Νίκου Αμμανίτη : Κατίνα, Κατερίνα, Κατινάκι...

ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ & ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

μέσα στον χρόνο

Κατίνα, Κατερίνα, Κατινάκι...

Tου Νίκου Αμμανίτη

Μπήκαμε και φέτος στην περίοδο των εορτών και μόλις προχθές γιορτάσαμε τη μνήμη της Αγίας Αικατερίνης, προστάτιδας όλων των επί της Γης θηλυκών. Το όνομά της είναι το πλέον διαδεδομένο και το πλέον δημοφιλές των κοριτσιών στην Ελλάδα, όπου συναντάς σε κάθε σόι ένα ολόκληρο τσούρμο Κατερίνες.

Δεν είναι όμως μονάχα ελληνικό φαινόμενο, διότι χιλιάδες γυναικάκια σ’ ανατολή και δύση ακούνε στο όνομα Αικατερίνη, με τις όποιες τρυφερές παραλλαγές του, όπως Κάθι, Κάτια, Κατρίν και διάφορες άλλες.

Δεν μπορώ φυσικά να ξέρω εάν και στις άλλες χώρες είναι το ίδιο απαξιωτικό και ενίοτε υβριστικό, όπως στην Ελλάδα, το να αποκαλέσεις μια γυναίκα «Κατίνα», όταν μάλιστα είναι βαφτισμένη αλλιώς, ή να χαρακτηρίσεις μια σύναξη θηλυκών «Κατιναριό». Έχει όμως πολλά υποκοριστικά και παράγωγα το όνομα, που σκιαγραφούνε τον χαρακτήρα της, όπως, να πούμε, η Καιτούλα η χαμηλοβλεπούσα, η γαλιάντρα Κατινίτσα, η νταρντάνα Κατινάρα και το πονηρό Κατινάκι, που τους άνδρες «σαν τα ζάρια τους μπεγλέρησε…». Τα περισσότερα χαϊδευτικά είναι ξενόφερτες αντιγραφές, για να γοητεύουν τους χαζούς μουστακαλήδες.

Κάποτε η 25η Νοεμβρίου εορτάζονταν με επίσημη ημιαργία. Ειδικά στην Αθήνα, κατά μια παραξενιά της φύσεως, την ημέρα της γιορτής κατά κανόνα έβρεχε. Έτσι, οι τα πάντα σχολιάζοντες φαρμακόγλωσσοι συμπολίτες μας, της κόλλησαν τη ρετσινιά της «κατουρλοκατερίνας» - με το συμπάθιο. Όμως ο λόγος του σημερινού επίκαιρου χρονογραφήματος δεν είναι ένα αφιέρωμα στον βίο της μεγαλομάρτυρος, ούτε καν μια φιλοφρόνηση στη πληθώρα με τις Κατερίνες. Εκείνο που μας ώθησε είναι ένα παλιό έθιμο με πάνδημες και περίεργες λατρευτικές εκδηλώσεις που τηρούσαν με θρησκευτική ευλάβεια τα κοριτσόπουλα της Γαλλίας. Η παρουσίασή του έχει απλώς λαογραφικό ενδιαφέρον και απεικονίζει τους κανόνες που ρύθμιζαν κάποτε τη ζωή των ανθρώπων.

Στη Γαλλία, τα παλιά χρόνια, λοιπόν, όταν μια κοπέλα πατούσε τα 25 χρόνια και παρέμενε ανύπαντρη τη θεωρούσαν… γεροντοκόρη. Ήταν στ’ αλήθεια τρομερό, να είσαι εικοσιπεντάρα, πάνω στα ντουζένια σου και να σε θεωρούνε ξοφλημένη, κάτι που δεν το θέλει ούτε ο Θεός ούτε ο διάολος. Βέβαια, για να γίνει ένας γάμος -σύμφωνα με το αξίωμα της Κοινωνιολογίας- «δύο άτομα είναι τελείως απαραίτητα: Μια κοπέλα σε ώρα γάμου και μια έξυπνη και καπάτσα μαμά!»…

Φαίνεται πως τα χρόνια εκείνα οι μεν μαμάδες αδιαφορούσαν για το μέλλον των κοριτσιών τους διότι ήσαν απασχολημένες με το νοικοκυριό, δηλαδή να ταΐζουν τις κότες και τα γουρούνια, οι δε αρσενικοί, όταν δεν μπεκρουλιάζανε, πότε μαλλιοτραβιόντουσαν με τους Γερμανούς και πότε με τους Εγγλέζους, αν δεν κρεμάγανε τους βασιλιάδες τους, οπότε καθιέρωσαν το άλλο αξίωμα πως «μια γυναίκα πρέπει πάντα να παντρεύεται, ενώ ένας άνδρας ποτέ!». Έτσι, οι κακόμοιρες εικοσιπεντάρες έπιαναν νωρίς νωρίς στασίδι στο ράφι, άσχετα εάν «η περδικούλα τους» όχι απλώς το «έλεγε» αλλά και «τραγουδούσε» ολόκληρη άρια όπερας, στην αναζήτηση του δυσεύρετου νυμφίου. Κάτω από αυτές τις συνθήκες και αφού μελέτησαν όλα τα ενδεχόμενα, αποφάσισαν τα θήλεα να αναθέσουν την τύχη τους στους οικτιρμούς της Αγίας Αικατερίνης, η οποία, καταπώς είναι γνωστόν, υπέστη εν ζωή μύρια όσα βασανιστήρια. Οπότε ανέλαβε μετά τη θανάτωσή της να προστατεύει τα θηλυκά από τις κακοτοπιές, όπως περίπου παρ’ ημίν η «εθνική πρόνοια», κάποτε, προστάτευε τις άγαμες κορασίδες.

Θες επειδή υπήρχε μεγάλη ζήτηση, θες επειδή αρχίσανε οι λαμογιές και μερικές ευνοημένες έβρισκαν ταυτόχρονα όχι μονάχα σύζυγο αλλά και φίλο, δημιουργούνταν οικογενειακές αναταράξεις και η αγία όχι μόνον δεν πρόφταινε να ικανοποιήσει όλες τις αιτήσεις, αλλά έβρισκε και τον μπελά της από πάνω, διότι ήταν πολύ δύσκολο να ανακαλύψεις ποια χρειαζότανε γαμπρό και ποια δικηγόρο. Κατόπιν όλων αυτών, οι νεαρές, που είχανε «γυναικείο μυαλό», βρήκανε τη λύση: Μία φορά τον χρόνο, την 25η Νοεμβρίου, εορτή της Αγίας Αικατερίνης, θα τελούνταν μια πάνδημη γιορτή, όπου οι ανύπαντρες θα ζητούσαν τη βοήθεια της αγίας προκειμένου να βρεθεί ένα καλό παιδί που θα πάρει γυναικούλα του την αξιαγάπητη παρθένα. Παραβλέπανε οι ικεσίες, φυσικά, το ενδεχόμενο ο γαμπρός να είναι μύστης της ανατολίτικης σοφίας, που διδάσκει πως «το χαλί σου και τη γυναίκα σου πρέπει να τα χτυπάς μία φορά την εβδομάδα…».

Οι ανύπαντρες, που κυκλοφορούσαν σε λιτανείες στους δρόμους εκπέμποντας το SOS εν όψει γεροντοκορισμού, αποκαλούνταν Catherinettes - Κατερινέτες. Και για να εντοπίζονται εύκολα, χωρίς να κουράζονται οι άνδρες να ανακαλύψουν ποιες αναζητούσαν γαμπρό, καθιερώθηκε οι ελεύθερες να φορούν ένα αστείο πράσινο και κίτρινο καπελάκι, με το οποίο καταλάβαιναν ως κι οι ηλίθιοι τι ακριβώς γυρεύουν.

…Η παράδοση και το έθιμο με τα χρόνια ατόνησαν. Οι γυναίκες παρέμειναν ακλόνητες.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ