χώρα ωφέλιμος. Aυτή είν’ η πρόθεσίς μου.

Aν πάλι μ’ εμποδίσουνε με τα συστήματά τους—

τους ξέρουμε τους προκομένους: να τα λέμε τώρα;

αν μ’ εμποδίσουνε, τι φταίω εγώ.

Θ’ απευθυνθώ προς τον Ζαβίνα πρώτα,

κι αν ο μωρός αυτός δεν μ’ εκτιμήσει,

θα πάγω στον αντίπαλό του, τον Γρυπό.

Κι αν ο ηλίθιος κι αυτός δεν με προσλάβει,

πηγαίνω παρευθύς στον Υρκανό.

Θα με θελήσει πάντως ένας απ’ τους τρεις.

Κ’ είν’ η συνείδησίς μου ήσυχη

για το αψήφιστο της εκλογής.

Βλάπτουν κ’ οι τρεις τους την Συρία το ίδιο.

Aλλά, κατεστραμένος άνθρωπος, τι φταίω εγώ.

Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλωθώ.

Aς φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί

να δημιουργήσουν έναν τέταρτο καλό.

Μετά χαράς θα πήγαινα μ’ αυτόν.

1930

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Απαγγέλει η Έλλη Λαμπέτη.
Η ζωγραφιά που κοσμεί το video είναι έργο του Νίκου Εγγονόπουλου.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Αντιόχεια: Η Αντιόχεια ήταν η πρωτεύουσα του αρχαίου κράτους της Συρίας και ιδρύθηκε από το στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου Σέλευκο Ά το Νικάτορα στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. προς τιμήν του πατέρα του Αντίοχου. Η Αντιόχεια σήμερα ανήκει στην Τουρκία.

Κακεργέτης: Προσωνύμιο του Πτολεμαίου Η΄ Ευεργέτη Β΄ (182-116 π.Χ.) της Αιγύπτου. Ο Κακεργέτης (ή αλλιώς ο Φύσκων) ήταν ο όγδοος Φαραώ της δυναστείας των Πτολεμαίων (15ος και τελευταίος ήταν ο Καισαρίωνας, ο γιος της Κλεοπάτρας της Ζ΄). Πήρε την εξουσία μετά το θάνατο του αδερφού του Πτολεμαίου Στ΄, ενώ, παράλληλα, παντρεύτηκε τη χήρα του Πτολεμαίου Στ΄, και αδερφή τους, Κλεοπάτρα Β΄ και δολοφόνησε τον ανιψιό του. Στη συνέχεια παντρεύτηκε και τη μια από τις δύο κόρες της Κλεοπάτρας Β’ την Κλεοπάτρα Γ΄, που ήταν παράλληλα και ανιψιά του. Όταν η Κλεοπάτρα Β΄ το 131 π.Χ. ξεκίνησε επανάσταση εναντίον του συζύγου και αδερφού της, εκείνος σκότωσε το γιό τους Πτολεμαίο Μεμφίτη, που ήταν τότε δεκατεσσάρων ετών, τον τεμάχισε και της έστειλε τα κομμάτια του σα δώρο γενεθλίων. Η Κλεοπάτρα Β΄ παρόλα αυτά το 124 π.Χ. επέστρεψε στον Πτολεμαίο Η΄ κι έμεινε κοντά του μέχρι το θάνατό του το 116 π.Χ.

Οι διεκδικητές του θρόνου της Συρίας:

Ζαβίνας: Ο Αλέξανδρος Β΄ Ζαβίνας (Ζαβίνας σημαίνει αυτός που αγοράστηκε) υποστηρίχτηκε από τον Πτολεμαίο Η΄ τον Κακεργέτη, ως δήθεν γιος του Αλέξανδρου Α΄ Βάλα (ηγεμόνα της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών από το 150 έως το 146 π.Χ.), για να διεκδικήσει την εξουσία της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών εις βάρος του Δημητρίου Β΄ του Νικάτορα. Η διαμάχη που είχε ξεσπάσει ανάμεσα στην Κλεοπάτρα Β΄ και το σύζυγο –και αδερφό- της Πτολεμαίο Η΄ είχε αντίκτυπο και στη Συρία, καθώς ο Δημήτριος ο Νικάτωρ πήρε το μέρος της Κλεοπάτρας αφού είχε παντρευτεί την κόρη της την Κλεοπάτρα τη Θεά (που βασίλευε στη Συρία κατά τη διάρκεια των εμφύλιων διαμαχών), ενώ ο Ζαβίνας είχε την υποστήριξη του Πτολεμαίου Η΄ (του Κακεργέτη). Ο Ζαβίνας κατόρθωσε να κυβερνήσει κάποιες περιοχές της Συρίας από το 128 π.Χ. μέχρι το 123 π.Χ. οπότε και εκτελέστηκε. Ο Ζαβίνας μάλιστα ηττήθηκε από τον Αντίοχο Η΄ το Γρυπό, το γιο του Δημητρίου Β΄ του Νικάτορα.

Γρυπός: Ο Αντίοχος Η΄ ο Γρυπός (αυτός δηλαδή που έχει γαμψή μύτη) υπήρξε ηγεμόνας της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών από το 125 π.Χ. έως το 96 π.Χ. ήταν γιος του Δημήτριου Β΄ του Νικάτορα και της Κλεοπάτρας της Θεάς, την οποία ανάγκασε να πιει το δηλητηριασμένο κρασί που πήγε να του προσφέρει για να τον σκοτώσει. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κλεοπάτρα η Θεά υπήρξε κατά σειρά σύζυγος των: Αλέξανδρου Α΄ Βάλα, Δημητρίου Β΄ Νικάτορος και Αντίοχου Ζ΄ Σιδήτη. Υπήρξε βασίλισσα της Συρίας για μια τριακονταετία και στα τελευταία της χρόνια δολοφόνησε το γιο της Σέλευκο και αποπειράθηκε να δηλητηριάσει και τον γιο της Αντίοχο Η΄, ο οποίος και την ανάγκασε να πάρει η ίδια το δηλητήριο που προόριζε για εκείνον.

Υρκανός: Ο Ιωάννης Υρκανός Α΄ (135-104 π.Χ.) υπήρξε θρησκευτικός και πολιτικός επικεφαλής των Ιουδαίων, αν και ηττήθηκε από τον Αντίοζο Ζ΄ το Σιδήτη, συνεργάστηκε με τον Αλέξανδρο Α΄ Ζαβίνα και κατόρθωσε να πάρει τον έλεγχο αρκετών περιοχών της Συρίας.

Το ποίημα «Ας Φρόντιζαν» είναι ένα από τα καλύτερα πολιτικά ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη, στο οποίο αναδεικνύει με μοναδικό τρόπο πώς η διαφθορά των ηγετών περνά στους πολίτες, οδηγώντας τους σε μια γενική αδιαφορία απέναντι στην κατάσταση που επικρατεί στην πατρίδα τους.

Ο νεαρός από την Αντιόχεια ζει στο έπακρο τις απολαύσεις που έχει να του προσφέρει η πόλη του και τώρα αναζητά μια ευκαιρία να μπαλωθεί, να ενταχθεί κάπου στον κρατικό μηχανισμό ώστε να εξασφαλίζει χρήματα προφανώς για να συνεχίσει τις διασκεδάσεις του.

Η παρακμή που έχει επέλθει στην Αυτοκρατορία των Σελευκιδών αντικατοπτρίζεται τόσο στους ηγέτες της όσο και στους πολίτες της. Όπως οι ηγέτες της Συρίας ενδιαφέρονται μόνο για το πώς θα κατακτήσουν την εξουσία, έτσι και οι πολίτες ασχολούνται μόνο με το πώς θα βολευτούν οι ίδιοι, αδιαφορώντας για την πατρίδα τους.

 Ο Καβάφης έχει επιλέξει, κατά την προσφιλή του συνήθεια, μια περίοδο παρακμής, η σημασία της οποίας όμως δεν περιορίζεται στο βασίλειο της Συρίας. Η ίδια κατάσταση αδιαφορίας των πολιτών και ασυδοσίας των ηγετών, έχει εμφανιστεί και συνεχίζει να εμφανίζεται διαχρονικά σε διάφορες κοινωνίες. Όπου οι πολίτες αφήνουν τους ηγέτες τους να κινούνται χωρίς έλεγχο, επέρχεται διαφθορά και παρακμή, κι αντίστοιχα όπου οι ηγέτες είναι διεφθαρμένοι και αδιάφοροι για το κοινό καλό, οι πολίτες υιοθετούν μια αντίστοιχη συμπεριφορά κι ενδιαφέρονται μόνο για το δικό τους συμφέρον.

Ο ήρωας του ποιήματος είναι έτοιμος να εργαστεί για το καλό της πατρίδας του –και παράλληλα για το δικό του όφελος- στις υπηρεσίες όποιου τον δεχτεί. Ο νεαρός είναι πρόθυμος να απευθυνθεί και στους τρεις διεκδικητές του θρόνου της Συρίας, έχοντας τη συνείδησή του ήσυχη, μιας και οι τρεις τους βλάπτουν εξίσου την πατρίδα του. Ο νεαρός μάλιστα δηλώνει αθώος για το αψήφιστο της επιλογής του καθώς αν υπήρχε ένας τέταρτος υποψήφιος που ήταν καλός για την πατρίδα, θα πήγαινε οπωσδήποτε μ’ αυτόν. Ας φρόντιζαν λοιπόν οι θεοί να είχαν δημιουργήσει έναν τέταρτο καλό κι εκείνος δε θα αναγκαζότανε να δουλέψει για έναν από τους διεφθαρμένους διεκδικητές της εξουσίας.

Ο ποιητής φροντίζει βέβαια να παρουσιάσει από την αρχή την αμφίβολη ηθική ακεραιότητα του νεαρού, καθώς και το ελαφρό του χαρακτήρα του, καθώς θέλει να δείξει με ιδιαίτερη έμφαση το είδος των πολιτών που δημιουργούνται στις εποχές όπου η διαφθορά και η παρακμή κυριαρχούν.

http://latistor.blogspot.com/2010/02/blog-post_24.html#ixzz4SNQQB4Co